9

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 31 października–13 listopada 2014 nr 20 (216)

Poszła do grobu połączyć sie

Który już dawno przestali rozumieć

W czasie I wojny światowej Wan-

ścinności. Każdy podwieczorek gro-

ne kawiarnie. Przychodził, zabawiał

z niemi.

dlaczego błąkać się musi

da Czartoryska rozwinęła w Wiedniu

madził przy stole kuzynów, sąsiadów,

towarzystwo barwnymi historyjkami

Ten, który wszystko utracił w ich

Pośród dziwacznych stylów wśród

na szeroką skalę działalność oświa-

przyjaciół, których najserdeczniej w

i czasami się powtarzał. We Lwowie

zgonie

gmachów nie służących niczemu.

tową i charytatywną. W należącym

tym domu podejmowano. Z drugiego

współtworzył Kasyno Literacko-Ar-

Stawia ten pomnik dwu synom

do rodziny pałacu w podwiedeńskim

piętra Wanda Młodnicka (niegdyś na-

tystyczne, wydawnictwo Macierzy

Julia Hartwig

i żonie.

Weinhaus gorliwie opiekowała się

rzeczona Grottgera) przesyła przez

Polskiej, zakładał pisma dla dzieci.

„Powiedz jak długo trwać

polskimi emigrantami. Wróciła wkrót-

córkę Marylkę ciasto. Na górę wędru-

Na Towarzyszu Pilnych Dzieci wy-

będą dawne imiona”

Wiele lat temu, szukając infor-

ce do Lwowa, aby jak pisała „dalej

je karteczka od Bełzy: „Przez słody-

chowywały się pokolenia – komplety

macji o ludziach, którzy spoczęli w

uczyć (...) u siebie w domu. Lud jest

cze i przez bluszcze, rym mój słodki

pisma wędrowały od rodziców do

Bardzo niewiele wiemy o po-

grobowcu z tak interesującym wier-

biedny, a kobieta musi w domowym

do was pluszcze”. Każdego roku Beł-

dzieci. Państwo Bełzowie własnych

staciach spoczywających na cmen-

szem epitafijnym dotarłam do Toma-

przemyśle dzielny brać udział, ażeby

zowie urządzali sobie wielkanocne

dzieci nie mieli i sam Władysław cier-

tarzu Łyczakowskim, takie prace

sza Kulczyckiego. Jego historia była

trzymać z dala od rodzinnego progu

wakacje i wyjeżdżali do Wenecji. Pan

mogłyby być okazją do poznawania

jedną z wielu, które warto przypo-

widmo głodu”. Kwestia zdobycia za-

Władysław uwielbiał buszować po

nowych lub przypomnienia starych

mnieć i opowiadać.

wodu przez kobietę, była dla Wandy

antykwariatach wyszukując prezenty

nazwisk. Warto abyśmy wreszcie

W dzisiejszym Kurierze symbo-

Czartoryskiej jedną z najważniej-

dla przyjaciół. Zmarł we Lwowie w

zaczęli dostrzegać taką potrzebę,

licznie przypominamy nazwiska kilku

szych. Pozyskiwała fundusze na

1913 roku. Pochowano go na Cmen-

żeby kwestia dziedzictwa kulturo-

postaci pochowanych na Łyczako-

oświatę dla dziewcząt, poczynając

tarzu Łyczakowskim.

wego, którego jesteśmy spadko-

wie. Nasze lampki pamięci zapalamy

od stypendiów do szkół ludowych,

biercami nie schodziła na daleki

dla nich i zapraszamy do udziału w

a od 1895 roku dla żeńskich szkół

plan. Inaczej staniemy się podobni

JAN GALL

średnich.

„l cóż zresztą w tym dziwnego,

że z miasta, gdzie „budzi piosenka

i tuli do snu”, Jan Gall się wywodzi,

BRONISŁAW SZWARcE

Niedoszły przywódca powstania

co jest Kraszewskim pieśni, bo też

styczniowego urodził się we Francji,

ponad trzysta ich napisał” – pisał

gdzie na emigracji przebywali jego

Jerzy Janicki.

rodzice. Miał 30 lat, kiedy wrócił do

Urodzony w Warszawie w 1856

piał bardzo z tego powodu: nawet w

kraju i włączył się w przygotowania

roku, Jan Gall wędrował i podróżował

okolicznościowym wierszyku dedy-

do powstania styczniowego. Zajął

po miastach polskich i europejskich,

kowanym malutkiej Beacie Obertyń-

się organizacją struktur powstań-

aby wreszcie osiąść we Lwowie. W

skiej napisał:

czych z ramienia „czerwonych”.

