16

Biznes i polityka

18–30 kwietnia 2015 nr 7 (227) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

W dniach 12–15 marca br., z inicjatywy Akademii Europejskiej w Krzyżowej

na Dolnym Śląsku, odbyła się polsko-ukraińsko-niemiecka konferencja, temat

której brzmiał: „Biznes i polityka. Ukraińskie reformy i nowa konstelacja w Eu-

ropie”. Patronat medialny nad konferencją objął Kurier Galicyjski oraz polska

redakcja czasopisma Forbes. Relację z konferencji zamieściliśmy w numerze

5 (225) KG z 17 marca 2015. Podczas spotkania w Krzyżowej przedstawiono raport: „Ukraińskie

reformy i perspektywy współpracy gospodarczej polsko-ukraińskiej”, sporządzony przez eksper-

tów Akademii Europejskiej Krzyżowa pod przewodnictwem Włodzimierza Bartkowiaka i Kazimierza

Wóycickiego. Dziś, zgodnie z zapowiedzią, pragniemy zapoznać z nim naszych czytelników. Za-

mieszczamy też wypowiedzi niektórych uczestników konferencji.

Ukraińskie reformy i perspektywy współpracy

gospodarczej polsko-ukraińskiej

Powyższe dane wskazują jednak, że mimo braku dynamicznego rozwoju, przy w miarę sta-

1.  Ukraińska gospodarka znajduje się w głębokim kryzysie spowo-

bilnej gospodarce i niewielkim wzroście trwającym do końca 2013 roku, gwałtowne jej załamanie

dowanym brakiem zdecydowanych reform po roku 1991, okresem rządów

nastąpiło dopiero w zeszłym 2014 roku i dalej się pogłębia, grożąc załamaniem gospodarczym.

Janukowycza i kosztami wojny prowadzonej przez Rosję z Ukrainą.

Eksperci MFW oceniają, że w ciągu najbliższych dwóch lat Ukrainie niezbędne jest wsparcie

2.  Fundamentalnym zagrożeniem dla gospodarki ukraińskiej jest kry-

finansowe w kwocie około 65 mld USD aby nie dopuścić do bankructwa.

zys finansów państwowych, który może być przezwyciężony jedynie dzięki

W chwili obecnej Ukraina posiada niezwykle skromne rezerwy walutowe w wysokości 7,2 mld

pomocy Zachodu. W roku 2015 Ukraina winna być wsparta sumą ok. 30

USD (dane z połowy stycznia 2015). Utrudniało to, a nawet do pewnego stopnia uniemożliwia,

mld USD.

stabilizację kursu hrywny, który gwałtownie spadł w pierwszej dekadzie lutego. Najbliższe miesiące

3.  Warunkiem otrzymania pomocy finansowej jest zdecydowane wdra-

pokażą na jak wysoką pomoc może liczyć Ukraina z zewnątrz. W obecnej rozważana jest pomoc

żanie reform ustrojowych i gospodarczych. Traktat stowarzyszeniowy z Unią

ze strony MFW w wysokości 40 mld USD, choć ostateczna decyzja jeszcze nie zapadła.

Europejską stanowi drogowskaz jakie i jak prowadzone mają być reformy.

Reformy gospodarcze mogą uruchomić ogromne rezerwy, jakie tkwią w ukraińskiej gospo-

4.  Mimo istniejącego ryzyka obecny okres wydaje się wyjątkowo

darce. Tkwią one w wielu dziedzinach i branżach ukraińskiej ekonomiki.

sprzyjający do podejmowania przez polskich przedsiębiorców inwestycji

Ciekawych wniosków dostarcza porównanie dwóch gospodarek w kryzysie: Ukrainy i Grecji.

na Ukrainie wyprzedzających napływ innego zagranicznego kapitału.

Grecja otrzymała pomoc w wysokości 240 mld euro. Przy populacji 10,8 mln ludności dało to

5.  Obecna sytuacja sprzyja rozwojowi współpracy gospodarczej

potężny zastrzyk finansowy gospodarce tego kraju. Jednak efekty tej pomocy są niewspółmier-

polsko-ukraińskiej wobec niskiego poziomu hrywny oraz przychylnej at-

ne do oczekiwań i wyników gospodarczych. Według danych OECD PKB Grecji na trzeci kwartał

mosferze do Polski na Ukrainie.

