24

Okruchy historii

15–28 maja 2015 nr 9 (229) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Rokitna – siostra Somosierry

Dwie szarże polskich ułanów zapisały się trwale na kartach historii – pierwsza pod

Somosierrą w 1808 r., kiedy to 3. szwadron szwoleżerów (1. Pułku Lekkokonnego

Polskiego Gwardii Cesarskiej) prowadzony przez swego dowódcę, Jana Leona

Hipolita Kozietulskiego, otworzył Napoleonowi drogę na Madryt. Druga, wykonana

w niecałe 107 lat później, bo 13 czerwca 1915 r. na rosyjskie okopy pod wsią

Rokitna w Besarabii, tuż za granicą ówczesnej austro-węgierskiej Bukowiny, przez

2 szwadron kawalerii II Brygady Legionów Polskich dowodzony przez rotmistrza

Zbigniewa Dunin-Wąsowicza.

że wojska rosyjskie wycofują się,

JAN SKŁODOWSKI

mimo że było odwrotnie. Wreszcie,

W pierwszej brało udział stu

sam Wąsowicz nie był w dobrej for-

kilkudziesięciu kawalerzystów, w

mie, w dniu tym właśnie powrócił

drugiej – sześćdziesięciu trzech. W

po chorobie do dywizjonu i mimo

pierwszej straciło życie osiemna-

gorączki stanął na jego czele go-

stu, w drugiej – piętnastu. Pierwsza

tów do walki. Kierowała nim też być

trwała niespełna dziesięć minut,

może ambicja dokonania, wobec

druga – trzynaście. W obydwu brali

zatrzymania się piechoty, spekta-

udział Wąsowiczowie, w pierwszej

kularnej akcji na czele swych uko-

– Mikołaj, według przekazu prapra-

chanych ułanów. A byli oni kwiatem

dziadek w prostej linii braci rotmi-

legionowego wojska – 60% z nich

strza Zbigniewa i wachmistrza Bo-

posiadało akademickie wykształ-

lesława, walczących w tym samym

cenie, i choć ochotnicy, po połowie

szwadronie pod Rokitną. Mikołaj

„Królewiacy” i „Galileusze”, stano-

był ranny, Zbigniew – poległ.

wili, jak wówczas pisano, „materiał

W tym roku w czerwcu mija do-

żołnierski wyborowy”.

kładnie sto lat od tych pamiętnych

Tak więc, o godz. 13.00 na czele

wydarzeń.

63 rozłożonych w tyralierę ułanów ru-

Rokitniańska szarża, mimo że

szył Wąsowicz cwałem na rosyjskie

nie miała bezpośredniego wpływu

okopy. Pierwsze rowy, nie obsadzo-

na zasadniczy układ sił na froncie

ne przez wroga, przebyli skokiem i

austriacko-rosyjskim, zapisała się w

choć klacz wachmistrza Bolesława

naszej historiografii jako dowód nie

Wąsowicza zwaliła się do wykopu,

Szarża ułanów legionowych pod Rokitną – 13 VI 1915 r. (mal. St. Haykowski, 1934)

tylko straceńczej wprost brawury,

po wydobyciu się z niego gnała da-

ale przede wszystkim determinacji,

ście pochowani, po ekshumacji, a na-

Oddziały II Brygady, po za-

rosyjskich, postanowiono, z powo-

lej. Mimo coraz gęstszego ostrzału

nieugiętości i męstwa polskiego żoł-

stępnie uroczystościach żałobnych w

kończeniu działań w Karpatach

du braku skuteczności działań wła-

przebyli drugi, już obsadzony okop.

nierza, nie wahającego się ponieść

Czerniowcach, na Cmentarzu Rako-

na przełomie lat 1914/1915 i od-

snej piechoty, użyć kawalerii legio-

Morderczy ogień z kolejnego-trze-

ofiarę najwyższą na drodze ku nie-

wickim w Krakowie 25 lutego 1923 r.

poczynku w Kołomyi, wyruszyły

nowej do przełamania rosyjskich

podległości. Nazywana też była dru-

Jaki ślad trwały pozostał z tam-

z niej w połowie kwietnia 1915r.,

umocnień – silnie bronionych czte-

gą Somosierrą lub też jej „rodzoną

tych czasów, prócz kronikarskiego

pod dowództwem płk. Ferdynan-

rech linii okopów położonych tuż

siostrą”.

