19

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 30 kwietnia–14 maja 2015 nr 8 (228)

gen, Kancelaria Nadworna pozwoliła

niemiecku” i odpowiedni zapis fun-

niegdyś „bosacką” zwanej, na który

Ostrożnie trzeba przyjmować

ną kościoła św. Michała. W latach

karmelitom trzewiczkowym zostać

dacyjny . Wydatki na remont pokryto

wschodzi się urządzonymi pośrodku

informację F. Waligórskiego, który

1731–1732 słynny malarz włoski

we Lwowie. Kronikarz lwowski za-

z funduszu religijnego i ofiar dobro-

schodami kamiennymi... Ozdób ze-

pisał w 1861 roku, że na sygnaturce

Giuseppe Carlo Pedretti ozdobił

notował, że... „29 października 1773

dziejów. Była wśród nich hrabina Lu-

wnętrznych nie ma prawie żadnych,

znajdował się unikatowy dzwon z na-

świątynię wielkimi kompozycjami

roku złożył prowincjał uroczysty hołd

bieniecka, która zbudowała dla siebie

prócz dwóch nisz po obu stronach

pisem na płaszczu: „Domino Speravi

freskowymi. W połowie XVIII wieku

cesarzowej Marii Teresie, zapewnia-

dworek przy klasztorze i zamieszkała

głównych drzwi wchodowych, w któ-

- 1171”. Krajoznawca sugerował, że

(inwentarz z 1759 roku) zbudowano

jąc o posłuszeństwie swojem, oraz

w nim na stałe. W 1851 roku klasztor

rych stoją naturalnej wielkości statuy:

ten dzwon „...liczy ni mniej ni więcej

zespół 7 ołtarzy bocznych. Drewnia-

polecając się na zawsze najwyższej

odwiedził cesarz Franciszek Józef I.

św. Jana Nepomucena i patrona za-

jak 690 lat. Ciekawy ten zabytek ar-

ną ambonę umieszczono po stro-

opiece Jej za pośrednictwem hrabi

W połowie XIX wieku kościół na

konu karmelitańskiego św. Jana od

cheologiczny na 8 ¾ cali wysokości,

nie prawej nawy głównej. Z tegoż

de Pergen... W 1780 roku przybył do

zewnątrz wyglądał jak skromna ba-

Krzyża. Po lewej stronie wznosi się

a 12 ¾ cali szerokości, ale jest już

okresu pochodziły też ławki, konfe-

Lwowa cesarz Józef II z matką swo-

rokowa świątynia, prawie bez deko-

przybudowana już w późniejszych

mocno zużyty, gdy serce wytłukło mu

sjonały i inne umeblowanie. W dru-

ją Marią Teresą i bawił prawie cały

racji rzeźbiarskich i sztukaterii, z nie-

czasach kwadratowa dzwonnica z

kryzy prawie do połowy grubości, a

giej połowie XVIII wieku wykonano

tydzień przyjmując wszystkie stany,

symetryczną fasadą, z jedną niedobu-

daszkiem piramidalnym, która jed-

nawet są na nim widoczne ślady na-

kilka nowych nagrobków i epitafiów,

przy czym też i przeorów zakonów

dowaną wieżą i lakonicznym detalem

nakże psuje zupełnie symetrię całego

prawy z późniejszych czasów”.

np. kasztelana bracławskiego Piotra

i wyznaczył pewien dzień, w którym

architektonicznym.  Jednopiętrowe

gmachu”. Warto zwrócić uwagę, że u

Kościół karmelitański jest budow-

Branickiego (zmarł w 1762 r.) i Stani-

ks. Skorynowicz Elizeusz miał za-

zabudowania klasztorne zajmowały

różnych autorów istnieją rozbieżności

lą orientowaną na osi wschód-zachód,

sława Kazimierza Ligęzy, kasztelana

szczyt z Nim rozmawiać”. Gubernium

znaczny obszar na wschód od kościo-

w identyfikacji figur świętych zdobią-

zbudowaną z ciosanego kamienia

chełmskiego. Karmelici mieli swoją

galicyjskie nie zostawiło jednak ojców

ła i tworzyły wielki kwadrat otoczony

cych fasadę. Na dzwonnicy zostały

i cegły. Świątynię na zewnątrz i od

jurydykę na przedmieściu Halickim,

w spokoju. W 1804 roku konfiskowa-

z trzech stron ogrodem i zamknięty

zawieszone dwa dzwony odlane w

środka otynkowano. Szeroką i wy-

która liczyła 34 gospodarstwa. W

no znaczną część złotych i srebr-

od wschodu murem z bramą wjaz-

latach 1752 i 1753 w ludwisarni Teo-

soką trójprzęsłową nawę główną po

1772 roku w konwencie przebywa-

nych naczyń liturgicznych. Urząd

dową. Do dziś zachował się znaczny

dora Polańskiego we Lwowie. Jeden

prawej i lewej stronie otacza rząd

ło 29 zakonników, ale w 1781 roku

skarbowy (t.z. Kamera nadworna)

