Kościoły lwowskie

18

30 kwietnia–14 maja 2015 nr 8 (228) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Kościół karmelitów bosych

(część I)

Inicjatywa osiedlenia karmelitów bosych we Lwowie należała do ojca Ma-

cieja od św. Franciszka, przeora konwentu lubelskiego, który w 1613 roku

„wraz z konfratrem Andrzejem Brzechwą udał się do Lwowa”, aby tu na

miejscu sfinalizować zamierzenia założenia nowego klasztoru. W dzień

św. Marcina AD 1613 spisano akt fundacyjny, w którym magistrat lwowski

ofiarował karmelitom bosym trzy parcele na Przedmieściu Krakowskim.

zabudowania. Kościół zaznał również

JURIJ SMIRNOW

znacznych zniszczeń. Jeszcze na

tekst i zdjęcia

początku XVIII wieku ściany naw sta-

ły bez sklepień. Klasztor odbudowa-

Dzięki fundacji kasztelana wo-

no tylko w latach sześćdziesiątych

łyńskiego Jana Łahodowskiego oj-

XVII wieku. Wtedy też wzmocniono

cowie zbudowali wielki drewniany

klasztorne mury obronne. Dzięki

klasztor niedaleko bramy krakowskiej

temu budowla wytrzymała oblęże-

i rzeki Pełtwi. Miejsce okazało się nie-

nie tureckie w 1672 roku i tatarskie w

wygodne i w 1631 roku ojcowie kupili

1695. Ale w 1704 roku król szwedzki

od Jana Kszonowicza tzw. „górę

Karol XII zdobył klasztor podczas

Gołuszowską” i inne drobniejsze

ataku nocnego. Kronikarz lwowski

parcele niedaleko Baszty Prochowej

kanonik Tomasz Józefowicz dokład-

na wschodnich obrzeżach obwaro-

nie opisał tamte wydarzenia: „Ciem-

wań miejskich. Miejsce idealnie pa-

na noc zalegała jeszcze wokoło, gdy

sowało do budownictwa klasztoru,

Karol XII o przeznaczonej godzinie

ale magistrat lwowski był przeciwny

podszedłszy cicho z wojskiem swem

i nie dawał pozwolenia na budowę

pod klasztor karmelitański od strony

murowanego kościoła i klasztoru.

wschodniej, własną ręką pierwszy

Dopiero osobista ingerencja króla

nań rzucił granat, i równocześnie dał

Władysława IV pozwoliła rozwiązać

rozkaz rąbać otaczające go palisady

spór na korzyść zakonników. Król

i przypuścił szturm do jego murów;

ocenił bardzo wygodne położenie

klasztor ten był albowiem wraz z ko-

„góry Gołuszowskiej” dla budowy

ściołem, zabudowaniami i rozległym

obronnego, obwarowanego murami

wokoło ogrodem i dziedzińcem oto-

klasztoru i wydał odpowiednie roz-

czony z wszystkich czterech stron

porządzenie. W październiku 1634

murem warownym, którego część

roku położono kamień węgielny pod

znaczna od strony zachodniej do

budowę kościoła, który poświęcił ks.

dziś jeszcze się zachowała, służąc

Melchior Oczkowski w obecności

za podmurowanie wzniesionym na

biskupa Piotra Gembickiego, który

niej zabudowaniom. Niedługo zdołały

reprezentował polskiego monarchę.

się opierać warownie karmelitańskie,

Budownictwo trwało dzięki pomocy

bronione załogą z 200 zaledwie ludzi

finansowej i ofiarom licznych dobro-

złożoną, do czego przyłączyła się

dziejów. Bogaty zapis na „fabrykę

jeszcze garstka czeladzi klasztornej

karmelitańską” we Lwowie uczynił w

i przedmieszczan, którzy się przed

swoim testamencie książę Aleksan-

napadem do klasztoru schronili.

der Zasławski-Ostrogski. Znaczne

Szwedzi zrąbali palisady i przema-

sumy pieniędzy ofiarowały Elżbieta

gającą siłą szturm przypuścili. Od-

Jaćmierska, wojewoda Jakub So-

parł pierwszy ich napad dowodzący

bieski, księżna Zofia Kalinowska,

załogą porucznik Hening, zmuszony

kanclerz lwowski Aleksander Kuro-

w zaciętej a krótkiej walce cofnąć się

patwa i inni. Mieszczanin lwowski

wiał się, że zmniejszy to obronność

przyszło do walki i tumultu, w którym

poza mur klasztorny, skąd rzęsistym

Aleksander Smit sprzedał karmeli-

no, a tak spokój na niejaki czas za-

wschodniej części murów miejskich.

wielu z cieśli mocno ranionych zo-

ogniem z ręcznej broni usiłował bez-

tom swój grunt na budowę nowej ce-

pewniony został. Ależ, gdy w r. 1708

Sprawa oparła się o króla, który

stało, i aż na gwałt dzwonić musia-

skutecznie powtrzymać zaciekłość

gielni. Kuropatwa pozwolił ojcom ła-

za ich klasztorem kościół i klasztor

1643 roku pozwolił zbudować nową

no. Stąd nowe skargi i nowe proce-

szturmujących. Opór nie mógł trwać

mać kamień na budowę w swoich ka-

kapucynów powstał, poczęło poboż-

furtę, która dostała nazwę Bosacka.