zapisu bezpośrednich obserwato-

da Küttnera, wchodząc w skład XI

na wschód od wsi. Dowództwo au-

W wolnej już ojczyźnie stanowiła

rów, publikacji z lat międzywojen-

korpusu austriackiego generała

striackie zdecydowało, by atak na

dla odrodzonego wojska polskiego

nych oraz zawodnej i ulotnej ludzkiej

Kordy. Po walkach nad Prutem na

nie w formie szarży kawaleryjskiej

wzór najwyższego żołnierskiego po-

pamięci? By go odnaleźć, odwiedź-

początku czerwca, kierując się ku

przeprowadził oddział rotmistrza

święcenia i czynnego nieugiętego

my świadków bezpośrednich – bi-

historycznemu Chocimowi, sta-

Wąsowicza, mimo że od początku

patriotyzmu, zaś jej rocznice były

tewne pola Rokitny oraz legionowe

nęły niebawem nieopodal rzeczki

było w zasadzie jasne, że ułani

uroczyście obchodzone nie tylko

pomniki na cmentarzu w Rarań-

Rokitna, stanowiącej ówczesną

pójdą na pewną śmierć. Jednakże

w kraju, ale i w Rumunii (do której

czy. Dotarcie do nich z pobliskich

granicę pomiędzy Austro-Węgra-

atak ten nie był, także z uwagi na

Besarabia należała w okresie mię-

Czerniowiec nie nastręcza obecnie

mi a Rosją. W jej pobliżu na lewo

szybko zmieniającą się sytuację na

dzywojennym) – na cmentarzu w

trudności, jako że tylko kilkanaście

od pułków legionowych grupy mjr.

froncie, należycie przygotowany.

pobliskiej Rarańczy, gdzie złożono

kilometrów dzieli od nich dawną Ra-

Norwida-Neugebauera znajdowała

Legionowa piechota, która miała go

poległych podczas szarży piętnastu

rańczę, noszącą dziś nazwę Ridkiw-

się 42 dywizja piechoty obrony kra-

wesprzeć, nie dostała w porę roz-

Rokitniańczyków, nim zostali uroczy-

ci. Stąd już tylko sześć kilometrów

jowej (składająca się w większości

kazów. W samej szarży wziął udział

dzieli upartego wędrowca od Rokit-

z Chorwatów), na prawo zaś grupa

jedynie 2 szwadron, dowodzony

Rarańcza – pomnik odzna-

ny, obecnie zwanej Rokytne.

ppłk. austriackiego Pappa.

bezpośrednio przez Wąsowicza (3

ki

Wystarczy więc przebyć zale-

W odległości ok. 4 km przed

szwadron pozostał w odwodzie na

dwie dwa kilometry na wschód od

rzeczką Rokitną stacjonował w od-

ciego wstrzymał impet szarży. Padła

początku wsi i nie wziął udziału w

Rarańczy, by stanąć na rozległych,

wodzie dywizjon kawalerii Wąsowi-

klacz rotmistrza, on sam, broniąc się

ataku), zresztą w nawet niepełnym

opadających bardzo łagodnie ku

cza. Z uwagi na zatrzymanie się

pistoletem, poległ niebawem, tak jak

składzie, gdyż część jego ułanów

wschodowi polach, skąd jak na dłoni

ofensywy austriackiej na polach

inni oficerowie, Roman Prawdzic-

została wysłana tuż przed nią na

widać wał wzgórz, na stoku których

przed wsią Rokitna – silne umoc-

Włodek czy Jerzy Topór-Kisielnicki.

zwiadowczy patrol. Także sytuacja

rozłożyła się Rokitna. Zupełnie ła-

nienia rosyjskie na sąsiadujących z

Na ułanów spadły też omyłkowo

na tamtejszej linii frontu była mylnie

two, choć nie bez pewnych trudno-

nią stokach wzgórz oraz inicjatywę

szrapnele austriackie, gdyż z dale-

odebrana tak przez dowództwo jak

ści orientacyjnych, z uwagi na brak

bojową nadchodzących oddziałów

ka zostali wzięci za kozaków. Z 63

i samego rotmistrza, którzy sądzili,

dawnych – i pojawienie się nowych

ułanów straciło wtedy życie 15, kilku

- terenowych punktów odniesienia,

ciężko rannych zmarło w niedługim

można zlokalizować z dużym przy-

czasie, wielu było lżej rannych –

bliżeniem położenie dawnego sadu

niektórzy z ich trafili do niewoli. Pod

nieistniejącego folwarku Bucz, z

wieloma padły konie, więc ratowali

którego to miejsca wyruszył dywi-

się pieszo. Tylko dwóch ułanów

zjon kawalerii legionowej pod wodzą

wraz z końmi nie doznało podczas

rotmistrza Wąsowicza.

szarży żadnego uszczerbku, uchro-

Tu wypada wyjaśnić choćby w

nił też życie brat rotmistrza, wach-

skrócie, z jakiego powodu w tym

mistrz Bolesław. A najbliższej nocy

właśnie miejscu i czasie znalazły

Rosjanie opuścili okopy i wycofali

się oddziały II Brygady Legionów

się w głąb Besarabii...

Polskich, w tym dywizjon kawalerii

Walki na polach pomiędzy Ro-

Pomnik Rokitniańczykow na

składający się z 2 i 3 szwadronu

kitną a Rarańczą trwały jeszcze w

cmentarzu w Rarańczy

ułanów ?

czerwcu tego roku, zaś w niespełna

Pomnik Rokitnianczyków, tablica