23

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 30 kwietnia–14 maja 2015 nr 8 (228)

O krok od zmiany historii.

Rzecz o Symonie Petlurze

Wolność Polski i początki niepodległości Ukrainy są powiązane z charyzmatyczną i dla niektórych bardzo kontrowersyj-

ną osobowością ukraińskiego polityka i przywódcy, Symona Petlury. Ukrainiec, który jako pierwszy po długich stuleciach

zawarł sojusz z Polakami, zdecydowany wróg bolszewizmu i rosyjskiego imperializmu, filosemita i przyjaciel liderów sy-

jonizmu, Symon Petlura, razem z Józefem Piłsudskim stał się symbolem solidarności narodów polskiego i ukraińskiego.

dytacji polityków i oficerów z obozu

Tragiczne skutki

JAN MATKOWSKI

Petlury. Chociaż francuskie władze

śmierci Petlury

Niektórzy historycy wiążą zabój-

doskonale wiedziały, że Schwarz-

Petlura urodził się w 1879 roku

stwo Petlury z powrotem do władzy

bard należał w przeszłości do Armii

na połtawszczyźnie w dawnej rodzi-

Józefa Piłsudskiego. „Kurier War-

Czerwonej, nie zrobiły nic, by zde-

nie kozackiej. Połtawa i okolice były

szawski” po śmierci Petlury napisał,

maskować moskiewskiego agenta.

w XVIII wieku kolonizowane przez

że ukraiński ataman zapłacił życiem

Historycy piszą, że decydującym

Kozaków, których tradycje, a także

za powrót Marszałka do władzy.

czynnikiem w zachowaniu Francu-

pamięć o bliskim sąsiedzie Rosji,

Wróciwszy na najwyższe stanowi-

zów był strach o pogorszenie (i tak

która zniszczyła Sicz Zaporoską,

sko, marszałek Piłsudski zezwolił

jeszcze słabych) więzi dyploma-

były mocno ukorzenione w rodzi-

na utworzenie ukraińskiego sztabu

tycznych z ZSRR. Czy ta historia

nach, podobnych do tej, z której

wojskowego na czele z generałem

nie przypomina obecnej historii o

pochodził Petlura.

Salskim. Były szykowane plany by

stosunku prezydenta Francji, Nico-

„Głupim jest polityk, który w mło-

podjąć nową polsko-ukraińską ofen-

lasa Sarkozy ego, do Rosji podczas

dości nie był socjalistą, a jeszcze

sywę przeciwko Związkowi Sowiec-

wojny rosyjsko-gruzińskiej?

głupszy ten, który po trzydziestce

kiemu.

Petlura objął władzę 13 lutego

nim został” – mówiło się na po-

Józef Piłsudski i Symon Petlura na dworcu w Winnicy (kwie-

Po zabiciu Petlury historia poto-

1919 roku i od tego czasu aktywnie

czątku XX wieku. Bardzo wcześnie

cień 1920)

czyła się w innym kierunku. Szwarz-

bronił Żydów. Pierwszym dowo-

socjalistą został i Petlura, przez co

bard nie tylko zabił Szymona Petlu-

dem na to jest rozporządzenie z 26

być zupełnie inaczej” – powiedział

w 1901 roku wyrzucono go z semi-

innego wyjścia nie było. 9.12.1919

rę, ale poniekąd zmienił bieg historii.

sierpnia 1919 r., w którym czytamy:

marszałek Piłsudski do ukraińskich

narium duchowego. Pracował jako

r., po ośmiu godzinach rozmów w

W 1929 r. niektórzy oficerowie Pe-

„Czas już zrozumieć, że pokojowa

żołnierzy w 1921 r. podczas wizy-

nauczyciel i dziennikarz, a po 1918

Belwederze, Petlura zdecydował się

tlury, pozbawieni swego przywód-

żydowska ludność, ich dzieci i ich

ty w obozie w Kaliszu. Owa wizyta

roku aktywnie walczył z bolszewi-

podpisać sojusz z Rzeczpospolitą. W

cy, zdecydowali się na stworzenie

kobiety, tak samo, jak i my, byli

odbyła się po podpisaniu w Rydze

zmem, który to ruch szybko stał się

ramach umowy, URL (Ukraińska Re-

Ukraińskiej Wojskowej Organizacji.

