32

świąteczne tradycje

19 grudnia 2014–15 stycznia 2015 nr 23–24 (219–220) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Smakujmy tradycje

Po raz trzeci Stowarzyszenie Polskich Przedsiębiorców Ziemi Lwowskiej (SPPZL) zorganizowało Kiermasz

Edukacyjny, poświęcony tym razem tradycjom Świąt Bożego Narodzenia. W salach Pałacu Sztuki we Lwowie

tradycje regionalne przedstawiały organizacje z różnych części Ziemi Lwowskiej i z Polski. Celem Kiermaszu

była promocja polskiej kultury i tradycji świątecznych. Przy tej okazji zbierano pieniądze na budowę kościoła

w Morszynie. Kiermasz wspierał również akcję zbiórki funduszy na leczenie rannych żołnierzy ukraińskich,

która przebiegała tego dnia w Pałacu Sztuki.

we, wykonane z najróżniejszych do-

najlepsze wyroby. Zadanie było dość

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

stępnych materiałów, wyroby ozdob-

trudne – liczył się nie tylko smak,

tekst i zdjęcia

ne i pamiątkowe, upominki. Szkoła

ale również puszystość ciasta, jego

Od rana do Pałacu Sztuki zjeż-

plastyczna „Wrzos” zaprezentowała

konsystencja i dekoracja. To ostatnie

dżały się grupy z bliższych i dalszych

wyroby swych adeptów: od obrazów

kryterium niestety zostało naruszone

okolic Lwowa. Każdy prezentował

w technice batiku i grafik po biżuterię

przy przygotowaniu próbek dla zwie-

swoje tradycje regionalne, niektórzy

autorską. Na stoisku stryjskiego Cen-

dzających kiermasz.

stroje ludowe, dania kuchni świą-

trum im. K. Makuszyńskiego goście z

Po pierwszej turze głosowania

tecznej. Na stołach zaścielonych

Polski – Stowarzyszenie Wspólnota

bezapelacyjnie wygrał piernik przy-

białymi obrusami pojawiły się pierogi

Polska oddział w Katowicach, Cho-

gotowany przez Dom Chleba w Pni-

z różnorodnym nadzieniem, gołąb-

rzowskie Centrum Kultury i gimna-

kucie. Nagrodę odebrał pan Wiktor

ki, kiszki, kutia i tradycyjne wypieki

zjum z Bytomia – wystawili własne

Dorosz. Aby wyłonić laureatów dru-

świąteczne – domowe chleby, strucle

wyroby, rękodzieło, kalendarze oraz

giego i trzeciego miejsca potrzebna

i pierniki.

oryginalne bałwanki, wykonane z

była druga tura smakowania wyro-

Przybywających gości witała

siana. Mogą służyć jako ozdoba wi-

bów, po której wskazano zdobywczy-

szczególna choinka – ułożona ze

gilijnego stołu, gdzie siano też jest

nie drugiej nagrody – panią Jadwigę

starych polskich gazet z lat 30 i ude-

obowiązkowym atrybutem. Zamiast

Wejkrutę i trzeciej – panią Zofię Pa-

korowana bombkami z herbami miast

wkładania siana pod obrus, można

can. Dobry nastrój, który towarzyszył

Ziemi Lwowskiej. U jej podstawy roz-

ustawić na stole takiego wesołego

stoisko oblegane było przez osoby

wego kolorowym lukrem. Tu można

konkursowi, udzielił się wszystkim

łożone składniki dań świątecznych,

bałwanka. Czyżby rodziła się nowa

starsze, ale nie tylko – wspaniałymi

było dać upust fantazji i udekorować

obecnym. Laureaci obdarowani zo-

narzędzia i urządzenia używane w

tradycja? Kto wie, może za kilka lat

sokami braciszkowie częstowali na

własny pierniczek na dowolne spo-

stali upominkami, a wszystkie autorki

dawnych czasach w kuchni: stare

takie bałwanki będą już tradycyjną

miejscu. A na stoisku wydawnictwa

soby i w każdej gamie kolorystycz-

wyrobów – dyplomami.

wagi szalkowe, młynki, dzieże do wy-

dekoracją każdego świątecznego

św. Pawła można było nabyć litera-

nej, a później zjeść go ze smakiem.

