'2015_7_227 kopia.indd' by Unknown

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18–30 kwietnia 2015 nr 7 (227)

Już tylko 30% pomocy udzielonej już Grecji dałoby wystarczające wsparcie do rozwoju gospo-

Komentarz: Dane tabeli wskazują na ograniczone wykorzystanie możliwości handlowych, jakie wydaje się

stwarzać dla Ukrainy Morze Czarne. W szczególności uderza „niedorozwój” obrotów handlowych z Turcją

darki ukraińskiej w ciągu najbliższych dwóch lat, oczywiście przy założeniu, że planowane reformy

i „nieproporcjonalnie” wysoki z Rosją. Nota bene sytuacja ta dotyczy też Turcji (eksport do krajów basenu

ustrojowo-gospodarcze wprowadzone zostaną niezwłocznie. Można zakładać, że Unia Europejska i

MCz wynosi 14.01 z 161 mld całości eksportu – 8.6%, odpowiednio import 24.08 mld z 205 mld – 12%, ale

Stany Zjednoczone poparcia takiego udzielą nie chcąc tworzyć ogniska zapalnego, swoistej „czarnej

większość tych obrotów handlowych przypadają na Rosję.).

dziury” w Europie u samego boku Rosji. Konsekwencje ukraińskiej katastrofy gospodarczej mogłyby

bowiem ważyć na polityce globalnej. W tym kontekście jednak informacje o zapowiedzianym przez

Tabela 3. Obroty handlowe Ukrainy z sąsiadami (bez uwzględnienia Rosji)

Polskę kredycie w wysokości 100 mln na 10 lat wydają się kroplą w morzu potrzeb.

Białoruś

Rumunia

Bułgaria

Gruzja

Turcja

Słowacja

Węgry

Mołdowa

Rosja

Trzeba ponownie podkreślić, że warunkiem pozytywnego rozwoju jest jednak pilne wdrażanie

reform ustrojowych i gospodarczych. Tylko przy takim założeniu można brać pod uwagę pozytyw-

Ukraina

2.02

0.573

0.63

0.1

3.8

0.74

1.29

0. 72

17.7

ne scenariusze.

export

Analizując ukraiński potencjał reform i zdolność do nich ukraińskich elit politycznych trzeba za-

Ukraina

5.56

0.998

0.3

0.1

1.93

0.62

1.63

0.16

26.6

import

uważyć, że dokonano w dużej części bardzo skutecznej reformy armii, jak można sądzić, po wielu

symptomach służb bezpieczeństwa i wywiadu, co wobec konfliktu z Rosją musiało być traktowane

źródło: atlas.media.mit.edu, obliczenia własne

przez rząd jako priorytet. Analizując kwestie reform ukraińskich nie można pomijać faktu wojny z

Komentarz: Podobnie jak w przypadku obrotów handlowych w basenie Morza Czarnego uderza „niedorozwój”

rosyjskim agresorem i wynikających stąd priorytetów.

wymiany przy jednoczesnej dysproporcjonalnej szalenie wysokiej wymianie handlowej z Rosją.

Zachodzi też pytanie, w jakim stopniu wymiana handlowa z Ukrainą może zastąpić zmniej-

szanie się wymiany handlowej z Rosją na wypadek pogarszania się stosunków polsko-rosyj-

skich lub też pogłębiania się kryzysu gospodarczego w Rosji.

Tabela 4. Polska wymiana handlowa z Rosją i Ukrainą

Import z Import

Eksport

Import z

Obroty

Rosji

do Rosji

Rosji minus handlowe

handlowe

z Ukrainy

Ukrainy

energetyka PL-FR bez

PL-UKR

(całość)

uwzględnienia

energetyki

mld USD

2,49

9.07

4.37

3.6

13.3

6.86

% obrotów 11.01%

1.3%

5.25%

2.53%

1.88%

3.65%

1.88%

handlowych

źródło: atlas.media.mit.edu na podstawie danych za rok 2012 oraz wyliczenia własne

Kazimierz Wóycicki (od lewej) i Włodzimierz Bartkowiak, autorzy raportu

Komentarz: Polska wymiana handlowa z Rosją jest ponad czterokrotnie większa niż wymiana z Ukrainą.

Reformy dotyczące gospodarki i administracji wydają się być najważniejsze a zarazem okazać

Decyduje o tym przede wszystkim import ropy, gazu i produktów pochodnych, co czyni import z Rosji aż

się mogą trudniejsze wobec tego, że w wielu wypadkach naruszać mogą interesy poszczególnych

dziewięć razy większy niż z Ukrainy. Polski eksport do Ukrainy jest już jedynie dwukrotnie mniejszy niż do

Rosji. Jeśli pominąć ropę, gaz oraz produkty pochodne w polsko-rosyjskiej wymianie handlowej, to jest ona

grup nacisku. Przezwyciężenie kwestii, jakimi są rozdawnictwo poniżej kosztów tego, na co pań-

jedynie dwa razy większa od wymiany polsko-ukraińskiej. Jeśli uwzględnić miernik intensywności wymiany

stwa zwyczajnie nie stać, np. zbyt niskie ceny na energię, „zbyt wysokie” świadczenia socjalne etc.

handlowej jaką jest stosunek liczby ludności do wolumenu wymiany to intensywność tej wymiany z Ukrainą

ze zrozumiałych względów jest trudne i musi wywoływać w jakimś stopniu napięcia społeczne.

jest prawie dwukrotnie wyższa niż z Rosją.

