6

Przegląd wydarzeń

18–30 kwietnia 2015 nr 7 (227) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Putin nie pogodził się z rozpadem

znikła, a teren obsadzono młody-

filiżankę z napisem „Marchlewszczy-

mi brzózkami.

zna”. To ważny ślad, ponieważ ofiary

Jesienią 2001 roku polski Instytut

„operacji polskiej” nadal pozostają

Związku Sowieckiego

Pamięci Narodowej przekazał Radzie

zapomniane, „…ich tragiczny los i los

Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa

ich bliskich, którzy zginęli w okresie

materiały dotyczące masowych mogił

„wielkiego terroru”, nie jest należycie

Sowieci oduczyli ludzi myślenia i poza tym jest strach o swoją przy-

w Bykowni. Tego roku na zlecenie

upamiętniony i nadal w społeczeń-

Rady dokonano pierwszych pomia-

stwie polskim panuje prawie komplet-

szłość, o pracę. Niektórzy zaczynają tęsknić do dawnych czasów i

rów geodezyjnych oraz sondażowych

na niewiedza na temat ich ogromne-

propaganda rosyjska bardzo sprytnie to wykorzystuje. Propaganda

badań archeologicznych i ekshuma-

go dramatu” – podkreśla prof. Nikołaj

Iwanow w książce Zapomniane ludo-

cyjnych. Odnalezione przedmioty,

to nie jest kłamstwo – to jest pokazanie tylko jakiejś części prawdy

bójstwo. Polacy w państwie Stalina.

m.in. buty wskazywały, że wśród

– mówi ZYGMUNT KLONOWSKI, wydawca Kuriera Wileńskiego.

„Operacja polska” 1937–1938.

ofiar byli polscy oficerowie i żołnierze.

Po zakończeniu prac archeolo-

Istnienie polskiego śladu w Bykowni

Rozmowę prowadził WOJCIECH JANKOWSKI.

giczno-ekshumacyjnych zostały pod-

potwierdziły kolejne prace ekshuma-

jęte starania o budowę w Bykowni

cyjne prowadzone w latach 2006,

Od kiedy ukazuje się Ku-

polskiego cmentarza wojennego.

2007, 2011 i 2012 przez specjalistów

rier Wileński?

Wmurowanie aktu erekcyjnego z

z polskiej Rady Ochrony Pamięci

Początki sięgają 1953 roku.

udziałem prezydentów obu kra-

Walk i Męczeństwa oraz ukraińskiej

Okręg wileński jest zwarcie za-

jów odbyło się jesienią 2011 roku.

Międzyresortowej Komisji do Spraw

mieszkały przez Polaków. I może

Uczestnikom uroczystości zaprezen-

Upamiętnienia Ofiar Wojny i Repre-

brzmi to dziwnie, ale władze pozwo-

towano wtedy koncepcję przyszłego

sji. Wspólną polsko-ukraińską ekipą,

liły założyć gazetę, jako jedyną na

cmentarza. Był to projekt autorstwa

złożoną z archeologów, konserwato-

wschodzie, która później odegrała

architekta Roberta Głowackiego i

rów, dokumentalistów i antropologów,

ogromną rolę. Nie do przecenienia,

jeżeli porównać z sytuacją Polaków

na Białorusi czy Ukrainie. Dzięki ga-

zecie zachowały się szkoły polskie,

kościół polski, polskie zespoły. Dziś

mamy filię Uniwersytetu.

Gazeta to nie jest tylko sam pa-

pier. Gazetę tworzy przede wszystkim

środowisko dziennikarskie. Mniej-

szość, która nie ma swojej gazety i

swego środowiska dziennikarskiego

faktycznie zanika. Zawsze daję taki

przykład: weźmy mniejszość kataloń-

ską. Po stronie hiszpańskiej są bardzo

dobrze zorganizowani i rozwinięci. A

Zygmunt Klonowski

że są też po stronie francuskiej, prak-

tycznie nie odgrywają tam wielkiej roli.

Tyczy się to również Romów.

