19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 27 lutego–16 marca 2015 nr 4 (224)

Ratujmy pamięć

z zasady, organy państwowe nie mo-

Pomarańczowej Rewolucji zapano-

lenie od nowej władzy i masowo

gły zdziałać zbyt wiele.

wała prawdziwa apatia, która jedynie

wypełnili szeregi studentów. Całe

Dziesiątki lat po II wojnie świato-

wzmacniała pozycję reżymu Januko-

dziesięciolecia uniwersytety i szko-

o cmentarzu janowskim!

wej radziecki aktyw partyjny na Za-

wycza.

ły wyższe „produkowały” nową elitę

chodzie Ukrainy, choć już w znacz-

I nagle stał się cud. Ludzie wy-

narodową z miejscowej ludności. Ci,

Od kilku miesięcy drukujemy na łamach naszej gazety apel,

nej mierze składający się z miejsco-

szli zaprotestować, gdy stało się

którzy chcieli osiągnąć prawdziwe

w którym zachęcamy Państwa do przekazywania zachowa-

wych ludzi, funkcjonował w swego

jasne, że kleptokraci nie planowali

wyżyny kariery, musieli opuścić ro-

rodzaju równoległej rzeczywistości.

żadnej integracji. Wiele osób do

dzinne okolice, wybrać się do jakie-

nej w rodzinnych archiwach dokumentacji, informacji i wspo-

Miejscowi Ukraińcy, podobnie jak

dziś zadaje sobie pytanie, jak to się

goś wielkiego miasta, żeby rodowe

mnień o pochówkach na Cmentarzu Janowskim we Lwowie.

przedtem, mogli liczyć wyłącznie na

stało, że reżym, mając w swoich rę-

przekleństwo „zachodniaka” nie za-

Dziś chcemy uchylić rąbka tajemnicy i opowiedzieć o tym,

siebie. Stąd pragnienie rozbudowy

kach cały aparat represji, przegrał

truwało życia młodej i zdolnej osoby.

własnego domu, obejścia, zapewnie-

ze zwykłymi ludźmi? Odpowiedź na

Władza sowiecka wcale nie miała

co się dało już zrobić w kwestii badań nad dziejami lwow-

nia startu swoim dzieciom. Niedawni

pierwszy rzut oka może i nie jest tak

zamiaru tworzenia nowej narodowej

skiego cmentarza. Informacją dzielą się kuratorzy projektu

wieśniacy zakorzenili się w miastach,

oczywista, ale znów leży w strefie

elity ukraińskiej. Kosmopolityczną –

dr hab. RYSZARD TOMCZYK i dr BARBARA PATLEWICZ,

uczelniach, na przedsiębiorstwach.

społeczeństwa obywatelskiego. Jak

owszem, ale narodową – nie. Jednak

Codzienna komunikacja spo-

się okazało, organa państwowe nic

historia zażartowała sobie niecnie:

profesorowie z Uniwersytetu Szczecińskiego.

łeczna odbywała się pod nadzorem.

nie mogą zdziałać ze społeczeń-

pod przykrywką radzieckiego patrio-

Przejęcie majątku państwowego

stwem obywatelskim. Każdy reżym

tyzmu tworzyła się pełnowartościowa

skich. Byli chowani na nim również

ALINA WOZIJAN

przyjmowane było jako coś legalne-

skazany jest na porażkę w sporze z

struktura nowego ukraińskiego naro-

inżynierowie, nauczyciele, robotnicy

go (bo władza była obca), a kradzież

ludową samoorganizacją.

du. Odpowiedź na pytanie, dlaczego

miejscy, dość sporo kolejarzy – na

Poszukujemy dokumentacji doty-

mienia osobistego wywoływała cał-

Przechodząc przez Majdan, pła-

tak się stało, leży w tradycyjnym sto-

pewno z racji położenia niedaleko

czącej pochówków i wspomnień ro-

kowity osąd. Nawet członkowie Par-

cąc życiem Niebiańskiej Sotni, nie

sunku Ukraińców do każdej władzy.

dworca głównego i stacji Kleparów.

dzinnych. Na zdjęciach wykonanych

tii Komunistycznej, urzędnicy, gdy

mając swego wojska, milicji ani służ-

Chowano mieszkańców dzielnicy

w ciągu ostatniego roku został zado-

byli „z miejscowych” nie przestawali

by bezpieczeństwa, Ukraińcy zdołali

Gródeckiej, Kleparowa, Lewandów-

kumentowany stan obecny cmenta-

Równoległe światy

żyć w dwóch równoległych światach.

obronić swoje państwo. Dzięki samo-

ki. Oprawa architektoniczna i ka-

rza. Już na tę chwilę z grobów zostało

realiów ukraińskich

Dzieci nie przestawali chrzcić, umar-

organizacji i ofiarności wielu obywa-

Przez stulecie, niezależnie od kli-

mieniarska cmentarza Janowskiego

spisanych około 3 tys. nazwisk. Ne-

łych grzebali z kapłanem, obchodzili

teli. Wojna na Wschodzie państwa

matu politycznego i ustroju państwo-

różni się od Łyczakowskiego. Udało

krologów z gazet zebrano już około

święta religijne. W uniwersytetach

zabiera życie tysiącom aktywnych

wego, Ukraińcy przyzwyczaili się

się odkryć kilka transkrypcji mi-

1000. Badania są prowadzone w

wykładano historię ZSRR, a w do-

obywateli, niszczy ludzkie losy i in-

dystansować od władzy. Niezależnie

strzów kamieniarskich.