Taka ekonomizacja czy urynkowienie wielu dziedzin życia jednocześnie prowadzić może do nad-

miernych napięć, bowiem liczne i szerokie grupy ludności znalazły by się w bardzo trudniej sytuacji

Wobec niepewności sytuacji związanej przede wszystkim z rosyjską agresją, wszelka analiza

połączonej z poczuciem niepewności. Stanowi to o trudności reform i jasne jest, że mogą być one

przyszłości gospodarczej Ukrainy obarczona jest ogromnym stopniem niepewności. Należy jednak

wprowadzane jedynie stopniowo.

zauważyć, że rozpowszechniony obraz „upadłej” gospodarki ukraińskiej, jest stereotypem odwołu-

Wydaje się, że mają one następujące priorytety: walka z korupcją i reforma samorządowa.

jącym się tylko do jednego z możliwych scenariuszy rozwoju sytuacji. Należy jednak zauważyć, że

Gdy chodzi o walkę z korupcją, najważniejsza wydaje się reforma systemu sądowego. Sys-

nawet przy częściowym jedynie powodzeniu gospodarczych reform na Ukrainie istnieją poważne

tem korupcyjny wdarł się głęboko w życie społeczne i gospodarcze. Rządowi jak i prezydentowi

przesłanki gwarantujące opłacalność polskiego zaangażowania gospodarczego.

Poroszence zarzucano dotychczas, że mimo utworzenia Biura Antykorupcyjnego nie uchwalono

ustaw pozwalających temu Biuru na efektywną działalność.

Rekomendacje

Owa wielka oligarchiczna własność ma na Ukrainie jeszcze jedną szalenie istotną cechę: uni-

Polityka gospodarcza Polski wobec Ukrainy nacechowana jest jak dotychczas niezdecy-

ka płacenia podatków. Stąd walka z korupcją stanowi jedno z zasadniczych narzędzi naprawy

dowaniem. Za gestami politycznymi brak wyrazistych działań. Zapowiedziany podczas wizyty

finansów państwa, a co wobec rozmiarów szarej strefy, może okazać się na Ukrainie kwestią

premier Ewy Kopacz w Kijowie dziesięcioletni kredyt w wysokości 100 mln nie może stanowić o

kluczową.

przełomie. Potrzebna jest bardziej wyrazista polityka poprzez inwestycje bezpośrednie i dodat-

System korupcji zakorzeniony jest w szczególny sposób tam, gdzie sfera własności pań-

kowe linie kredytowe dla polskich przedsiębiorców np. poprzez BGK. Zarazem ochrona polskich

stwowej (zamówień państwowych) styka się ze sferą własności prywatnej. Dobrym tego przy-

inwestycji winna być związana z wysoką aktywnością polskich placówek dyplomatycznych,

kładem są inwestycje w system drogowy.

opartą o odpowiednie kompetencje, czego wzorem jest działanie dyplomacji amerykańskiej.

Potraktowanie reformy samorządowej jako priorytetu byłoby do pewnego stopnia wstąpieniem

Polega to na domaganiu się przestrzegania zasad wolności gospodarczej oraz zdecydowanym

na „polską drogę reform”. W intencji ma być to uwolnienie inicjatyw lokalnych i oddolnych. Stworze-

reagowaniu w każdym przypadku, gdy tak się nie dzieje.

nie silnego i samodzielnego samorządu mogłoby też w skuteczny sposób przeciwdziałać systemowi

Szczególną sferą inwestowania winno być rolnictwo i przetwórstwo rolne. Jest to dziedzina

oligarchicznemu. Projekt ustawy już istnieje, ale nie jest ona uchwalona. Jej autorem jest Wołody-

silnej polsko-ukraińskiej konkurencji, a zarazem szansa dla wielu polskich przedsiębiorców rol-

myr Grojsman, ale odkąd stał się on przewodniczącym parlamentu, nie jest on bezpośrednio odpo-

nych. Decydującym czynnikiem jest zniesienie moratorium na obrót ziemią na Ukrainie. Naciski

wiedzialny za jej losy. Przykład ten zresztą wskazuje na szerszy problem. Nie ustala się wyrazistej

w tym kierunku winny być istotnym kierunkiem polityki polskiego rządu.

jednoosobowej (czy też jednej niewielkiej ściśle określonej grupy osób) odpowiedzialności dając

Polska powinna wykorzystać obecną sytuację i wkroczyć zdecydowanie gospodarczo na Ukra-

pełnię inicjatywy i umożliwiając doprowadzenie sprawy konsekwentnie końca, lecz wszelkie projekty

inę, ponieważ za kilka lat może okazać się to znacznie trudniejsze wobec większej konkurencji

konsultuje się szeroko, co grozi tym, że rozmywają się one poddane „obróbce” rozmaitych lobby.

