24

Okruchy historii

30 kwietnia–14 maja 2015 nr 8 (228) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Święta żydowskie

Przed kilkoma dniami zakończyło się żydowskie święto Pesach. Czy

dużo mamy osób, które orientują się, co i kiedy świętują Żydzi, jaki

mają kalendarz? Dziś opowieść o świętach żydowskich.

nimi przykazań, bo od określenia

LEONID GOLBERG

Rosz Chodesz zależą daty reszty

świąt.

Źródła świąt żydowskich

Przed zniszczeniem Drugiej

Powstanie świąt narodowych

Świątyni początek miesiąca według

jest złożonym wielowiekowym pro-

świadków, którzy widzieli nów na

cesem, na który wpływa kultura, reli-

własne oczy, ustanawiała szczególna

gia i historia narodu. W obchodzeniu

kategoria sędziów – Sanhedryn. W

świąt przejawia się charakter naro-

tamtych czasach ten dzień był obcho-

du i związek z pamięcią społeczną

dzony podobnie jak inne święta: w

i kulturą. Wielka ilość świąt związa-

kręgu rodziny, hucznie, w odświętnym

na jest z rzeczywistą lub mityczną

ubraniu. Tradycje te związane są z

historią grupy etnicznej. Kalendarz

gościną świadków, którzy przychodzi-

świąt żydowskich na pierwszy rzut

li do Sanhedrynu, aby zawiadomić o

oka mieści masę rzeczy dziwnych.

pojawieniu się nowiu. Rosz Chodesz

Przypatrując się uważniej zrozumie-

był tym dniem, w którym odwiedzano

my jak wiele elementów opiera się

znanego proroka i pytano go o losy

na tradycjach.

narodu Izraela, o szczególne proble-

Po pierwsze – pojęcie „święta

my. W świątyni w tym dniu odbywały

żydowskie” (tzn. narodowe święta

się specjalne nabożeństwa, którym

żydowskie) i pojęcie „święta juda-

wtórował dźwięk szofaru (rogu świą-

izmu” (tzn. święta religijne) praktycz-

tynnego – red.) i obfite ofiary.

nie oznaczają to samo. Dla Żydów

Dziś początek miesiąca nie od-

historia narodu i religia nierozerwal-

bywa się tak uroczyście. Wiąże się to

nie są ze sobą związane.

częściowo z tym, że dziś kalendarz

Po drugie – w żydowskiej tradycji

żydowski nie opiera się na świad-

istnieje kilka rodzajów szczególnych

Kalendarz żydowski

czeniach świadków. Ale dziś na ten

dat: są to daty świąteczne i żałobne.

dzień przełożone są niektóre cechy

Pierwsze są pamiątką dat radosnych,

Początek miesiąca powinien w nim

jącym się w ciągu lat, a na specjal-

rządów. Stąd pierwszego nisana –

dnia świątecznego. Chociaż nie ma

a drugie – tragedii narodowych. Dla

przypadać na nów. Stąd miesiąc po-

nych obliczeniach. Jedynie dodawa-

Nowy Rok okresu panowania królów

zakazu pracy tego dnia, zachowała

każdej daty można wskazać kon-

siada 29-30 dób. Ale okres roku po-

nie trzynastego miesiąca odbywa

żydowskich.

się tradycja, zakazująca kobietom

kretne źródło w tradycji. Takimi źró-

winien odpowiadać okresowi obrotu

się okresowo w siedmiu latach z 19-

W okresie Świątyni, przynajmniej

wykonywania prac, które można zro-

dłami mogą być: fragmenty z Tory

ziemi wokół Słońca, tzn. mieć około

letniego cyklu. W innych zmianach

raz w okresie trzech świąt (Pesach,

bić innego dnia. Ten zwyczaj powią-

(dla większości dat szczególnych);

365 dni. Według kalendarza żydow-

żadnej okresowości nie ma.

Szawuot i Sukkot) w roku prawowier-

zany jest z legendą oddawania czci

fragmenty z innych ksiąg Tanach;

skiego wszystkie znaczące daty po-

ny Żyd szedł z pielgrzymką do Jero-

złotemu cielcowi. Zapisane jest w

fragmenty z Talmudu; wydarzenia z

winny przypadać na określone dla

zolimy. Rozliczenia roku, w którym

Cztery razy Nowy Rok

historii narodu, które miały znaczą-

nich pory roku, ale tu dochodzimy do

Jeszcze  jedną  osobliwością

powinno się odbyć pielgrzymkę, też

Pirke de-Rabbi Eliezer (rozd.

cy wpływ i zachowały się w pamię-

sprzeczności, bo rok „słoneczny” jest

kalendarza żydowskiego jest to, że

rozliczano od pierwszego nisana.

45): „Gdy mężczyźni prosili kobiety

ci narodowej; wskazówki literatury

dłuższy od „księżycowego” o 12 dni.

Nowy Rok jest w nim oznaczony

W okresie Świątyni, każdy Żyd

o złote ozdoby, aby oddać złoto na

objawienia; tradycje gmin w Izraelu.

Tu, aby uniknąć tej różnicy i przy-

cztery razy, przy czym żaden z nich

powinien przekazać dziesiątą część

cielca, te odmówiły im i nie posłucha-

Każde ze świąt i dat żałobnych ma

równać słoneczny i księżycowy okres

nie przypada 1 stycznia. Wyjaśnienie

swojego stada, aby spożyć je w Je-

ły mężów. Za to Stwórca obdarował

swoje prawa i z każdym związane

i uniknąć naruszenia porządku mie-

tego zjawiska można znaleźć w tra-

rozolimie. Odliczanie roku, w ciągu

je na tym świecie i w przyszłości. W

są pewne zwyczaje. Dla tych praw i

sięcy w kalendarzu wprowadzono

dycji. Chodzi o to, że w okresie po-

którego należy tego dokonać zaczy-

tym jest przykazanie nowiu, a w przy-

zwyczajów też istnieją swoje źródła,

dodatkowy miesiąc, który nazwano

przedzającym rozproszenie narodu

na się od pierwszego elula.

szłości – w tym, że ich piękno odnowi

zachowane w tradycji.