Tak. Kurier w wielu wypadkach

okazaliśmy się w innej rzeczywisto-

W całej historii Kurier Wileński,

był w awangardzie: jako pierwsi

ści, pod butem sowieckim. Musieli-

a wcześniej Czerwony Sztandar,

wprowadziliśmy fotografię cyfrową,

śmy przystosować się do nowych

odegrał olbrzymią rolę. Dziś stara-

część nakładu zaczęliśmy druko-

zasad życia, gry i przeżycia. Dziś

artysty rzeźbiarza Marka Moderau,

kierował prof. Andrzej Kola z Uniwer-

my się to kontynuować, na ile to się

wać na maszynach cyfrowych. Jako

nasze kraje są niepodległe, ale

wyłoniony w drodze konkursu. Zgod-

sytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

udaje. Ale różnie z tym bywa.

pierwsi zaczęliśmy umieszczać ko-

sytuacja też nie jest łatwa. Trzeba

nie z wolą Rodzin Katyńskich bykow-

Groby przed laty zostały naruszone

mentarze z Internetu, połączyliśmy

wiedzieć jak zachować się, jak zna-

Jak w czasach sowieckich

niańska nekropolia powinna „zacho-

i splądrowane, co utrudniało badania.

gazetę internetową z tradycyjną.

leźć swoje miejsce, w jakim stopniu

na Litwie udało się to, czego

wać jak najwięcej elementów z już

W toku prac zlokalizowano ponad

Dziś jest to już rzeczą normalną.

możemy integrować się i w jakiej

nie było gdzie indziej?

istniejących cmentarzy wojennych”.

dwieście grobów, a właściwie maso-

Trudno powiedzieć, ale przy-

Mamy dość nowoczesny format.

formie. Jest bardzo wiele pytań.

Czwarty cmentarz nawiązuje więc

wych dołów śmierci, w tym 70 pol-

puszczam, że dzięki aktywności

Może nie wszystkim się on podoba,

Jednoznacznej odpowiedzi nie ma.

formą architektoniczno-rzeźbiarską

skich, z których wydobyto szczątki 1

ludności polskiej. Nie było to proste,

ale uważam, że jest przyszłościowy.

Dziś widzimy, że mieliśmy próby

do cmentarzy w Katyniu, Miednoje i

992 osób. Liczbę polskich ofiar okre-

bo wiem, że jeżdżono i do Moskwy,

Nie jesteśmy zacofaną niszową ga-

stworzenia autonomii. Niby jest to

Charkowie. Przy czym analogiczne

ślono na podstawie przedmiotów od-

pisano, wymagano stworzenia ga-

zetą mniejszości narodowej.

zgodne z prawem europejskim. Ale

elementy wykute w jasnym kamieniu

nalezionych przy szczątkach, przede

zety. Sami ludzie o to walczyli. Bez

widzimy na przykładzie Ukrainy, że

W jakim stopniu tematy-

zyskały nową wymowę. Zasadni-

wszystkim fragmentów polskich mun-

aktywności z dołu nikt z góry takiego

autonomią łatwo można manipulo-

ka Kuriera dotyczy spraw

czą treścią nie jest ból i rozpacz, a

durów, guzików z orłem w koronie,

prezentu by nie dał.

wać, co zrobiła Rosja. I tu pytanie:

Polaków Wileńszczyzny, a w

wyciszenie. Złożona z czterech gra-

butów oficerskich, a także medalików,

czy słuszną byłaby autonomia Po-

To znaczy nie było to na

jakim Polaków zamieszkują-

nitowych bloków ściana ołtarzowa

monet, szczoteczek do zębów.

laków na Wileńszczyźnie? Czy nie

zasadzie „dziel i rządź” żeby

cych inne części Litwy?

z 3 435 nazwiskami jest jak otwarta

Z ziemi udało się wydobyć do-

Przede wszystkim tematyka

powtórzył by się tu scenariusz krym-

podzielić Polaków i Litwi-

księga. Zwężające się pęknięcie w

wody niezbicie świadczące o tym,

dotyczy Polaków Wileńszczyzny.

ski? Czy nie doprowadziłoby to do

nów?

formie krzyża w jej części centralnej

że w Bykowni spoczywają Polacy –

Można to też tak odebrać. Moż-

Dotrzymujemy się zasady, że po-

referendum? Może to doprowadzić

przywodzi na myśl zabliźniającą się

ofiary zbrodni katyńskiej z listy ukra-

na tylko zapytać dlaczego nie było

dajemy to, czego nie dają inni. Ale

do konfrontacji.

ranę. Wraz ze stojącą przed ścianą

ińskiej. Znaleziono między innymi

tego na Ukrainie? Trudno tu dać

również poświęcamy miejsce wyda-

Nie należy obawiać się stawiania

mensą ołtarzową z narzuconym ki-

nieśmiertelnik starszego sierżanta

jednoznaczną odpowiedź, ale my-

rzeniom z głębi Litwy, świata – jeżeli

pytań i szukania na nie odpowiedzi,

rem tworzą przestrzeń modlitewnej

Korpusu Ochrony Pogranicza Jó-

ślę, że dzięki aktywności miejscowej

dotyczą bezpośrednio Polaków na

rozwiązań. Trzeba otwarcie infor-

zadumy. Cmentarz otoczony jest z

zefa Naglika, uważanego dotąd za

ludności.