sy, które wyjąwszy kosztów, guzów

długo wobec tak przemagającej siły.

mieniołomach i brać cegłę ze swojej

ne pospólstwo omijać karmelitów,

Inne zatargi rozwiązywano w mniej

i ran walczących, żadnego innego

Poległ Hening i współtowarzysz jego,

cegielni. Król Jan II Kazimierz nadał

których dotąd odwiedzało, a do

cywilizowany sposób. Dochodziło do

uszczerbku miastu nie przyniosły,

porucznik Wąsowicz, z częścią załogi.

karmelitom prawo wyrębu drzew na

kapucynów uczęszczać, co między

prawdziwych walk nawet z użyciem

bo się ujmowało za jednym zako-

Reszta ratowała się ucieczką. Szwe-

budowę kościoła i klasztoru w lasach

jednym i drugim zakonem nienawiść

broni. Kronikarz lwowski Dionizy Zu-

nem przeciwko drugiemu”.

dzi stawszy się panami placu, zrabo-

królewskich w Mokfocinie, Smereko-

zrodziło. Nienawiść ta wybuchła w

brzycki tak opisuje zatargi karmeli-

Budowniczym świątyni ojców

wali kościół i klasztor, gdzie zabrali

wie i Merwiczach. Dla obrony klasz-

gwałtowności. Karmelici zakopa-

tów bosych z miastem i kapucynami,

karmelitów był Jan Pokorowicz, syn

znaczną sumę pieniędzy, na dalszą

toru król podarował działa i inną

li drogę publiczną do kapucynów

czyli „gwałtowności przez karmeli-

znanego lwowskiego budownicze-

budowę klasztoru przeznaczonych”.

broń palną. Król, podobnie jak Sejm,

wiodącą, zatarasowali komunikację,

tów bosych popełnione”: „Ojcowie ci

go Adama Pokory (Adama de Larto

Klasztor też zmuszony był zapłacić

zwrócili uwagę na budowę murów

prześladowali kapucynów i budowle

od czasu swej fundacji we Lwowie

Italus murator de Burmino), Włocha

Szwedom swoją część kontrybucji

obronnych dookoła klasztoru i włą-

ich burzyli. Magistrat wdał się w to,

mieli skłonność do niepokojów, cho-

z pochodzenia, zmarłego we Lwo-

nałożonej na magistrat lwowski. Cza-

czenie ich w ogólny system obrony

kazał komunikację otworzyć, zaś kar-

ciaż ich miasto w bogobojności swej

wie w 1638 roku. Jan Pokorowicz

sy spokojniejsze nastąpiły dopiero po

miasta.

melici wystąpiwszy za granice swej

nieźle uposażyło, cegielnie im wy-

był budowniczym i członkiem cechu

zakończeniu wygranej wojny północ-

Jednak karmelici bosi stale mieli

posiadłości, chcieli całą płaszczyznę

dzieliło, grunta na których kościół,

w latach 1632-1645. Od roku 1642

nej ze Szwedami. Miastu nie groziły

poważne tarcia i zatargi z magistra-

między jednym i drugim klasztorem

klasztor i ogród się mieści, częścią

i do śmierci w 1645 roku pełnił on

więcej oblężenia tatarskie, tureckie

tem miejskim. Chodziło o grunty

sobie przyswoić, żeby się nikt do ka-

bezpłatnie nadało, częścią kupić

obowiązki cechmistrza cechu.

i kozackie. Zjawiły się znaczne fun-

miejskie i drogę, która prowadziła do

pucynów nie dostał i rozkazali tego

dozwoliło. Przywłaszczali oni sobie

Zabudowania klasztorne wznie-

dusze i nowe fundacje magnackie,

klasztoru ojców kapucynów, jak rów-

roku (1740 r.) parkany stawić. Używ-

zawsze posiadłości im przyległe i

siono już w 1642 roku, zaś budow-

również hojne dla karmelitów bosych,

nież o korzystanie z cegielni miej-

szy cechu ciesielskiego i sług miej-

spory między nimi a miastem zacho-

nictwo świątyni trwało znacznie dłu-

tak i trzewiczkowych i karmelitanek,

skiej, czy też o przebicie nowej furty

skich z siekierami, kazał magistrat

dziły. Nareszcie w roku 1645 przy-

żej. Nie zważając na obronne mury w

które podjęły budowę nowego ze-

w obwarowaniach miejskich. Furta

słupy popodcinać i parkany obalić,

znano im dla pokoju wszelkie ich

1648 roku kozacy Bogdana Chmiel-

społu klasztornego z kościołem p.w.

miała ułatwić dostęp mieszczanom

lecz ojcowie uzbrojeni podobnież

dotychczasowe jakkolwiek bądź na-

nickiego zdobyli klasztor podczas ob-

św. Agnieszki. Otóż karmelici bosi już

lwowskim do kościoła karmelitań-

w siekiery i inne narzędzia wypadli

byte realności i należycie ich opisa-

lężenia Lwowa i spalili już wzniesione

w 1717 roku zasklepili nawę głów-

skiego, ale magistrat słusznie oba-

z klasztoru, uderzyli na pospólstwo,