Jak podkreśliła na wstępie, otwie-

rabiania ciasta, cebrzyki i inne rzeczy,

stołu. Dzieci ze świetlicy „Elemen-

turę katolicką, kalendarze, notatniki

Warsztatami i tradycją zdobienia pier-

rając III Kiermasz Edukacyjny jego

o przeznaczeniu których można jedy-

tarz” ze Stryja i ze szkoły ze Szczer-

i dewocjonalia.

nikowych ciasteczek interesowała się

pomysłodawczyni i organizator, pre-

nie się domyślać. Tu każdy mógł się

ca wspólnie wykonały kilka polskich

Goście z Krosna, Pruchnika czy

zastępca konsula generalnego RP

zes SPPZL, Tatiana Bojko, impreza

przekonać, że mak ucierano dawniej

kolęd, które śpiewali wraz z nimi

Przemyśla prezentowali swoje potra-

we Lwowie Longina Putka. Na Kier-

ta ma nie tylko szczytny cel, jakim

w makutrach czy mełło w specjalnych

obecni na sali.

wy, do których należała np. kasza ja-

masz przyszła w towarzystwie konsul

jest pokazanie tradycji polskich świąt

młynkach, a nie kupowano w pusz-

Lidii Aniołowskiej z małżonkiem. Pani

na Kresach i zbiórka funduszy na bu-

kach w supermarkecie. Takie potra-

konsul dopytywała się o barwniki do

dowę kościoła w Morszynie, ale ma

wy, w które gospodynie wkładały trud

poszczególnych kolorów (a wszystkie

być przede wszystkim dobrą zabawą

i serce miały szczególny świąteczny

były naturalne, bez dodatków sztucz-

dla obecnych, możliwością poznania

smak. Tradycje świąteczne prezen-

nych), o tradycyjne wzory, o możli-

czegoś nowego, innych tradycji, któ-

towały organizacje ze Szczerca,

wość utrwalenia dekoracji.

re są może od nas o krok.

Mościsk, Łanowic, Pnikuta, Borysła-

Skoro już jesteśmy przy pierni-

Powodzenie całej imprezy w du-

wia, Stryja, Sambora i Lwowa. Każdy

kach, to należy wspomnieć o głównej

żej mierze zależało od prowadzących

opowiadał o świątecznyn nakryciu

atrakcji kiermaszu – konkursie pier-

ją Edwarda Sosulskiego i Krystyny

stołu, o tradycyjnych potrawach i

nika, który zorganizował Klub Kobiet

Sałdan, którzy przebrani w tradycyjne

proponował gościom posmakowanie

przy SPPZL. 12 pań ośmieliło się wy-

stroje ludowe i szlacheckie prezento-

pyszności.

stawić na konkurs tradycyjne świą-

wali ciekawostki świąteczne, udzie-

Swe wyroby przedstawiły też

teczne ciasto – piernik. Niby wszyst-

lając głosy kolejnym wystawcom,

liczne fundacje i stowarzyszenia.

kie wykorzystywały te same składni-

inicjowali wspólne śpiewanie kolęd.

Fundacja „Dajmy nadzieję” – stały

ki, ale – proszę mi uwierzyć – wśród

Na zakończenie imprezy zaproszona

uczestnik kiermaszów edukacyjnych

Szczególnym zainteresowaniem

glana z miodem, orzechami i rodzyn-

tych 12 nie było dwóch o podobnym

młodzież z Wyższej Szkoły Wschod-

– prezentowała wyroby, które po-

zebranych cieszyły się wyroby braci

kami. Coś w rodzaju naszej kutii, ale

smaku. Były bardziej suche, inne pu-

nioeuropejskiej z Przemyśla, zatań-

wstały podczas zajęć terapii dzieci

bonifratrów z Drohobycza. Przedsta-

o zupełnie innym smaku. Wolonta-

szyste, niektóre na piwie inne… go-

czyła w Pałacu Sztuki staropolskiego

chorych i niepełnosprawnych, wyko-

wili swoje tradycyjne wyroby, nie tyl-

riusze z Regionalnego Centrum Kul-

spodynie nie zdradzały tajników swej

poloneza.

nane przez młodzież w czasie zajęć

ko lecznicze, ale mieszanki ziołowe

tury Pogranicza z Krosna prowadzili

kuchni. Każdy z obecnych mógł spró-

Zebrane podczas kiermaszu

na obozach i koloniach, organizowa-

i naturalne soki bez konserwantów.

warsztaty artystyczne dla dzieci i mło-

bować po kawałeczku z każdego cia-

pieniądze zostaną rozdysponowane

nych przez archidiecezję lwowską.