archiwach i bezpośrednio na cmen-

mowych przekazach istniała, niech

frastrukturę. Zakłada jeszcze więk-

od ilości „swoich” ludzi we władzy dla

Cmentarz Janowski co raz bar-

tarzu. W przygotowaniu jest obecnie

nawet mitologizowana, ale własna

sze problemy na przyszłość, bo po-

ogółu zawsze pozostawała obcą. A

dziej jest poddawany dewastacji i

pierwsza część wydania o cmentarzu

narodowa historia.

wojenna zgoda i współżycie są nie

gdy władza jest obca, trzeba jakoś

zmianom. Są przekopywane i nisz-

Janowskim. Książka jest już przemy-

Taka równoległa rzeczywistość

mniej ważne od wygranej wojny. Ale

przeżyć. Dlatego spontanicznie wy-

czone kolejne stare nagrobki i gro-

ślana i prawie ukompletowana. W

zachowała się po ogłoszeniu nie-

współczesna modernizacja poprzez

nikały równoległe środowiska, jednak

bowce. Zmiany następują w zatrwa-

pierwszej części, w której zostanie

zależności Ukrainy w 1991 roku, bo

wojnę społeczeństwa ukraińskiego

wyłącznie na poziomie społecznym.

żającym tempie – nawet zdjęcia

opisana historia pochówków na Ja-

wszędzie przy władzy pozostali starzy

doprowadza ukraińskie społeczeń-

Rolę społeczności w carskich cza-

zrobione pół roku temu w niektórych

nowskim od daty założenia do 1918

funkcjonariusze. Formalna zmiana

stwo do przekonania, że nareszcie

sach trudno przecenić. Faktycznie

przypadkach są już historyczne, bo

roku, przypomnimy początki nowej

elit na Zachodzie Ukrainy również nie

trzeba zrozumieć, że naród i władza

był to samorząd w państwie absolu-

nie ma już teraz, w lutym, napisu lub

organizacji grzebania osób zmarłych

przyniosła efektu jakościowego, bo

– stanowi jedno.

tyzmu. Te narody zawsze wyznaczały

nawet grobu, które sfilmowaliśmy

w naszej części Europy, czyli ustano-

jeszcze we wrześniu roku ubiegłe-

wienie prawa cmentarnego w Austrii,

go. Dlatego ponawiamy nasz apel.

kiedy zostały wprowadzone zakaz

Kierujemy do Państwa wielką proś-

chowania i likwidacja cmentarzy w

bę o podzielenie się całą możliwą

mieście. Podamy też krótki opis nie-

dokumentacją fotograficzną, wszel-

istniejących już cmentarzy Żółkiew-

kimi  udokumentowanymi  wspo-

skiego, Stryjskiego i Gródeckiego, z

mnieniami, klepsydrami, zdjęciami

których po założeniu Janowskiego,

klepsydr, aktów zgonu. Prosimy też

na ten cmentarz również były przeno-

o podzielenie się fotografiami ulicy

szone niektóre pochówki – potwier-

Janowskiej i okolic cmentarza.

dzenie znaleźliśmy w archiwach.

Przy okazji zbierania informacji o

Początki cmentarza Janowskie-

Janowskim ciągle pojawiają się rów-

go jak się okazuje, nie przez wszyst-

nież wątki innych mniejszych i mało

kich były odbierane pozytywnie. Były

znanych cmentarzy, wówczas przed-

nawet protesty przeciw powstaniu

miejskich – na Kleparowie, Hołosku

tego cmentarza. Przyczyną były oba-

Wielkim, czy na Zamarstynowie,

wy miejscowej ludności o skażenie

gdzie m.in. podczas I wojny świa-

wody, rozprzestrzenienie się zapa-

towej miasto wydzieliło kwaterę dla

chu i inne tego typu obawy. Wtrącić

żołnierzy austriackich, co świadczy

się miało nawet Ministerstwo Spraw

o również wcześniejszym założeniu

Wewnętrznych w Wiedniu. Pierwszy

tego cmentarza.

pochówek na cmentarzu Janowskim

Musimy się śpieszyć, bo za kilka-

jest dokładnie zadokumentowany.