Litwie, czy spraw polskich. Wiemy,

mować czytelników o wszystkim – o

obu stron rodzajem granitowej wstęgi

zaginionego oraz czarny ebonitowy

że dziś nie ma problemu ze znale-

niebezpieczeństwach też. To jest

W  którym  momencie

złożonej z indywidualnych tabliczek

grzebień z wyrytymi nazwiskami

zieniem informacji, ale co tyczy się

nasz obowiązek, aby zamieszczać

Czerwony Sztandar staje się

epitafijnych. Mogiła zbiorowa, w któ-

czterech polskich oficerów, osadzo-

naszych problemów przedstawiamy

jak najwięcej opinii, poglądów i w

Kurierem Wileńskim?

rej złożono szczątki, to kurhan z du-

nych w więzieniach na terytorium

Już w czasie niepodległej Li-

to najbardziej fachowo i potrafimy to

końcu doprowadzić do znalezienia

żym poziomym krzyżem. Nie zabra-

obecnej Ukrainy.

twy. Była to pierwsza gazeta, która

tak podać. Mamy w tym największe

odpowiedzi.

kło też innego elementu katyńskich

Mimo gruntownych, wieloletnich

zmieniła swój komunistyczny tytuł

doświadczenie i potencjał. Szcze-

Autonomia byłaby do-

nekropolii – dzwonu. Ten w Bykowni,

prac badawczych w Bykowni nie

na bardziej tradycyjny. Bo Kurier

gólnie jeśli chodzi o rozwiazywanie

brym rozwiązaniem, bo nie

umieszczony nad ziemią, otoczony

odnaleziono szczątków wszystkich,

Wileński istniał przed wojną i była

spraw tzw. „trudnych”. Kurier trady-

byłoby problemów ze szkol-

jest granitowymi słupami z symbola-

blisko 3,5 tysiąca osób figurujących

to gazeta prorządowa. Był plebiscyt

cyjnie broni szkolnictwa, polskości,

nictwem, nie byłoby asymi-

mi czterech wyznań religijnych: kato-

na „ukraińskiej liście katyńskiej”. Przy-

czytelników, którzy wytypowali wła-

broni organizacji polskich. Wiemy

lacji.

licyzmu, prawosławia, judaizmu i isla-

puszcza się, że brakujących około 1,5

śnie tę nazwę.

dobrze, co to jest propaganda so-

Tak, nie obawialibyśmy się nie-

mu. U wejścia widnieją dwa wysokie

tysiąca osób pochowano w innych

wiecka i rosyjska. W dawnych cza-

przychylnych ustaw, ale jest niebez-

A zatem wybrali tytuł czy-

kamienne pylony, jeden z polskim

miejscach na Ukrainie, np. w Cher-

sach musieliśmy to uprawiać.

pieczeństwo utraty suwerenności.

telnicy?

godłem, drugi z orłem wojskowym.

soniu, gdzie NKWD również więziło

Tak. Czytelnicy wybrali ten tytuł.

Widzimy, jak brutalnie mniejszość ro-

Co czytelnicy na Ukra-

W ceremonii otwarcia i poświęcenia

wielu Polaków.

Potem dopiero w ślady poszły gaze-

syjska została wykorzystana na Ukra-

inie powinni dowiedzieć się

cmentarza udział wzięły rodziny ofiar,

Na cmentarzysku w Bykowni od-

ty litewskie i zaczęły zmieniać swoje

inie. Rozmawiałem z moimi kolegami

o problemach Polaków na

dla których był to oczekiwany przez

kryto również doczesne szczątki po-

nazwy.

stamtąd i wynika, że większość Ro-

Litwie?

dziesięciolecia symboliczny pogrzeb

mordowanych w latach 1937–1938

Trudno jednoznacznie określić.

sjan, którzy mieszkają na Ukrainie po-

Z tego wynika, że Kurier

ich bliskich. Nadal jednak Bykownia

Polaków z powstałego na Wołyniu

Wspólnie wychodzimy z tych sa-

piera jej niepodległość. A propaganda

był w awangardzie mediów

pozostaje księgą z wieloma jeszcze

w 1925 roku narodowego rejonu

mych Kresów. Po zmianie granic

rosyjska ich wykorzystała, a potem

na Litwie?

niezapisanymi kartami.

autonomicznego. Wykopano m.in.