5

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18–30 kwietnia 2015 nr 7 (227)

A myśmy tyle lat

Swoimi refleksjami na temat wydarzeń związanych z tym miejscem

i z innymi miejscami masowych mordów z redakcją Kuriera Gali-

pielęgnowały nadzieję...

cyjskiego podzielili się uczestnicy uroczystości w Bykowni

Jerzy Wojcicki

prezes stowarzyszenia

fy w barwach narodowych, zdjęcia,

EWA ZIÓŁKOWSKA

Kresowiacy w Winnicy,

tabliczki. Wśród nich wiele z polskimi

tekst

redaktor gazety i portalu

nazwiskami. Konsekwentne działania

MARIA BASZA

Słowo Polskie:

czynników społecznych oraz Instytu-

zdjęcia

Po raz pierwszy jestem w tym

tu Historii Ukraińskiej Akademii Nauk

miejscu, jestem wzruszony tak dużą

„O losach Ojca nie wiedziałyśmy

spowodowały, że w 1994 roku prezy-

liczbą ludzi, którzy przybyli do By-

nic, aż do ogłoszenia w 1994 roku

dent Leonid Kuczma podjął decyzję

kowni pod Kijowem, żeby uszano-

ukraińskiej listy katyńskiej, gdzie fi-

o utworzeniu w bykowniańskim lesie

wać swoich rodaków, którzy tutaj

guruje w spisie 71/2–57 pod nr 9…

„kompleksu memorialnego”, który

zginęli podczas czystek, podczas re-

Mamy więc dowód, że został straco-

bez większego rozgłosu otwarto 30

presji reżimu komunistycznego. Jutro

ny przed 25 XI 1940. A myśmy tyle

kwietnia następnego roku. Oficjalnym

mało kto będzie pamiętać, że gdzieś

jeszcze lat pielęgnowały nadzieję i

czynnikom ukraińskim nadal bardzo

tam w lesie pod Kijowem NKWD do-

stawiały dla Niego talerz przy wigi-

trudno było uporać się ze stalinow-

konało kolejnej zbrodni, która odbije

lijnym stole!” – pisze we wspomnie-

ską przeszłością. Kolejne ukraińskie

to robiło niesamowite, bo cały ten

się echem dzisiaj i będzie odbijała

pamiętam. Teraz jest to kompleks hi-

niach prof. Elżbieta Smułkowa, któ-

śledztwa w sprawie zamordowania w

las nie jest terenem starym, to były

się dalej. Musimy przede wszystkim

storyczny, a wcześniej to był symbol

rej ojciec Stanisław Baran, inżynier

latach 1937–1941 tysięcy ofiar spo-

pagórki, doliny. Gdzieś wykopali dół,

przypominać o takich uroczysto-

działania zbrodni komunistycznej.

leśnik, wicedyrektor Dyrekcji Lasów

czywających w Bykowni umarzano.

zasypali z góry, a tam są zwłoki.

ściach.

Teraz uroczystości odbywają się na

Takich miejsc jest bardzo dużo

poziome państwowym, a kiedyś to

na Ukrainie. Bykownia to największe

było tak, że ludzie sami przychodzili

Andrzej Gabron

z takich miejsc, gdzie są pochowane

i się modlili.

zastępca kierownika

ofiary represji politycznych. Mamy

samoobrony Majdanu

Dzisiaj jesteśmy w takim miejscu,

też cmentarz w Winnicy, który jest

Harcmistrz Stefan Adamski

gdzie spoczywa bardzo dużo ofiar

jednocześnie miejscem pochówku

przewodniczący harcerstwa

zbrodni, które były zamordowane

ofiar represji politycznych. Tam też

polskiego na Ukrainie

przez reżim Stalina. Tu spoczywają

jest pochowanych około 15 tysięcy

Pierwszy raz trafiłem tutaj z

Ukraińcy, Polacy, Żydzi, Rosjanie

osób, z nich kilka tysięcy Polaków.

dwoma starszymi ludźmi z Ameryki,

i ludzie innych narodowości. Jest

druh Asarabowski i druh Hercog.

to bardzo ważne, że tutaj możemy

Druh Asarabowski ma tutaj grób

prof. Anatol Święcicki

spotkać dwóch prezydentów, pre-

ojca. Jak trafiliśmy na ten cmentarz,

prezes Stowarzyszenia

zydenta Polski i Ukrainy. To jeszcze

wtedy to był teren odznaczony żółty-

Lekarzy Polskich

raz potwierdza, że Ukraina i Polska,

mi chorągiewkami, wstążeczkami na

na Ukrainie:

Państwowych we Lwowie ma swoją

Bolszewicka Golgota Kijowa stała

to tak jak brat i siostra. To jeszcze

Zawsze pamiętamy, że ziemia ta

drzewach. Na drzewach były przebi-

tabliczkę w Bykowni na obrzeżach Ki-

się szerzej znana, gdy Jan Paweł II

bardziej zbliża nasze narody i myślę,

jest skropiona krwią naszych przod-

te tabliczki, zdjęcia ludzi i napisano:

jowa. Polski Cmentarz Wojenny jako

podczas pielgrzymki na Ukrainę w

zabrano w 36 roku – nie wrócił, w 37

że to jest bardzo dobry krok do tego,

ków. To miejsce to – wspólny grób

czwarty cmentarz katyński został tam

czerwcu 2001 roku modlił się tam za

roku – nie wrócił. Tego była masa. I to,

że Polska i Ukraina jeszcze więcej

dla obywateli Polski i Ukrainy. On jest

uroczyście otwarty i poświęcony we

ofiary komunistycznego terroru.

wzmocnią się przez tę wizytę do By-

symbolem naszej przyjaźni, naszej

co teraz sobie przypomniałem. Tutaj z

wrześniu 2012 roku.

Wiele wskazywało na to, że w

kowni. To jest takie miejsce, które jest

współpracy i naszego progresu.

tyłu za nami jest krzyż, taki drewnia-

Na lewym brzegu Dniepru, w

Bykowni pogrzebano przynajmniej

za Kijowem, ale w kierunku lotniska

Cmentarz jest zbudowany w

ny, to był jeden jedyny taki krzyż na

sosnowym lesie koło wsi Bykownia

część osób z liczącej 3 435 nazwisk

na Boryspol, to jest znakomita loka-

2012 roku przez władzy polskie, a

całym terenie. Pomyślałem – a może

już od końca lat dwudziestych cho-

„ukraińskiej listy katyńskiej”, przeka-

lizacja.

o pochowkach wiem – odkąd siebie

tutaj są pochowani Polacy. Wrażenie

wano ofiary terroru bolszewickiego.

zanej stronie polskiej w maju 1994

„Wrogów ludu” rozstrzeliwano w

roku. Świadczyły o tym rzeczy pol-

Przemówienie Izabelli Sariusz-Skąpskiej

więzieniach Kijowa i przywożono po-

skiego pochodzenia, na wpół zetlałe

tajemnie ciężarówkami. Gdy w 1937

mundury wojskowe z polskimi guzi-

prezes zarządu Federacji Rodzin katyńskich

roku zbrodnicza machina osiągnęła

kami, obuwie, przedmioty osobistego

apogeum, w podkijowskim lesie na

użytku, znajdowane i przez szabrow-

9 kwietnia 1940. Piąta rano. Od

znaleźli miejsce wiecznego spo-

świtu dzień rozpoczął się szczegól-

czynku. Rodziny Katyńskie najlepiej

nie. Wyjazd karetką więzienną w

znają tę geografię zbrodni, bo nas

celkach (straszne!). Przywieziono

łączą nie miejsca, ale wspólny los

gdzieś do lasu; coś w rodzaju letni-

Ojców i Dziadków.

ska. Tu szczegółowa rewizja. Zabra-

Jest nas tu dzisiaj wielu. Ale jak

no zegarek, na którym była godzina

będzie jutro? Na cmentarzu zostaną

6.30 (…). Pytano mnie o obrączkę

przywiezione z Polski kwiaty. Dopa-

(...). Zabrano ruble, pas główny, scy-

lą się znicze. Kto Ich tutaj odwiedzi?

zoryk”.

Kto będzie pamiętał?

Te słowa majora Adama Sol-

Kiedy przed trzema laty ten

skiego zna każdy, kto kiedykolwiek

cmentarz opustoszał po uroczystości

pochylił się nad losem Ofiar Zbrodni

poświęcenia, zostaliśmy tu trochę

Katyńskiej. Ostatnie słowa, wpisa-

dłużej. Były słoneczne, wrześniowe

ne do pamiętnika na minuty przed

dni. I okazało się, że kijowianie, od-

potrzeby organów NKWD wydzielo-

ników poszukujących złota, i w trak-

śmiercią w katyńskim lesie. Jechali

wiedzając ten piękny las w wolnym

Katyńskich, spoczęli tutaj, pod Kijo-

no obszar o powierzchni 5 hektarów

cie robót porządkowo-ekshumacyj-

z Kozielska. Wysadzili Ich w Gniez-

czasie, zachodzą i tutaj. Czytali pol-

wem, ci, których nazwiska znaleźli-

i ogrodzono wysokim, pomalowanym

nych prowadzonych w 1971 roku i w

dowie. Czornymi woronami powieźli

skie tabliczki epitafijne i napisy na

śmy na tak zwanej ukraińskiej liście

na zielono, drewnianym parkanem,

latach 1987–1989 przez specjalną

dalej.