2013 roku spadło o – 6,4% a w tym czasie Ukraina miała skromny ale jednak przyrost +0,2%

6.  Polsko-ukraińska wymiana handlowa obecnie na bardzo niskim

PKB. Inwestycje zagraniczne w przypadku ukraińskim 7,8 mld USD, w greckim zaś 2,9 mld. W

poziomie ma perspektywy szybkiego wzrostu i może stanowić alternatywę

tym samym czasie, eksport Grecji to 28,3 mld a Ukrainy 69,8 mld USD. Grecja nadmiernie ob-

dla zmniejszających się obrotów handlowych z Rosją.

Reformy ustrojowe i gospodarcze są dla Ukrainy nie mniej ważne niż skuteczna obrona przed

ciążona programami socjalnymi, wysokim deficytem budżetowym oraz długami zewnętrznymi,

rosyjską agresją. I nie tylko Rosji grozi katastrofa gospodarcza wskutek braku reform, sankcji oraz

brakiem rezerw prostych, zdaje się mieć zdecydowanie mniejsze szanse niż Ukraina na wejście

spadku cen ropy. Ukraina jest również zagrożona upadkiem gospodarczym, choć mogąc spodzie-

na ścieżkę wzrostu gospodarczego.

wać się pomocy Zachodu wydaje się być w dużo lepszej sytuacji. Do pewnego stopnia można

GDP

GDP PPP

GDP PPP

Budżet

Budżet

zadłużenie

mówić o swoistym wyścigu z czasem, jaki związany jest z tempem ukraińskich reform i pogarsza-

nominalne

państwa

państwa

per capita

niem się sytuacji gospodarczej jej agresywnego wschodniego sąsiada. Jeśli mimo pod wieloma

dochód

wydatki

względami niesprzyjających warunków Ukraina zdoła przeprowadzić reformy i ustabilizować się

gospodarczo, a sytuacja gospodarcza Rosji będzie ulegać dalszemu pogorszeniu to prawdopodo-

Ukraina

175.5

337

7.4

57.4

66.5

89%

bieństwo rozstrzygnięcia ukraińsko-rosyjskiego konfliktu na korzyść Ukrainy poważnie wzrośnie.

Grecja

243

267

23.6

106.2

116

175%

Konieczna pomoc Zachodu dla Ukrainy uwarunkowana jest wdrażaniem reform. Ukraina

Polska

517

814

21.1

92.5

92.47

47%

otrzymała już ostrzeżenia ze strony USA i międzynarodowych instytucji finansowych, że wysiłki

te nie są dostatecznie intensywne. Również ukraińskie media i opinia publiczna zdają się być

źródło: CIA Factbook

coraz bardziej niecierpliwe.

Komentarz do tabeli: Mimo złej sytuacji gospodarki ukraińskiej dane makroekonomiczne mówią, że sytuacja

ta jest lepsza od sytuacji greckiej. Mniejszy jest dług publiczny Ukrainy niż Grecji. Ważnym czynnikiem jest

Dane makroekonomiczne

też znacznie większa siła robocza przy jednoczesnym bez porównania mniejszym niż w Grecji naciskiem

Istotne jest zdanie sobie sprawy z danych makroekonomicznych oraz charakteru zmian

na sprawy socjalne.

gospodarczych na Ukrainie od momentu upadku Związku Sowieckiego.

Należy zwrócić uwagę, że wielkość gospodarki ukraińskiej oceniana jest bardzo różnie (od

Zniesienie moratorium na sprzedaż ziemi, pozwoliłoby państwu ukraińskiemu na uzyskanie

ok.110 mld USD do 300 mld USD dochodu nominalnego). Zarazem wobec ogromu obliczanej

znacznych kwot. Dalszą konsekwencją może być wzrost inwestycji w przemysł rolno-spożywczy

nawet na 50%, utrudnia ocenę wielkości gospodarki ukraińskiej

oraz w przetwórstwo. Potencjał tych gałęzi gospodarki jest, jak się wydaje bardzo duży [60% grun-

1990 roku (rok przed uzyskaniem niepodległości) dochód na głowę mieszkańca Ukrainy

tów to czarnoziemy]. Uwolnienie 95% towarów ukraińskich z cła lub jego obniżenie, po podpisaniu

wynosił 5860 USD wedle ówczesnych cen, o 100 USD mniej niż Polsce. Z czasem różnica ta w

umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską, wskazuje, że produkty rolno-spożywcze zaczynają

sposób znaczący wzrosła. Dane za rok 2013 roku [CIA The World Factbook] wskazują, że PKB

konkurować dość skutecznie na europejskim rynku.