mieście nad Pełtwią pozostał do koń-

I cóż warta marna sława pana

Aresztowano go jeszcze przed wy-

ca życia. Muzyk, krytyk muzyczny,

Bełzy Władysława?

buchem powstania w grudniu 1862

kompozytor pieśni solowych i utwo-

Wszystkie dzieła w piec by włożył,

roku i osadzono w Cytadeli War-

rów chórowych, stał się twórcą prze-

gdyby takie dzieło stworzył!

Światełku Pamięci dla Cmentarza

szawskiej. Przez władze carskie

bogatego repertuaru pieśniarskiego,

do sublokatorów niechętnych i obo-

Łyczakowskiego.

został skazany na karę śmierci. Po

z którego przez długie dziesięciolecia

jętnych na głosy kamieni. A głosy

Informacje można też znaleźć na

Poświęcił dzieciom większość

roku Szwarcego – obywatela Fran-

korzystały wszystkie zespoły chóral-

kamieni nie kłamią i warto im uwie-

stronie:

swoich poetyckich prób. Pisał tak

cji – ułaskawiono dzięki wstawien-

ne w Polsce, wydawał dzieła własne

rzyć. Mieszkańcy tych ziem zbyt

www.facebook.com/Cmentarz.Ly-

nictwu cesarzowej Eugenii. Wyrok

dobrze wiedzą, że poetka w przyto-

czakowski

został zamieniony na karę więzienia

czonym powyżej wierszu ma rację.

i zesłanie na prawie 30 lat. Przeby-

Kamień okazuje się być bardzo nie-

wał kolejno w twierdzy w Szlisselbur-

trwały. Zatarte napisy, uszkodzone

WANDA cZARTORYSKA

19 kwietnia 1920 roku na Cmen-

gu, Turkiestanie i od 1879 w Tunce

i niszczone zabytki, odbite głowy,

tarzu Łyczakowskim pochowano

koło Irkucka. Tam poznał Szwarcego

skrzydła i ozdoby – i ślad w krajo-

Wandę Czartoryską zasłużoną dzia-

Józef Piłsudski. W roku 1891 zezwo-

brazie historycznym zostaje zatarty.

łaczkę ruchu kobiecego. Zasłynęła

lono mu na opuszczenie Syberii. Po

Podnosząc nieczytelne, przeżarte

z działalności na niwie oświatowej

powrocie z Syberii mieszkał krótko

rdzą krzyże, pytamy o imiona tych

i społecznej. We Lwowie pracowała

w Krakowie, a ostatnie dziesięć lat

wszystkich, o których trzeba pamię-

w Stowarzyszeniu św. Wincentego

życia spędził we Lwowie. Pracował

tać. Z natężoną uwagą słuchamy

a Paulo. Była inicjatorką lwowskie-

jako podrzędny urzędnik w mono-

ich głosu. Chcemy ich ocalić od za-

go Towarzystwa Gospodarczego

polu solnym Wydziału Krajowego.

pomnienia.

Wykształcenia Kobiet. Instytucja

Mieszkał kątem u swego przyjaciela-

Już po raz jedenasty zaprasza-

powstała w roku 1908, sama Wan-

powstańca Czaplickiego. Próbował

my do udziału w Światełku Pamięci

da stała się prawdziwą duszą i mo-

spisywać wspomnienia, zajmował się

dla Cmentarza Łyczakowskiego. Nie

torem zakładanego stowarzyszenia.

numizmatyką, robił rysunki, tłumaczył

chodzi nam o to, żeby utopić Łycza-

Ucząc innych, sama też uczęsz-

na polski wiersze rosyjskich poetów

ków w morzu zniczy. Chcemy przy-

pomnieć o naszych zasłużonych. O

jak czuł, tak jak wymagała epoka:

i innych kompozytorów. Z jego pracy

tych wszystkich ludziach, którzy w

dzieciom dorastającym w kraju pod

rozwinął się świetnie lwowski chór

różnych okresach swoim dorobkiem

zaborami chciał zaszczepić Polskę.

„Echo”, krytycy zgodnie podkreślali,

służyli miastu, służyli Polsce.