bramie pamięci. Ktoś odważył się po-

katyńskiej. Polska kropla w morzu

który budził grozę wśród okolicz-

komisję rządową Ukraińskiej SRR.

I tak działo się przez wiele tygo-

ruszyć serce dzwonu. Myślę, że go-

krwi, którą od 1937 roku przyjmo-

nych mieszkańców. Szacuje się, że

Prace wówczas przerwano i wokół

dni kwietnia i maja 1940. Z Kozielska

spodarze tej ziemi, a zarazem goście

wał bykowniański las. Ukraiński ślad

w Bykowni pogrzebano 115–135

tej sprawy przez kilka lat panowa-

do Katynia. Ze Starobielska do pie-

na polskim cmentarzu wojennym,

Katynia, ślad, który na zawsze łączy

tysięcy osób. To miejsce pochówku

ła głucha cisza. Dopiero w latach

resylnej tiurmy w Charkowie. Znad

rozumieją wspólną historię, która tu

ludzkie losy i tragedię osieroconych

największej liczby ofiar NKWD na

1993–1994 w prasie kijowskiej uka-

jeziora Selinger i z ostaszkowskiego

spoczęła w ziemi.

wielu narodów.

Ukrainie. Aby zatrzeć ślady, w la-

zały się artykuły pod znamiennymi

monastyru, który przez wiele miesię-

75 lat temu Adam Solski za-

Jest nas tu dzisiaj wielu. Po

tach siedemdziesiątych planowano

tytułami: „Polski ślad jest jednak w

cy był domem polskich policjantów

mknął swój notatnik na dacie 9

75 latach modlą się w Bykowni po-

wybudowanie w Bykowni wielkiego

Bykowni, ale o nim wolą milczeć”,

– do Tweru. Ich ciała 60 lat czekały

kwietnia. Gdzieś obok, też w katyń-

tomkowie tych, którzy spoczęli w

dworca autobusowego. W końcu lat

„Ukraiński ślad tragedii katyńskiej”.

na godny pochówek, na polskich

skim lesie, zginął jego brat, Kazi-

Katyniu. Po 75 latach przyjechały

osiemdziesiątych na fali przemian

Na polanie wskazywanej jako miej-

cmentarzach wojennych w Katyniu,

mierz. Jutro minie pięć lat, od kiedy

tutaj rodziny Tych, których zabito

na Ukrainie, pod naciskiem społecz-

sce pochówku Polaków rozstrze-

Charkowie-Piatichatkach i Miednoje.

na groby swojego Ojca Kazimierza

w Charkowie, a pochowano w Pia-

nym, władze zmuszone były przy-

lanych wiosną 1940 roku pojawiła

Byliśmy świadkami tego pogrzebu w

i Stryja Adama leciał Leszek Solski.

tichatkach. Po 75 latach na ziemi

znać, że masowe groby w Bykowni

się drewniana tabliczka z wyrytymi

roku 2000.

kijowskiej są córki i synowie, wnuki

Leciało kilkoro innych przedstawi-

nie mieszczą – jak twierdzono przez

niewprawną ręką orłem i krzyżykiem

I wreszcie Bykownia. Dwanaście

i prawnuki Tych, których zamordo-

cieli Rodzin Katyńskich. To też już

oraz napisem po ukraińsku: Tut buła

dziesięciolecia – ofiary hitlerowskich

lat po tamtych pogrzebach, jesienią

wano w Twerze, a pochowano w

jest historia.

bratska mogiła polskich wojakiw

Niemiec i stalinizmu. Ludzie i tak wie-

2012 roku, w ziemi poświęconej i

Miednoje. Do Bykowni przyjechali

Bykownia, 9 kwietnia 2015,

(Tu była zbiorowa mogiła żołnierzy

dzieli swoje, na drzewach pojawiały

ogrzanej serdeczną modlitwą Rodzin

źródło: federacja-katyn.org.pl

ci, których najbliżsi nareszcie tutaj

polskich.) Z czasem tabliczka

się indywidualne znaki pamięci, szar-