fragment potężnego muru obronnego

miał wysokość 1.88 metra, drugi –

znacznie niższych kaplic połączo-

podczas tzw. „reform józefińskich”

wydała zakonnikom dwie obligacji

po stronie południowej wzdłuż ulicy

1.90 metra i wagę 699 kg. Obydwa

nych ze sobą i tworzących jakby

klasztor skasowano, jak wiele innych

Karmelickiej. Do tego muru od strony

zdobiły herby karmelitów, płasko-

nawy boczne. Prezbiterium o sze-

ogrodu dobudowano pomieszczenia

rzeźby świętych i napisy łacińskie.

rokości odpowiadającej nawie flan-

klasztorne. Na zewnątrz wmurowano

kowano dwoma kaplicami na rzucie

tablicę z płaskorzeźbionymi herbami

kwadratu ( p.w. św. Judy Tadeusza i

Polski, Litwy i Sobieskich „Janina”

Chrystusa Miłosiernego). Za prezbi-

ze stosownym napisem. Główna fa-

terium zbudowano chór zakonny, po

sada kościoła dwukondygnacyjna z

bokach którego znajdują się zakry-

wysokim monumentalnym szczytem

stia od północy i kaplica św. Eliasza

ożywionym wielkim oknem. Fasadę

od południa. Od kaplic bocznych

zdobią również osiem symetrycznie

nawę główną oddzielono trzema

usytuowanych okien i wejście zbudo-

jednolitymi arkadami zamkniętymi

wane na osi głównej.

łukowo i wspartymi na potężne fila-

Fasadę podzielono rozbudowa-

ry. Filary boczne ozdobiono parami

nym gzymsem. Obydwie kondygna-

pilastrów z kapitelami toskańskimi.

cje dekorowano pilastrami. Wejście

Centralne filary dekorowano pila-

flankowano pilastrami i zwieńczono

strami potrójnymi.

tympanonem z herbem karmeli-

Nad arkadami zbudowano roz-

tów bosych. W dolnej kondygnacji

budowany gzyms, a nad nim wąską

znajdują się dwie nisze, w których

galerię z kutą żelazną balustradą,

ustawiono kamienne XVIII-wieczne

która obiega całą nawę, prezbiterium

rzeźby przedstawiające świętych

i chór muzyczny. Z tegoż warsztatu

Jana Nepomucena i Jana od Krzy-

Na pierwszym z nich na płasko-

pochodzi kuta żelazna krata, która

ża.

rzeźbach przedstawiono Zwiastowa-

zamyka wejście do kościoła. W na-

W latach 1835-1839 architekt

nie N.M.P. i św. Grzegorza z pasto-

wie głównej sklepienie kolebkowe z

Alojzy Wondraschka zaprojektował

rałem w lewej ręce i błogosławiącego

lunetami. Takie same sklepienia i w

budowę górnych kondygnacji oby-

prawą. Na drugim dzwonie odlano

nawach bocznych. Światło dzien-

dwóch wież z piramidalnymi zwień-

napis: „Anno Domini 1752 Fecit Le-

ne wpada do świątyni przez dwa-

czeniami. Jednak była zbudowana

opoli Teodorus Polanski” i niżej cytat

dzieścia jedno okno. Część z nich

tylko jedna północna wieża. W 1861

z psalmu 56. Na płaszczu dzwonu

prostokątne, inne zaś zamknięto

państwowe na sumę 3870 zł.r. i 500

roku krajoznawca Franciszek Wali-

umieszczono płaskorzeźby św. Mi-

półkoliście. Okna umieszczono na

klasztorów kontemplacyjnych. Za-

zł. r. W latach 1809–1810 urządzono

górski tak opisał zewnętrzny wygląd

chała Archanioła i scenę Ukrzyżowa-

dwu kondygnacjach – dolnej w ka-

konników przeniesiono do klasztoru

w klasztorze szpital wojskowy, zaś w

świątyni: „Jest to maleńki, szczupły

nia. Dr. Karol Badecki odznaczał wy-

plicach bocznych i górnej – w nawie

w Zagórzu koło Sanoka, zaś majątek

latach 1812-1814 koszary. 15 lipca

i skromny kościółek zbudowany na

soki poziom wykonania płaskorzeźb

głównej nad galerią. Chór muzyczny

klasztorny obliczono na 82 862 flore-

1817 roku klasztor odwiedził cesarz

dość wyniosłym wzgórzu obok furty

i napisów.

zbudowano z bloków ciosanego ka-

nów i przekazano do Galicyjskiego

Franciszek I z małżonką Karoliną

mienia. Zajmuje on całą szerokość

Funduszu Religijnego.