Ukrainy to 7400 USD natomiast Polski to 21100 USD. Tak więc w ciągu ostatnich 20 lat ukraiński

Należy postrzegać to też w polskim kontekście, bowiem już wkrótce w Polsce skończą się

dochód na głowę stał się trzy razy mniejszy od polskiego. Przyspieszenie wzrostu polskiego

bezpośrednie dopłaty dla rolników i konieczne będzie poszerzenie areału upraw, żeby otrzymać

PKB widać szczególnie wyraźnie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej.

konkurencyjność gospodarstw rolnych. W Polsce zaczyna brakować ziemi uprawnej i coraz

Okresu po 1991 ukraińska gospodarka nie zdołała wykorzystać w równie efektywny sposób

więcej rolników myśli o wydzierżawieniu z prawem pierwokupu ziemi na Ukrainie.

jak polska z przyczyn politycznych. Wedle dominującej interpretacji uwłaszczona dawna komu-

Istotną gałęzią gospodarki ukraińskiej jest przemysł lotniczy, a także zbrojeniowy. Od 2012 r.

nistyczna nomenklatura stworzyła system oligarchiczny na wzór rosyjskiego. Wartość majątku

według SIRPI [Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem] Ukraina jest czwartym

w rękach czołowych ok. 20 największych oligarchów to 20% całości aktywów państwa, a dla

na świecie eksporterem broni i wartość sprzedaży w tym roku wyniosła 1,340 mld USD. Fakt ten

porównania aktywa w rękach najbogatszego Polaka Jana Kulczyka to jedynie 0.7%. Bardzo silne

pozwolił na stosunkowo szybkie dozbrojenie własnej armii uczestniczącej w konflikcie zbrojnym

związki z gospodarką rosyjską, siłą rzeczy, stały się wzorcem prowadzenia biznesu na Ukrainie.

na wschodzie kraju.

Do tego przyczyniały się polityczne wpływy Kremla dążącego do uzależnienia Ukrainy zarówno

Znaczącym elementem gospodarki jest także przemysł ciężki, jednak jego rola w przychodach

gospodarczo jak i politycznie. Przenikanie kapitału rosyjskiego, wykup przez niego, szczególnie

staje się problematyczna ze względu na położenie części fabryk i zakładów na terenie walk z separa-

w Donbasie, wielu zakładów i kopalń, a także wymiana handlowa silnie związało biznes ukraiński

tystami oraz zerwanie wielu więzi eksportowych z Rosją, która była głównym odbiorcą tej produkcji.

z Rosją.

Jeszcze innym filarem gospodarki ukraińskiej jest przemysł lotniczy. Ukraina produkuje

Potencjał rozwojowy gospodarki ukraińskiej, jaki mógł wyzwolić przełom 1991 roku, stop-

nowoczesne samoloty transportowe o największych udźwigach, na które jest nieustanne za-

niowo słabł, ponieważ brak było podstawowych reform ustrojowych a także nie modernizowano

potrzebowanie w świecie [produkcja Antonowa zakontraktowana na 2 lata]. Zakłady w Dniepro-

przemysłu. W związku z tym kurczyły się również możliwości eksportu, szczególnie na Zachód,

pietrowsku zdolne są do produkcji całej gamy nowoczesnych silników lotniczych, w większości

utrzymując konieczność eksportu do Rosji. PKB Ukrainy w roku 2013 wzrósł tylko o 0,2% przy

do samolotów wojskowych, a także silników rakietowych. Dodać można, że z powodu konfliktu,

średnim światowym wzroście wynoszącym 1,7% [dane Światowej Organizacji Handlu].

Rosja nie otrzymuje dostaw silników do swoich myśliwców z rodziny MIG.

Rok 2014 to skurczenie się ukraińskiej gospodarki według szacunków od – 4,7% do – 6,4%.

Inflacja w styczniu 2014 wynosiła 0.2% (mierzona w cyklu rocznym) by w styczniu 2015 wynosić

Perspektywa powodzenia reform

24,9%. Natomiast deficyt budżetowy Ukrainy w 2013 r. wynosił 4,6% (taki sam jak we Francji, dla

Gospodarka ukraińska ma możliwości zahamowania recesji, tym bardziej, że tkwią w niej duże

przykładu Polska 3,5% przy średnim światowym deficycie wynoszącym 3,2% [dane Międzynaro-

rezerwy proste, jak chociażby tania siła robocza, czy bardzo skromne progi socjalno-społeczne.

dowego Funduszu Walutowego].

Istotnym czynnikiem jest też potencjalna chłonność rynku wewnętrznego.