26

Okruchy historii

31 października–13 listopada 2014 nr 20 (216) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

O przewodnikach po Lwowie

Każda lwowska księgarnia proponuje kilkadziesiąt przewodników po Lwowie lub

jego najważniejszych zabytkach, również liczne albumy fotograficzne o tejże tema-

tyce. Pożądaną książkę można nabyć w językach ukraińskim, polskim, rosyjskim,

angielskim, niemieckim… w Polsce sytuacja wygląda podobnie. Księgarnie od Prze-

myśla po Szczecin proponują przewodniki po Lwowie i Kresach współczesnych

autorów polskich, reprinty przedwojennych wydań. Zainteresowani tematem mogą

znaleźć w bibliotekach lwowskich setki różnych przewodników wydanych przed II

wojną światową.

sław Orłowicz (1881-1959), zapa-

JURIJ SMIRNOW

dany w języku ukraińskim również

lony krajoznawca, historyk sztuki,

tekst i zdjęcia

poświęcony był Wystawie Krajowej.

organizator ruchu turystycznego.

Autorem tego przewodnika był zna-

Ile przewodników po Lwowie wy-

Był autorem ponad 100 przewod-

ny naukowiec, etnograf profesor

dano? Który był pierwszy? Co wiemy

ników i informatorów turystycznych.

Włodzimierz Szuchewycz.

o ich autorach, nieraz bardzo zasłu-

W 20 przewodnikach wspomina o

W tymże roku Albert Zipper

żonych dla naszego miasta? Takie

Lwowie. W latach 1903-1914 opu-

wydał pierwszy niemieckojęzyczny

pytania zadała sobie Marianna Mow-

blikował cenne przewodniki „Prze-

przewodnik. Już wtedy można było

na, pracownik naukowy lwowskiej bi-

wodnik po Europie” (1903, 1909 i

zauważyć, że część przewodników

blioteki im. Wasyla Stefanyka (daw-

1914), „Przewodnik po uzdrowiskach

miała raczej charakter informacyj-

nego Ossolineum). Wykształcenie bi-

i miejscowościach klimatycznych Ga-

no-statystyczny, inne – historyczno-

bliografa, bogate zbiory biblioteczne

licji” (1912), „Ilustrowany przewodnik

krajoznawczy. W 1902 roku cenny

i zainteresowanie tematem pomogły

po Galicji, Bukowinie, Spiszu, Ora-

przewodnik wydał Franciszek Ba-

jej w opracowaniu i wydaniu opraco-

wie i Śląsku Cieszyńskim” (1914),

rański, w 1907 roku – profesor Józef

wania zatytułowanego „Przewodniki

„Przewodnik po Przemyślu” (1917).

Wiczkowski. Przed I wojną światową

lwowskie” („Путівники Львовом”).

Mieczysław Orłowicz był jednym z

pojawiły się przewodniki Francisz-

Autorka po raz pierwszy w historii

organizatorów Akademickiego Klubu

ka Jaworskiego, znanego historyka

lwowskiego krajoznawstwa usyste-

Turystycznego we Lwowie, zastęp-

i krajoznawcy. Wraz z jego licznymi

matyzowała wszystkie przewodniki

cą prezesa znanego klubu „Pogoń”,

pracami historycznymi, np. „O sza-

do których udało jej się dotrzeć, uło-

współorganizatorem PTTK (1909)

rym Lwowie”, „Lwów dawny i wczo-

żyła ich listę według okresów histo-

i organizatorem Polskiego Komite-

rajszy”, „Królowie polscy we Lwowie”

rycznych i języka wydania.

tu Olimpijskiego (1922). W słowie

(razem ponad 15 pozycji), stanowią

Przewodniki po Lwowie wydawa-

wstępnym do przewodnika po Galicji

niezwykle cenne źródło wiedzy o Lwo-

no w językach polskim, ukraińskim,

pisał: „W okresie ośmioletnim zorga-

wie. Nic dziwnego, że część z nich

rosyjskim, niemieckim, angielskim,

nizowaliśmy przeszło 500 wycieczek

wznowiono już w XXI wieku w języku

francuskim. Periodyzacja przewod-

zbiorowych po kraju. Żadna ruina

polskim i w tłumaczeniu ukraińskim.

ników przedstawiona jest zgodnie z

zamku, żaden ważniejszy zabytek

W 1911 roku znana we Lwowie księ-

przynależnością państwową Lwowa.

historyczny i artystyczny, żaden jar

garnia Altenberga wydała przewodnik

Otóż, mamy okres austriacki (1772-

Podola, żadna jaskinia, żaden wy-

Marianna Mowna

po mieście w językach polskim, nie-

1918), rosyjski (1914-1915), polski

bitniejszy szczyt Karpat na całej ich

mieckim i francuskim. Jeszcze jeden

(1919-1939), radziecki (1939-1941 i

czerwca 1915) był okupowany

przewodnik dla żołnierzy wojska,

przestrzeni od Dolnej Watry na Buko-

przewodnik w języku francuskim po-

1944-1991), niemiecki (1941-1944)