Augustą. W 1820 roku u karmelitów

nawy głównej, wsparty na czterech

W 1784 roku klasztor i kościół

osiedlili się jezuici, wygnani z Rosji

filarach, ozdobiony parapetem ka-

na pięć lat przekazano ojcom refor-

dekretem cesarza Aleksandra I. W

miennym z płaskorzeźbami. Pod

matom, przesiedlonym z klasztoru

1825 roku podczas remontu kościoła

chórem niewielka kruchta, z której

pod Wysokim Zamkiem, który wraz

przeniesiono na Cmentarz Łycza-

między filarami do nawy głównej

z kościołem p.w. św. Kazimierza od-

kowski szczątki zakonników i innych

prowadzą trzy zamknięte łukowo

dano na tzw. „Instytut edukacyjny”

dostojników pochowanych niegdyś

przejścia. Nad chórem usytuowano

zgromadzenia sióstr Miłosierdzia. W

w kryptach kościelnych. W latach

wielkie prostokątne okno wypełnio-

roku 1789 gubernium kontynuowało

1832-1834 zamieszkali u karmeli-

ne witrażem.

reformę kościelną. Reformatów wy-

tów ojcowie franciszkanie, klasztor

Prezbiterium podwyższono o trzy

siedlono ze Lwowa, zaś klasztor i

których spalił się podczas pożaru. W

stopnie odnośnie nawy. Sklepienie

kościół św. Michała przekazano kar-

1838 roku mechanik Teodor Redczuk

prezbiterium opiera się na łuki, odcin-

melitom trzewiczkowym. Zakon ten

zbudował nowe organy za 1200 złr.,

ki belkowania i osiem monumental-

osiadł we Lwowie jeszcze w 1444

stare zaś przekazano do klasztoru

nych wolno stojących kolumn „u góry

roku i zbudował swoją świątynię p.w.

karmelitańskiego w Sąsiadowicach.

bogato wyzłacanych, nad którymi

św. Leonarda na przedmieściu Halic-

W 1839 roku rozpoczęto remont

wznosi się rotunda wieży sygnatu-

kim przy ul. Garncarskiej. W okresie

świątyni i klasztoru. Wszystkie dachy

rowej również z żelazną galerią do-

reform cesarza Józefa II, ich klasztor

pokryto blachą miedzianą. Zbudo-

okoła. Po obu stronach prezbiterium

zamieniono na fabrykę jedwabiu, a

wano nową lewą wieżę „w miejsce

znajdują się dwie małe sklepione ka-

„gdy założenie tej fabryki nie przyszło

starej drewnianej”. Na nowej wieży

pliczki z kopułami, pięknie ozdobione

do skutku dla przeniewierstwa fabry-

ustawiono stare zabytkowe dzwony.

złoceniem i freskami”.

kanta niejakiego Buscheta, magistrat

Fronton ozdobiono wielkim kutym

W centrum prezbiterium zbudo-

nie wahał się zamienić kościół na

krzyżem metalowym ustawionym na

wano wolnostojący ołtarz główny, wy-

stajnie i ujeżdżalnie, a klasztor – na

kuli miedzianej. Wewnątrz kuli zło-

konany w kształcie kapliczki „tempiet-

karczmę publiczną, a później prze-

żono blaszaną puszkę z relikwiami

ta” z czarnego i różowego marmuru

znaczył go na więzienie kryminalne”.

świętych i cząstką Paschału, jak też

dębnickiego. Tradycyjnie uważa się,

Tylko dzięki wsparciu i prośbom zna-

spis wszystkich zakonników i kartę

że to unikatowe dla Lwowa dzieło

nych obywateli lwowskich, przedsta-

pergaminowa, „...na której po brze-

sztuki wykonał w latach 40. XVIII

wicieli szlachty galicyjskiej i osobistej

gach wypisane były 4 Ewangelie po

wieku artysta-rzeźbiarz Aleksander

znajomości prowincjała karmelitów z

grecku, po łacinie, po polsku i po

Prochenkowicz.

gubernatorem Galicji hrabią de Per-