Autor „Katechizmu polskiego dziec-

że nigdy dotąd towarzystwo śpiewa-

Pomysł „Światełka” zawdzięczam

ka” – wiersza, który zaczyna się od

cze nie osiągnęło takich wyżyn. Na

Tomaszowi Kulczyckiemu. Przeżył

słów „Kto ty jesteś? Polak mały”.

uroczystości lwowskie komponował

70 lat i był niezwykłym lwowskim

Dziś, jest to często jedyna informa-

okolicznościowe kantaty do słów pol-

krawcem. W okresie zaboru wydawał

cja, którą o Bełzie posiadamy.

skich poetów.

pismo „Dziennik mód paryskich”. Do

A Teatr Polski w Poznaniu?

Pieśni wpadały w ucho, zdobywa-

„modnego żurnalu” pisali poeta Kor-

Miasto pod zaborem pruskim jemu

ły popularność wśród słuchaczy i wy-

nel Ujejski, historyk Karol Szajnocha,

właśnie zawdzięczało tę instytucję.

konawców. Jedna z pierwszych jego

polityk Leszek Dunin-Borkowski,

To tam, tworzy zespoły amatorskie,

pieśni napisana do spolszczonych

dziennikarz Jan Dobrzański – pisali

reżyseruje, gra i oddaje własne pie-

słów Henryka Heinego „Mädchen mit

nie o frakach i salopach, a o polityce

niądze na założenie stałej polskiej

dem roten Mündchen” podbiła ser-

i literaturze. Tak oto ominięte zostało

sceny. I stało się: „W starej budzie na

ca Polaków i na długie lata stała się

zarządzenie zaborczych władz au-

Wilhelmowskim placu miejsc przy-

„przebojem” ówczesnych scen. Jak

striackich zakazujące polskim pisa-

brakło, sukces ogromny” – pisano po

kraj długi i szeroki śpiewano:

rzom utworzenia pisma literackiego.

latach. To w Poznaniu współtworzył

Pod bokiem austriackiej cenzury

Dziewczę z buzią jak malina,

„Tygodnik Wszechpolski”. I z Wielko-

powstało pismo patriotyczne, wyda-

Twoje oczy gwiazdy dwie,

polski został wydalony przez władze

wane przez zwykłego rzemieślnika.

Ty dzieweczko, luba, mała,

pruskie za swoją działalność. I takim

Życie nie szczędziło mu ciosów – w

Opętałaś myśli me!

oto sposobem Lwów otrzymał w pre-

1842 roku pochował dwóch synów –

czała na kursy praktycznej nauki

zencie Bełzę.

– Puszkina i Lermontowa. Zmarł 18

sześcioletniego Stefana i dziewięcio-

W wieku lat 40 kompozytor

zawodu, bo postanowiła, że sama

Miał życie barwne i wypełnione

lutego 1904 roku we Lwowie.

miesięcznego Tomasza. Rok później

zachorował na serce, poruszał się

będzie uczyć polskie kobiety. Z

działalnością zawodową, społeczną

umarła żona – Teresa Kulczycka.

na specjalnie skonstruowanym fo-

ramienia Towarzystwa powstawały

i jak szeptano we Lwowie – wieloma

Zrozpaczony, umieszcza na grobie

WŁADYSŁAW BEŁZA

telu na kółkach. Mimo choroby do

szkoły gospodarstwa wiejskiego

romansami. Nasz poeta był bowiem

Z mieszkania przy ul. Zimorowi-

rodzinnym napis epitafijny:

końca stale zaangażowany był w

dla kobiet. W 1912 roku księżna

„ukochany przez wszystkie boginie,

cza we Lwowie, pan Władysław miał

Nie szczędząc sił do ostatka

życie muzyczne Lwowa. Zmarł w

a najbardziej przez boginię miłości”.

uposażyła  Seminarium  Gospo-

wszędzie blisko – tylko krok do Osso-

Życie swych dzieci ratowała matka.

październiku 1912 roku. Jego grób

darcze w Snopkowie koło Lwowa,

Pewnie nigdy nie dowiemy się, co

lineum, gdzie urzędował na stałe.

Gdy ich nie mogła zatrzymać

można odnaleźć na tyłach pomnika

szkole ofiarowała folwark i ok. 100

na ten temat myślała przemiła pani

Niewiele dalej do Rynku, gdzie pro-

na ziemi

Władysława Bełzy.

tys. koron.

Maria Bełzowa. Ich dom słynął z go-

wadził księgarnię. Tuż obok – ulubio-