ujarzmieni, pozbawieni swojej na-

traktatu pokojowego. Petlura nigdy

w praktyce kontynuatorem rosyjskiej

publika Ludowa) rezygnowała z Ga-

Organizacja była później przetrans-

rodowej woli. Oni żyją z nami od

nie traktował aktu podpisania poko-

idei imperialnej. W 1918 r. sformo-

licji Wschodniej, a także części Wo-

formowana w Organizację Ukraiń-

dawna, dzieląc z nami naszą dolę

ju z Moskwą jako zdradę ze strony

wał tzw. odział kozacki, który w tym-

łynia. Rzeczpospolita uznała URL na

skich Nacjonalistów. W ukraińskim

i niedolę. Tych, którzy podburzają

Piłsudskiego. Z dokumentów, które

że roku stłumił w Kijowie powstanie

forum międzynarodowym, i zobowią-

środowisku począł przebijać się po-

was do pogromów, stanowczo roz-

pozostały z tych czasów, wynika,

miejscowych bolszewików. W 1919

zała się do wyposażenia trzech ukra-

gląd, zupełnie odmienny od stano-

kazuję usuwać z naszego wojska, i

że apelował do oficerów armii ukra-

roku ataman Petlura stanął na czele

ińskich dywizji, które miały dołączyć

ińskiej o zrozumienie sytuacji, w

Dyrektoriatu – rządu Ukraińskiej Re-

do wojny z Rosją. Petlura włączył do

której znajduje się Polska. Ataman

publiki Ludowej.

swego rządu dwóch piłsudczyków –

napisał wtedy do Piłsudskiego, że

Od 1919 roku do śmierci w 1926

Stanisława Stempowskiego i Henry-

jego obowiązkiem wobec narodu

roku Petlura był dla Ukraińców ży-

ka Józefskiego.

jest niedopuszczenie do kapitula-

wym symbolem walki o niepodle-

7 maja 1920 roku polsko-ukra-

cji przed Rosją więc będzie kon-

głość. Gdy w 1920 roku podpisano

ińskie wojska zajęły Kijów i uwol-

tynuował walkę. Jesienią 1921 r.

sojusz z Piłsudskim, Petlura stał się

niły go od rosyjsko-bolszewickiej

petlurowcy podjęli ostatnią próbę

także ikoną polsko-ukraińskiego po-

armii. Osiągnięte zwycięstwa miały

powrotu na Ukrainę, ale bez powo-

jednania. Po porażce w wojnie 1920

przede wszystkim charakter ide-

dzenia – około 400 rozbrojonych

roku, przyjechał do Polski, gdzie

ologiczny. Bardzo szybko armia ro-

żołnierzy z armii Petlury rozstrze-

przebywał przez jakiś czas, a na-

syjska zdobyła stracone pozycje, a

lano na Wołyniu. W ramach trak-

stępnie emigrował do Francji.

Petlura wraz z polskimi oddziałami

tatu ryskiego, Polska miała usunąć

W 1926 roku, w Paryżu, został

musiał wycofywać się coraz dalej na

Petlurę ze swego terytorium. Przez

zabity przez agenta radzieckiego

zachód. Jednak „wyprawa kijowska”

jakiś czas Petlura był wraz z rodzi-

wywiadu wojskowego GPU Solo-

na zawsze weszła do historii jako

ną przechowywany przez Henryka

mona Schwarzbarda. Bolszewicy

akt solidarności obydwu narodów

Józefskiego i innych piłsudczyków.

nie poprzestali na samym zama-

wobec moskiewskiej agresji.

W 1923 roku na zawsze wyjechał z

chu. Schwarzbard oddał się w ręce

W listopadzie 1920 roku polsko-

Polski do Austrii, a później do Wę-

francuskiej policji i stanął przed

ukraińską granicę przekroczyło 40-

gier i Szwajcarii. W październiku

sądem, gdzie „proces antysemicie

45 tys. ukraińskich żołnierzy. Ukra-

Gen. Antoni Listowski (od lewej) i ataman Semen Petlura

1924 r. osiedlił się w Paryżu, gdzie

Szymonowi Petlurze i ukraińskiemu

ińskie ministerstwa wraz z całym

podczas wyprawy kijowskiej (kwiecień 1920)

organizował wydawanie tygodni-

nacjonalizmowi wytoczył światowy

ich wyposażeniem przeniesiono do

ka „Tryzub”. Do samej śmierci był

proletariat”. Morderca oświadczył,

polskich miast. Na krótko nową ukra-

wiska Petlury, jakoby Polska zdra-

oddawać pod sąd, jako sprzedaw-

uznanym na forum międzynarodo-

że zabił Ukraińca w odwecie za

ińską stolicą stał się Tarnów, gdzie w

dziła ukraińskie interesy podczas

czyków ojczyzny”. Według danych

wym szefem ukraińskiego rządu na

pogromy żydowskie na Ukrainie,

hotelu Bristol rozlokował się ukraiń-

podpisania traktatu w Rydze. Sy-

amerykańskiego profesora historii,

uchodźstwie.