„sowieckich” zamienili inni. Ze zrozu-

Ze względu na tę arcyważną

swego rodzaju komunikatorów z wła-

kilkanaście lat ten cmentarz w tym

Wedle dokumentów, odbył się 5

miałych przyczyn dogłębnej zmiany

okoliczność, społeczeństwo dojrzało

dzą, a sami nadal żyli według swoich

kształcie nie będzie istnieć, będzie to

sierpnia 1888 roku, była wówczas

starej komunistycznej elity zamienić

do nowej umowy społecznej. Warto

niepisanych zasad. Co można, a co

całkiem inny cmentarz. Więc jeszcze

pochowana dziewczynka, córka

się nie udało, bo nie było kim jej za-

sprowadzić do jednego wszystkie

nie, co powiedzą ludzie – określiło się

raz prosimy pomóc nam przywrócić

drobnego kupca z Kleparowa.

mienić. Oprócz tego, pomiędzy różny-

ukraińskie „równoległe światy” i nie

i stało się swego rodzaju systemem

jego historię i nie dać zaginąć pamię-

Urząd miasta w 1897 roku zdecy-

mi regionami istniała odmienna wizja

tylko wpływać na organa władzy, ale

ukraińskiego prowidencjalizmu.

ci o tej karcie w dziejach miasta i jego

dował o przeniesieniu całej miejskiej

przyszłości, co mogło doprowadzić

tworzyć je, śledzić ich działalność. Po

Nawet w konstytucyjnej monar-

zwykłych pracowitych obywatelach.

trupiarni na Janowski. Był wybudowa-

do wielkiego konfliktu. Szczególnie,

symbolicznej zmianie umowy spo-

chii Austro-Węgierskiej, gdzie Ukra-

Wszelkie informacje o cmentarzu

ny na cmentarzu budynek kostnicy.

jeśli dodamy tu wpływy zewnętrzne.

łecznej ma nastąpić czas, gdy naj-

ińcy mieli wiele praw i swobód, nie

Janowskim i wszystkich mniejszych

Trudno teraz ustalić w którym dokład-

drobniejszy fakt korupcji, nepotyzmu,

zaprzestali tworzenia równoległych

wymienionych cmentarzach prosimy

nie miejscu, nie jest zaznaczony na

będzie nie tylko po cichu osądzony,

do państwowych struktur społecz-

kierować pod adresy:

pierwszych planach, ale zachowały

Rewolucja Godności:

ale zostanie doprowadzony do lo-

nych. Czego warte było chociażby

się opisy. Była wybudowana też ka-

społeczeństwo obywatelskie

gicznego finału i prawnie ukarany.

Naukowe Towarzystwo im. Tarasa

prof. Ryszard Tomczyk:

plica, pozostałości której można zi-

contra reżym autorytarno-

W warunkach wojny, choć nie tylko,

Szewczenki! Faktycznie wspólnym

rtomczyk10@wp.pl,

dentyfikować jeszcze przy wejściu na

kleptokratyczny

Wydawać by się mogło, że Krym,

pojedynczy fakt korupcji może mieć

wysiłkiem Galicjan i mieszkańców

dr Barbara Patlewicz:

cmentarz.

Wschód i Południe są największymi

katastroficzne następstwa, bowiem

Naddnieprzańskiej Ukrainy udało się

barpat@wp.pl

Bardzo długo cmentarz Janow-

gwarantami tego, że Ukraina nigdy

w grę wchodzi życie poszczególnych

stworzyć narodową akademię nauk

lub pisemnie na adres:

ski był postrzegany jako cmentarz

nie pozbędzie się swej „sowieckiej”

ludzi. Bez społecznej kontroli nie jest

na zasadach społecznych. Kasy wza-

Zakład Badań i Analiz Wschodnich,

biednych. Wszystkich wisielców,

treści. Zwolennicy integracji euro-

możliwe pełne funkcjonowanie usta-

jemnej pomocy, wiejskie spółdzielnie,

Uniwersytet Szczeciński,

wszystkich samobójców, tych któ-

pejskiej nie przeważą prawdziwych

wodawstwa, bo aparat państwowy

wspólne akcje i wiele innych inicjatyw

ul. Krakowska 71-79,

rzy zmarli na ulicach, grzebano

zamiarów „ludu pracującego”, a

nie jest w stanie tego dopilnować.

przekształcały prawie każdą społecz-

71-017 Szczecin

właśnie na Janowskim. Ale została

w Kijowie wiecznie rządzić będzie

Nastał czas, kiedy należy zrzec się

ność w odrębną jednostkę. I faktycz-

Osoby ze Lwowa zachęcamy

również rozplanowana rejonizacja –

złodziejski reżym. Media regularnie

życia według zasad sowieckiego

nie – wszędzie, gdzie Ukraińcy nie

do telefonowania do redakcji Kuriera

określono droższe i tańsze pola dla

przekonywały społeczeństwo, że je-

obozu: aby przeżyć i żyć godnie

mieli wpływu na organa państwa,

Galicyjskiego pod numer +38 (032)

pochówków. Po kilku latach od zało-

dynie wspólnie z Rosją Ukraina ma

trzeba żyć uczciwie. Na tym polegać

tworzyli swe społeczne odpowiedniki.

261-00-54, gdzie każdą wspomnie-

żenia pojawiają się też pochówki nie-

przyszłość i nikt tego aksjomatu nie

będzie efekt modernizacji uzyskany

Tak tworzyły się elementy społeczeń-

niową informacją Państwa chętnie

których bogatszych osób – wysokiej

jest w stanie zmienić. Po porażce

przez obecną wojnę.

stwa obywatelskiego, wobec których,

przyjmiemy.

rangi urzędników, właścicieli ziem-