przez wojska rosyjskie. Nie zważa-

niemieckojęzyczny „Przewodnik po

winie po Łysą Górę na Śląsku, nie

i ukraiński (od 1991 roku). Autorka

jąc na wojnę, władze okupacyjne

Lwowie dla ces. i król. wojskowych

pozostał nam obcym. Dziś za na-

omawia historyczne, kulturalne, po-

wydały kilka nowych przewodników

i przyjezdnych; wraz z planem mia-

szym przykładem nie tylko młodzież

lityczne, socjologiczne i inne osobli-

w języku rosyjskim dla odwiedzają-

sta”. Ignacy Jaeger wydał praktycz-

zajmuje się krajoznawstwem, ale

wości każdego okresu i najbardziej

cych Lwów dygnitarzy i wojskowych

ny przewodnik po Lwowie razem z

już i starsi organizują towarzystwa

interesujące przewodniki, podaje

rosyjskich. Rząd carski wysłał w tym

mapą. Ostatni przewodnik po Lwo-

krajoznawcze. Chcąc więc zostawić

również biogramy ich autorów. Łącz-

celu do Lwowa grupę znanych rosyj-

wie z okresu austriackiego był wy-

po sobie trwała pamiątkę, a następ-

nie opisała 278 przewodników.

skich naukowców i historyków, a w

dany w 1917 roku. Był to niemiecko-

com ułatwić pracę, wypuszczamy w

W okresie zaboru austriackiego

krótkim czasie w 1914 roku wydany

języczny „Lemberg und Umgebung”

świat tę książkę, poświęcając ją w

opracowano i wydano 33 przewod-

został rosyjskojęzyczny „Przewodnik

znanego polskiego historyka sztuki

pierwszej linii tym, dla których ona

niki. Pierwszym lwowskim przewod-

po Lwowie”, dalej cenny przewodnik

Józefa Piotrowskiego, późniejszego

najpotrzebniejsza: polskiej mło-

nikiem był „Przewodnik po mieście

po Lwowie autorstwa Wierieszczagi-

wojewódzkiego konserwatora. Była

dzieży, chcącej zwiedzić swój kraj”

Lwowie” wydany w 1871 roku w ję-

na (1914) i „Zarys Lwowa” A. Chrieb-

to bardzo cenna pozycja (266 stron,

(Lwów, lipiec 1914 roku). Swoje naj-

zyku polskim. Jego autorem był An-

towa (1915). Takiej operatywności

130 ilustracji), z opisem lwowskich

ważniejsze przewodniki po Lwowie

toni Julian Schneider, znany lwowski

można tylko pozazdrościć!

zabytków architektury.

Orłowicz opublikował już w niepod-

krajoznawca, człowiek-encyklopedia,

W 1915 roku Lwów zajęły woj-

Jeszcze przed I wojną światową

ległej Polsce i o nich będzie mowa

zafascynowany Lwowem i jego histo-

ska austriackie, wydano wówczas

aktywnie działał we Lwowie Mieczy-

w następnym artykule.

Okładka książki Francisz-

rią. Nie mniej znanym i cenionym we

ka Jaworskiego „O szarym

Lwowie był jego konkurent Stanisław

Lwowie”

POLSkI ZESPół PIEŚNI I TAńCA

Kunasiewicz, „konserwator zabytków

krajowych” i historyk sztuki. W 1874

jawił się w 1912 roku. Miasto licznie

WESELI LWOWIACy”

roku wydał własny przewodnik pod

odwiedzali goście i wycieczki z całej

Zaprasza młodzież od 12 lat i wzwyż do nauki polskich tańców narodo-

tytułem „Przechadzki archeologiczne

Europy. Część z nich podróżowała

wych, regionalnych i lwowskich. Próby zespołu odbywają się w szkole nr 10

po Lwowie”. Obydwa przewodniki

koleją w wagonach sypialnych przez

w środy i piątki od godz. 19:30 do 21:00. Zgłoszenia przyjmujemy podczas

miały kilka wydań i były popularne

Europę nawet do Turcji, dlatego po-

prób lub pod nr tel.: 261 54 87 lub 0505087433. Serdecznie zapraszamy!

wśród lwowian i gości.

pularności nabrały przewodniki od

Nowym bodźcem do pisania

Wiednia do Lwowa, czy choćby od

Kierownik zespołu Edward Sosulski

przewodników była słynna Wysta-

Krakowa do Lwowa. W tym czasie

wa Krajowa w 1894 roku, Lwów

wydano też przewodniki w języku

Poszukuję krewnych

spodziewał się wizyty cesarza

ukraińskim: pierwszy z nich zobaczył

Franciszka Józefa i ponad miliona

świat w 1910 roku. Autorem był znany

gości z kraju i z zagranicy. W 1894

historyk profesor Iwan Krypiakewycz.

Szanowni Państwo, moja rodzina mieszkała przed II wojną we Lwowie i w

roku świat ujrzały przewodniki Alek-

W 1911 roku wydano ukraiński „Prze-

okolicach. Próbuję odnaleźć ich ślady. Jeśli ktoś z Państwa zechce mi pomóc,

sandra Czołowskiego wydane we

wodnik dla kupujących we Lwowie.

proszę dać znać. Podeślę wówczas wszystko, co wiem o przodkach. Nie jest

współautorstwie z grupą krajoznaw-

Ruch pociągów i taryfa fiakrów”.

to zbyt wiele danych.

ców i architektów oraz Antoniego

Podczas I wojny światowej Lwów

Pozdrawiam! Michał Maczubski, Warszawa

Przewodnik Franciszka Ba-

Hollendra. Pierwszy przewodnik wy-

na 293 dni (3 września 1914–22

mimacz@op.pl

rańskiego (1902 r.)