„drugi adar” (adar szeni lub adar bet).

żydowskiego, istniało kilka ważnych

15 szwat – to Nowy Rok dla

się jak nów”.

Ten miesiąc dodawany jest przed

dla całego narodu rocznych cykli, za-

drzew, początek odliczania czasu do

W Księdze proroka Izajasza czy-

miesiącem adar, który w taki sposób

czynających się w pewnych datach.

urodzaju drzew i wyliczania z tego

Kalendarz żydowski

tamy o Rosz Chodesz w przyszłości

Gdyby powiązać znaczące daty

staje się 13 miesiącem i zawsze ma

Zasady ustanowione przez te cykle z

dziesięciny.

– „w czasie królestwa Mesjasza, gdy

żydowskiego kalendarza z kalenda-

29 dni.

czasem otrzymały status przykazań.

1 tiszri – to Nowy Rok do odlicza-

sam Mesjasz rządzić będzie w Jero-

rzem gregoriańskim, to okazuje się,

Oprócz tego początek roku nie

Ponieważ istniały cztery takie cykle –

nia lat od stworzenia świata i do sądu

zolimie, z tronu Dawidowego, ludzie

że niemożliwie jest wskazanie na

może wypadać w niedzielę, środę

stąd mamy cztery razy Nowy Rok.

ostatecznego Stwórcy nad narodami

przychodzić będą ze wszystkich

jaką dokładną datę one przypadają.

czy piątek. W tym wypadku jest prze-

Pierwszego nisana zaczyna się

i państwami.

stron, aby Mu się pokłonić”.

Wyjaśnienie jest proste – zarówno

suwany o jeden lub nawet dwa dni.

odliczanie miesięcy. Pierwszy mie-

Z tego wynika, że pierwszy mie-

W taki sposób Rosz Chodesz

dnie świąteczne, jak i żałobne daty

W wyniku tego – trwałość miesiąca

siąc – nisan – drugi ijar itd. Oprócz

siąc – to miesiąc nisan, który zawsze

będzie szczególnym dniem święto-

określane są według kalendarza

i roku w kalendarzu żydowskim jest

tego, ta data jest Nowym Rokiem do

przypada na wiosnę, a zmiana roku

wania i chyba to proroctwo określa

żydowskiego, struktura którego rów-

wielkością zmienną. Doprowadza to

odliczania czasu rządów królów: gdy

następuje w miesiącu tiszri – siód-

świąteczny charakter rozpoczęcia

nież jest określana wymogami Tory.

do tego, że kalendarz staje się nie-

jakiś król rozpoczynał swoje panowa-

mym w kalendarzu.

nowego miesiąca w tradycji.

Wszystkie kalendarze w swej

okresowym. Innymi słowy – opiera

nie w miesiącu adar, to od pierwsze-

Oprócz dat szczególnych, ob-

zasadzie opierają się na trzech pod-

się nie na cyklu pewnym powtarza-

go nisana następował drugi rok jego

chodzonych raz w roku w tradycji

Główne święto – Szabat

stawowych pojęciach astronomicz-

żydowskiej są święta, które mają

Zaprzestanie codziennych zajęć

nych: doba, miesiąc, rok. Doba – to

mniejsze okresy pomiędzy nimi –

powszednich na siódmy dzień tygo-

jeden obrót Ziemi wokół własnej osi.

miesiąc lub tydzień. W żydowskiej

dnia – jedno z głównych przykazań

Miesiąc – to w zasadzie okres po-

tradycji każdy nów (Rosz Chodesz)

Starego Testamentu, które nakazuje:

między dwoma nowiami. Rok – to

i koniec każdego tygodnia (Szabat

„Pamiętaj, abyś dzień sobotni święcił.

okres obrotu Ziemi wokół słońca.

– sobota) są też dniami świątecz-

Sześć dni robić będziesz i będziesz

Ponieważ mowa tu o trzech różnych

nymi.

wykonywał wszystkie roboty twoje;

zjawiskach, trudno jest rozdzielić je w

ale dnia siódmego sabat Pana, Boga

ramach jednego kalendarza. Różne

Święto nowiu –

twego, jest: nie będziesz wykonywał

kalendarze rozwiązują to w różny

Rosz Chodesz

weń żadnej roboty, ty i syn twój, i

sposób: omijają w astronomicznym

Pierwszy dzień miesiąca (lub

córka twoja, sługa twój i służebnica

sensie księżyc (kal. gregoriański) lub

ostatni poprzedniego, gdy ma on 30

twoja, bydlę twoje i gość, który jest

znaczenie roku (kal. muzułmański).

dni) – Rosz Chodesz – dzień półświą-

między bramami twymi. Przez sześć

Kalendarz żydowski natomiast jest

teczny w kalendarzu. Obchody Rosz

dni bowiem czynił Pan niebo i ziemię,

kalendarzem słoneczno-księżycowym

Chodesz – to podstawa wszystkich

i morze, i wszystko, co w nich jest,

(i najdokładniejszym z istniejących).

świąt żydowskich i związanych z

a odpoczął dnia siódmego; i dlatego