28

Z pamiętnika podróżnika

18–30 kwietnia 2015 nr 7 (227) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Św. Mikołaj kamieniecki

Nie będzie przesadą, gdy w okresie wielkanocnym napiszemy o świą-

tyniach katolickich. Wybrałem więc turystyczny magnes, miejsce, do

którego ciągnie zawsze (a szczególnie wiosną), nawet gdy bywałeś

tam wielokrotnie – Kamieniec Podolski

DMYTRO ANTONIUK

tekst i zdjęcia

Zdecydować się tu trudno –

miasto jest nasycone zabytkami.

Tylko obecnych i dawnych klaszto-

rów katolickich jest tu siedem, nie

wspominając o katedrze. W każdym

razie bez subiektywizmu trudno się

obejść. Otóż jako autor – wybieram

dawny klasztor oo. dominikanów.

Jako badacz i turysta spędziłem tu

w zacisznych celach pewien czas i

muszę odpłacić dobrym słowem za

gościnność oo. paulinom, którzy

obecnie opiekują się całym obiek-

tem.

Nowy hełm wieży

Trafić do klasztoru nie jest trud-

cie w pomieszczeniach klasztornych

no – parę metrów od ratusza. Jego

Kościół oo. dominikanów od strony absydy

do okresu likwidacji diecezji kamie-

cudem ocalała wieża jest chyba naj-

nieckiej (1866 rok) działało semina-

ufundowali kaplicę Matki Boskiej

stał przekształcony na koszary dla

wyższą na starym mieście.

że ponoć ukazał mu się św. Dominik

rium, a kościół był świątynią para-

janczarów, a kościół na meczet,

Różańcowej. Kamienieckich domi-

Siedziba oo. kaznodziei założo-

i prosił o odbudowę konwentu. Otóż,

fialną. Został zamknięty dopiero w

oddający cześć żonie-faworytce

nikanów wspierali i inni dobrodzie-

na została przez braci Aleksandra i

oprócz powyższych dobrodziejstw,

okresie stalinowskim. Wtedy znisz-

sułtana Mahometa IV. Ta włoszka

je. W 1618 roku kasztelan halicki

Jerzego Koriatowiczów w 1370 roku.

fundator sprezentował oo. kazno-

czono większość dekoracji wnętrz.

(?) Rabia Giulnusz towarzyszyła

Wojciech Humecki wystawił kaplicę

Architekt-restaurator Olga Płamie-

dziejom szaty liturgiczne z najdroż-

Rujnacji dodała i II wojna światowa.

padyszachowi w jego kampanii na

Chrystusa Zbawiciela. Po dziesięciu

nicka twierdzi, że klasztor od razu

szych perskich i tureckich tkanin,

Po jej zakończeniu zabytek przez

Podole. W wirydarzu (wewnętrznym

latach poszedł jego śladem Paweł

powstał jako murowany. Najstarszy-

złote naczynia liturgiczne, srebrne

kilka dziesięcioleci stał zamknięty

dziedzińcu klasztornym, otoczonym

Damięcki, dobudowując kaplicę św.

mi jego fragmentami są: prezbite-

ampułki i wybudował w kościele or-

i dopiero w 1980 roku zabrano się

krużgankami skrzydeł klasztornych)

Dominika. Wszystkie kaplice były

rium (absyda) kościoła św. Mikołaja

gany. Starosta był tercjarzem (tzn.

za jego restaurację. Wtedy to od-

Turcy ustawili fontannę i pomnik

bogato dekorowane renesansowy-

i refektarz na parterze klasztoru. Już

nie składając ślubów zakonnych,

budowano barokowe zwieńczenie

zmarłej córki pierwszego wojskowe-

mi sztukateriami o charakterze geo-

w 1391 roku zagościła tu pierwsza

prowadził życie zgodne z regułą

wieży, otynkowano fasadę. Te prace

go gubernatora Kamieńca bejlerbeja

metrycznym. Umieszczono w nich

relikwia – przywiezione przez Jana

klasztorną) i dwa ostatnie lata życia

zniszczył pożar w 1994 roku, gdy

Gilal Paszy. W świątyni znalazł się

epitafia z łacińskimi napisami, po-

Janitora płótno, „na którym wystą-

spędził w klasztorze, w wybudowa-

całkowicie spłonął nowy hełm wieży.

przywieziony ze Stambułu (według

święcone fundatorom. Jedno z nich

piły krople krwi Chrystusowej po

nych dla niego pomieszczeniach po

Podobno było to umyślne podpa-

innych danych zrobiony z polskich

– Damięckiego – zachowało się do

złożeniu go do Grobu Pańskiego”.

lewej od wejścia do świątyni. Po-

lenie przez pracowników szwalni,

dziś w kamienieckiej katedrze.

nagrobków) minbar – kazalnica,

W XV wieku przywieziony został

chowany został w krypcie kościoła

która mieściła się w części zabu-

Wiele informacji na temat klasz-

z której mułła wygłaszał kazania.

obraz Matki Boskiej Hodigitrii, który

i na jego cześć na frontonie wieży

dowań klasztornych, aby zniszczyć

toru podaje urodzony w Kamieńcu

Dziś znów jest on w kościele. Nad

umieszczono w ołtarzu głównym.

jakieś kompromitujące dokumenty.