których przyczyną „był Petlura”.

ski rząd. Około 20 tys. wojskowych

tuację podsycają wewnętrzne roz-

Bruce a Lincolna, podczas rządów

Osiem dni później, Schwarzbard

umieszczono w obozach dla interno-

grywki polskich polityków. Za parę

Petlury, w kwietniu 1919 r., ilość

został uwolniony, a Petlura trafił na

wanych w Kaliszu, Aleksandrowie

„Ukraiński antysemityzm”

lat umiera Józef Piłsudski, polityk,

żydowskich pogromów zmniejszyła

listę antysemitów i zbrodniarzy. Na-

Kujawskim i w Łańcucie.

Symona Petlury

który we współpracy wolnej Polski

się do 37 %, a w maju do 80 %. Z

Podbiwszy Ukrainę, bolszewi-

wet dzisiaj nazwa „petlurowiec” jest

Polsko-ukraiński sojusz ma jesz-

i wolnej Ukrainy widział szansę na

liczebnych argumentów, świadczą-

cy w latach 20. ubiegłego wieku

w niektórych językach obraźliwa, w

cze jeden, bardzo ważny epizod,

zbudowanie silnego sojuszu państw

cych, że Petlura nie był antysemitą,

dołożyli maksymalnych starań by

tym w rosyjskim.

mianowicie udział ukraińskich od-

Europy Środkowo – Wschodniej.

warto zacytować wypowiedź jedne-

skompromitować w Europie przed-

działów w obronie Zamościa i bitwie

Środowisko polityków podobnie my-

go z ideologów syjonizmu, Zeeva

stawicieli prawowitych ukraińskich

pod Komarowem, gdzie 6 dywizja

Polsko-ukraiński sojusz

ślących zostaje rozproszone. Na nic

Żabotyńskiego:  „jestem  dumny

władz. Dlatego wymyślono mit o

ukraińskich Strzelców Siczowych

1920 roku

zdały się ostrzeżenia ze strony nie-

z tego, że podpisałem umowę o

strasznych żydowskich pogromach

Po objęciu władzy w Kijowie,

odegrała jedną z kluczowych ról.

których dawnych piłsudczyków, że

współpracy z Petlurą. Nawet jeżeli

na Ukrainie, dokonanych przez

Petlura uświadomił sobie, że bolsze-

W bitwie pod Komarowem zadano

nie była ona realizowana. Kiedy

na kresach dojrzewa nowa chmiel-

armię Petlury. To, że żydowskie

wików można będzie pokonać tylko

śmiertelny cios słynnej konnicy Bu-

umrę, proszę napisać na moim gro-

nicczyzna. Sytuacja szybko ewolu-

pogromy miały miejsce na Ukra-

z pomocą jednego z zachodnich

dionnego, a Armia Czerwona zazna-

bie: „To był człowiek, co podpisał

uje w niekorzystną stronę. Pierwsze

inie było prawdą, lecz były one

sąsiadów. W tym czasie, odważe-

ła jednej z największych klęsk.

efekty rewolty na Kresach widać

porozumienie z Petlurą”.

dokonane w większości wypadków

nie się na współpracę z Piłsudskim,

było już podczas agresji niemieckiej

Szwarzbard nie poniósł kary. Za

przez Armię Czerwoną i walczącą

było bardzo niebezpieczne oraz

Ukraiński rząd na uchodź-

i sowieckiej we wrześniu 1939. Dalej

zabicie Petlury zapłacił mandat za

z nią armię carskiego generała

mało wiarygodne, gdyż nie wyschła

stwie

było już tylko gorzej.

zanieczyszczenie chodnika: chodnik

Denikina. Po udanym zamachu na

jeszcze krew przelana w walkach

„Ja was przepraszam, pano-

był pobrudzony krwią Petlury.

Petlurę, rozpoczęto akcję dyskre-

o Lwów i Galicję Wschodnią. Lecz

wie, ja was przepraszam – to miało

kg