innego, silniejszego kapitału zagranicznego. Przedsiębiorcy silniejszych gospodarek zachodnich

Projekt ustawy samorządowej zakłada m.in.: zmniejszenie ilości członków lokalnych organów

wyczekują i będą dłużej wyczekiwać na ustabilizowanie się sytuacji politycznej i gospodarczej.

władzy. Jak skomplikowana jest to dyskusja, wskazują dające się słyszeć zastrzeżenia, że te

Mają oni też słabsze na ogół rozpoznanie sytuacji na Ukrainie, co powodować może, że tym bar-

mniejsze grona będą tym łatwiejsze do skorumpowania. Tak daleko idą obawy dotyczące korupcji.

dziej działać będą z opóźnieniem. Polska strona winna starać się tą sytuację wykorzystać. Dla

Nie wydaje się jednak, że takie zastrzeżenia mogą być zasadne jako argument przeciw daleko

przykładu w roku 2013, mimo braku reform ustrojowych na Ukrainie i braku stabilności, inwestycje

idącej decentralizacji.

bezpośrednie wyniosły 7,8 mld USD i były większe niż w Polsce, gdzie wynosiły tylko 3,4 mld USD.

Bardzo znacząca część przedsiębiorczości ukraińskiej to wielka własność przy jednocze-

Można wyciągnąć wniosek, że mimo zdecydowanie większego ryzyka inwestycyjnego na Ukrainie,

snej słabości klasy średniej (małych i średnich przedsiębiorców). Dawny system oligarchiczny

biznes gotów jest je ponieść i wybrać Ukrainę (patrz: http://dt.ua/ECONOMICS/investori-ne-boyat-

stwarzał (i wciąż grozi) monopolizacją. Zwiększenie sfery produkcji i usług jest możliwe tylko

sya-ekonomichnoyi-krizi-v-ukrayini-forbes-157375_.html)

poprzez uwolnienie wszelkiego typu inicjatyw, głównie wśród potencjalnej klasy średniej.

Wobec ograniczonych środków ukraińskich rozwój stosunków gospodarczych może odby-

W planie ogólniejszym, celem reform ma być pobudzenie produkcji, aby powstrzymać zapa-

wać się poprzez bezpośrednie inwestycje na Ukrainie i rozwój importu opłacalnego przy taniej

danie się gospodarki, co oczywiście musi być procesem wieloetapowym.

hrywnie.

Istotnym warunkiem takiego rozwoju jest napływ inwestycji zagranicznych. Ma to podwójne

Polsko-ukraińska wymiana handlowa ma dzisiaj nader ograniczony charakter. Polski eks-

znaczenie. Duże inwestycje zagraniczne to wprowadzanie nowych standardów i co szalenie

port wynosił 4.37 mld USD co stanowiło 2.53%, a polski import z Ukrainy wynosił 2.49 mld USD

istotne – poważne ograniczenie korupcji w obszarze działania kapitału zagranicznego.

co stanowiło 1.3%. Również dla strony ukraińskiej, mimo mniejszej wymiany handlowej Polska

O ile znaczenie inwestycji z krajów UE jest oczywiste, to należy również zwrócić uwagę na

nie jest znaczącym partnerem (odpowiednio 5% i 3.42%). Jak na kraje sąsiadujące ze sobą jest

potencjał rozwojowy tkwiący w wymianie handlowej Ukrainy z krajami basenu Morza Czarne-

to niezwykle niski poziom wymiany handlowej.

go, jak również z innymi sąsiadami.

Wraz z postępem reform polski eksport do Ukrainy ma perspektywy poważnego rozwoju

wobec potencjalnej chłonności rynku ukraińskiego na towary codziennego i domowego użyt-

Tabela 2. Obroty handlowe Ukrainy z krajami basenu Morza Czarnego

ku. Formą wsparcia dla bezpieczeństwa kontraktów byłyby preferencyjne zasady ubezpieczeń

Rosja

Gruzja

Turcja

Bułgaria

Rumunia Mołdowa % bez

KUKE, w której wiodącą rolę odgrywa skarb państwa.

Rosji

Polska może wykorzystać obecny okres, mając przewagę kapitału ludzkiego i kulturowego nad

Ukr export 17.7

0.1

3.8

0.63

0.573

0.72

7.9%

innymi inwestorami zagranicznymi. Istnieje wyjątkowo korzystny okres na inwestowanie na Ukra-

inie także dla średniej przedsiębiorczości. Ta wyjątkowość sytuacji wynika z tego, że polscy przed-

Ukr import 26.6

0.1

1.93

0.3

0.998

0.16

3.6%

siębiorcy i inwestorzy mogą wyprzedzić innych i zająć sprzyjającą pozycję dysponując przewagą

kapitału kulturowego. Te właśnie działania winny być intensywnie wsparte przez państwo polskie.

źródło: Atlas.media.mit.edu, obliczenia własne