Szymon Okolski. W 1619 roku, gdy

wejściem na jego stopnie widnieje

Między innymi, właśnie wtedy (a nie

Po tych tragicznych wydarzeniach

klasztor odbudowywano po poża-

napis: „Nie ma Boga nad Allacha,

w XVIII wieku), jak twierdzi restau-

zabytek został przekazany oo. pau-

rze, zakonnik ten trafił do niewoli

a Muhammed jest Jego prorokiem”.

rator Zacharczenko, wybudowane

linom, którzy rozpoczęli długotrwałe

tureckiej, a po odzyskaniu wolności

W niszach minbaru wpisano później

zostały dolne piętra wieży.

prace remontowe. Naturalnie, na

trzy daty: 1672 – zajęcie miasta

miejscu ołtarza głównego zakonnicy

przez Turków, 1699 – jego uwolnie-

umieścili kopię cudownego obrazu

nie od niewoli osmańskiej i rok 1862

Matki Boskiej Częstochowskiej, jako

– data przewidywanego uwolnienia

wspomnienie z Jasnej Góry.

miasta od rosyjskich zaborców. Tę

Już od wielu lat zabytkiem opie-

ostatnią datę wyrzeźbiono praw-

kuje się proboszcz o. Alojzy Koso-

dopodobnie jeszcze przed porażką

budzki. Dzięki niemu i licznym dobro-

powstania styczniowego. Te napisy

czyńcom z Polski i Ukrainy barokowa

ocalały.

Herb Potockich i oo. Domi-

wieża znów odzyskała pierwotną

Chrześcijanie, jak wiadomo, sta-

nikanów

barokową „koronę” z krzyżem. W

le pragnęli odzyskać swe miasto. Po

i wewnątrz świątyni umieszczony

celach klasztoru na piętrach zorga-

nieudanym oblężeniu miasta przez

został herb Potockich – Pilawa. Nad

nizowano pokoje dla pielgrzymów

Jana III Sobieskiego w 1687 roku

frontonem klasztoru umieszczono

ze wszelkimi wygodami (jest nawet

kule armatnie zniszczyły dwa górne

figurę Michała Archanioła – patrona

WiFi). Trwają jednak prace na pię-

piętra wieży i część klasztoru. Gdy

Michała Franciszka. W tym okresie

trach klasztoru. Szczególnie wiele

dominikanie powrócili, zastali swój

Ołtarz główny

na frontonie przy wejściu ustawiono

trzeba zrobić w kościele. Na razie

klasztor w ruinie. Poświęcili go na

cztery figury świętych, a ponad nimi

odnowiono jedynie prezbiterium,

Klasztor był stale rozbudowywa-

towarzyszył wojskom Mikołaja Po-

nowo i zaczęli mozolną odbudowę.

– figury Matki Boskiej oraz św. Jacka

gdzie odrestaurowano rokokowe

ny. Pod koniec XVII wieku zaczęto

tockiego walczącym przeciwko po-

Gdy w 1737 roku zabrakło funduszy

i Dominika. Podczas tej przebudowy

sztukaterie. Reszta świątyni jest w

budować nowy kompleks cel, ale

wstaniom Ostranici, Huni i Pawluka.

z pomocą znów pośpieszyli Potoc-

wnętrze świątyni zostało pokryte

rusztowaniach, więc obejrzeć resztę

czyniono to tak nieudolnie, że za-

Okolski powrócił do Kamieńca i w

cy. Starosta trembowelski Michał

sztukateriami, a w kaplicy św. Do-

pomieszczeń i fresk z apoteozą św.

walił się i zrujnował kilka sąsiednich

1641 roku został opatem klasztoru

Franciszek Potocki sfinansował cał-

minika powstał fresk o wykupieniu

Dominika, można jedynie w towa-

budynków, należących do Ormian.

– wyższym przełożonym w męskich

kowitą odbudowę klasztoru zarówno

któregoś z rodu Potockich z niewoli

rzystwie o. Alojzego.

Budowano za fundusze Potockich,

zakonach katolickich.

z zewnątrz, jak i wewnątrz. Zaprosił

tureckiej i apoteoza św. Dominika.

Jednak nie brakuje na świecie

którzy byli ówczesnymi stałymi do-

Nie zważając na stałe wojny,

do tego architekta Jana de Witte,

Te prace ukończono w 1755 roku, o

dobrych ludzi i najwspanialszy zaby-

broczyńcami klasztoru. W rodzinie

pierwsza połowa XVII wieku była

który zaprojektował stylowy baroko-

czym świadczy tablica pamiątkowa

tek Kamieńca Podolskiego stopnio-

Potockich panowała nawet legenda,

dla tego klasztoru złotym okresem

wy zabytek, który możemy oglądać

nad wejściem, oddająca głównie

wo powraca do dawnej świetności.

że ród będzie żył i rozwijał się dopó-

– oo. dominikanie prowadzili tu se-

dziś. Wtedy klasztor otrzymał swoje

cześć Michałowi Franciszkowi Po-

Nawet dobrze że jeszcze wiele jest

ki będzie wspierał zakon oo. kazno-

minarium, cieszące się dobrą opi-

piętro, wieża – nowe dwa piętra, a

tockiemu.

pracy – znaczy mamy szansę pod-

dziei. Jedni i drudzy dziś „dobrze się

nią u uczniów. Po 1672 roku, gdy

świątynia – 13 ołtarzy. Nadzwyczaj-

Dominikanie  utrzymali  swój

nieść go z wieloletniej ruiny.

mają”, bo widocznie nie odstępują

Podole zostało opanowane przez

ną szczodrość Potockiego można

klasztor do 1843 roku. Po jego kasa-

od utartej tradycji. Właśnie Potoccy

Imperium Osmańskie, klasztor zo-

wytłumaczyć jego pobożnością i tym,

KG