Chętnie udzielali porad dotyczą-

dzieży. Polegały one na dekorowaniu

sta. Następnie pięcioosobowe jury,

zgodnie z przeznaczeniem.

Były to tradycyjne ozdoby choinko-

cych leczenia różnych schorzeń. Ich

tradycyjnych figurek z ciasta pierniko-

wyłonione spośród gości, typowało

KG

Wigilia we Lwowie

choince, odmawiała na głos pacierz,

czonej wieczerzy, Babcia lub moja

składała wszystkim życzenia, dzieląc

Mama intonowały „Bóg się rodzi…”.

się z każdym opłatkiem. (…)

Od tej chwili każdy mógł zajrzeć pod

Do stołu zasiadali wszyscy do-

choinkę i zabrać swoją paczkę, którą

Stół z garścią siana na środku

mownicy, nawet gosposia. Obowią-

oczywiście przyniósł aniołek. Kolę-

dzielnie), sztuczne ognie, co najmniej

Janina Augustyn-Puziewicz

przykrywał koniecznie lniany, jak

zywał wizytowy strój. Zaczynała się

dowanie w domu trwało prawie do

po kilka na jednej gałązce, i świeczki

śnieg biały, obrus. Na środku żłóbek

wigilijna wieczerza. Wnoszono ko-

północy. W jakiejś chwili słowa kolęd

W dzień wigilijny, nie wcześniej,

zwykłe, kolorowe, w maleńkich lichta-

z Dzieciątkiem, świece w błyszczą-

lejno dwanaście potraw. Był barszcz

milkły. Wszyscy z wyjątkiem mnie szli

wnoszono do pokoju (najczęściej

rzykach (nie elektryczne jak dzisiaj),

cych lichtarzach, białe opłatki na

czerwony z grzybowymi uszkami,

na pasterkę… Zimy w owym czasie

z balkonu), piękną, dużą, zieloną,

Pod choinką stajenka i… miejsce,

choinkowych gałązkach i choinkowe

pierogi ruskie i z kapustą, karp sma-

były mroźne i śnieżne, co dodawało

pachnącą lasem choinkę. Do pierw-

dużo miejsca na gwiazdkowe prezen-

gałązki przy każdym nakryciu. Jedno

żony z chrzanem, karp w galarecie i

świętom charakterystycznego kolo-

szej gwiazdki na niebie musiała być

ty. Dom pachniał pastą do podłogi,

nakrycie kompletne zawsze czekało

po żydowsku, kapusta ze śliwkami,

rytu, tak lubionego przez wszystkich.

ubrana w to wszystko, co wcześniej

piernikami (wisiały na choinkowych

na nie zapowiedzianego gościa,

kluski z makiem, orzechami i migda-

Ostatnie takie właśnie święta spędzi-

zostało zrobione. Na zielonych ga-

gałązkach też), trochę rybą, trochę

który w ten jeden święty wieczór

łami, strudel (…).

liśmy w 1938 roku.

łązkach wisiały nie tylko bańki, ale

kutią, trochę ciastem drożdżowym z

nabywał praw rodzinnych… Gdy na

Wróżby i przesądy wigilijnego

Fragmenty książki Janiny Augu-

bardzo drobne i bardzo czerwone

cykatą (skórka pomarańczowa), nad

niebie pierwsza gwiazdka błysnęła,

dnia miały mieć zarówno dobrą, jak

styn-Puziewicz „Lwów: Wspo-

jabłuszka, cukierki w kolorowych sta-

wszystkim jednak unosił się zapach

Babcia zapalała świece na stole i na

i złą moc przez cały rok. Po skoń-

mnienie lat szczęśliwych” .

niolach i bibułkach (owijane samo-

dalekiego, zaśnieżonego lasu…