Historia w znaczki wpisana

29

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 15–28 maja 2015 nr 9 (229)

Rzeczypospolita

Czterej nieśmiertelni

potęgą kolonialną?

Scenerią najdłużej trwającej bitwy II wojny światowej był Atlantyk, na

którym początkowo, już od 1939 roku bezkarnie buszowały niemieckie

Czy ktokolwiek z nas uczęszczając na w szkole na lekcje

U-Booty, zatapiające zarówno alianckie okręty, jak i statki transporto-

historii spotkał się z problematyką polskiego koloniali-

we zmierzające z Nowego Świata z zaopatrzeniem dla Anglii. Od 1944 r.

zmu? Możliwe, że znalazł się gdzieniegdzie jakiś nauczy-

podwodni myśliwi pod niemiecką banderą już większych sukcesów nie

ciel-pasjonat, który choćby napomknął o tym, iż i Polska

odnosili, gdyż floty alianckie udoskonaliły metody walki z nimi. Niemniej

swe terytoria zamorskie miała. W oficjalnym programie

bilans strat aliantów był olbrzymi do początków 1945 r. U-Booty zatopiły

niestety tego tematu się nie porusza i można tylko zasta-

2.882 alianckie statki handlowe i 175 okrętów, wraz z nimi w morskiej toni

nawiać się dlaczego?

zginęło 30.238 marynarzy i żołnierzy (niemiecka marynarka także ponio-

sła wielkie straty, na dno poszły 784 łodzie podwodne, 30.246 członków

ków na rodzimej Ukrainie i Bra-

KRYSTIAN ŻELAZNY

ich załóg poniosło śmierć, 5.338 dostało się do niewoli). Rozegrała się za-

cławszczyźnie. Zresztą na przekór

ówczesnym sielskim upodobaniom

W liceum uczęszczałem do

tem na Atlantyku niezliczona liczba ludzkich tragedii. O jednej z nich,

Koroniarzy i Litwinów późniejsze ma-

klasy o profilu historyczno-politolo-

w USA traktowanej ze szczególną atencją, traktuje nasza relacja.

rzenie tych narodów o zamorskiej po-

gicznym, uznawaną za dumę ponad

coraz wyżej wznosiła się ku ich gło-

tędze Rzeczypospolitej w XVII wieku

130-letniej, jednej z najstarszych

TADEUSZ KURLUS

wom. Trzymali się za ręce i modlili

realizowała ich wspólna lenniczka...

na Śląsku placówki dydaktycznej.

się. Modlili się razem, ale każdy

Kurlandia.

23 stycznia 1943 r., a więc

Niemniej i tutaj o tym, jakże inspirują-

po swojemu. Niebawem zamilkli...

Do zaangażowania się w kwestie

przed 70 laty, wyruszył z portu no-

cym temacie, nie uzyskałbym żadnej

Uznano ich za bohaterów.

rozbudowy floty, a następnie podbo-

wojorskiego w rejs do Narsarsuaq,

informacji gdyby nie przypadek. Otóż

W 1948 r. poczta USA wyda-

ju nowoodkrytych, a w XVII wieku

bazy amerykańskiej w południo-

dostałem swego czasu jako prezent

ła znaczek upamiętniający boha-

jeszcze w większości niczyich lądów

wej Grenlandii, statek pasażerski

urodzinowy od mojej matki chrzest-

Dorchester, zarekwirowany przez

terstwo i poświęcenie kapłanów.

(czytaj – nie zajętych przez inne eu-

nej serię książek poświęconych

Poczta odstąpiła tu od zasady, że

ropejskie mocarstwo) przez blisko 40

wojsko, które włączyło go do swej

ciekawostkom z zakresu przyrody,

na amerykańskich znaczkach wolno

lat usilnie polskich władców namawiał

floty, by mógł służyć celom wojen-

literatury czy właśnie historii. Tam

pokazywać osoby, od których śmier-

książę Jakub Kettler. Niestety, czterej

nym. W porcie St. John s na No-

też mimochodem natknąłem się na

ci minęło co najmniej 10 lat, w tym

kolejni królowie Polski nie okazali

wej Fundlandii statek włączono do

wspomniany już, „zakazany” temat

sformowanego w nim konwoju SG-

wypadku wyemitowała walor już po

stosownego zainteresowania wizją

związany z posiadaniem przez nasz

19, liczącego ogółem sześć jed-

pięciu latach. Pokazujemy go obok,

swojego lennika. Może powodem był

kraj posiadłości zamorskich.

nostek. Na pokładzie Dorchester

jest bez nazwisk, umieszczono na

tutaj przedwczesny zgon otwartego

żeni nie wiedzieli, co należy zrobić,

Jak to mówią: kto szuka, ten

nim tylko napis Ci nieśmiertelni ka-

na wspomniane idee Władysława IV,

błąkali się po zalewanym wodą po-

znajdowało się łącznie 901 osób,

znajdzie. Nie inaczej było ze mną.

płani... i mniejszym drukiem poniżej:

a może już w tym czasie doskwierały

kładzie. Trochę porządku usiłowali

w większości byli to żołnierze uda-

Jak się okazuje można trafić na kilka

Międzywyznaniowość w akcji. Re-

im po prostu zgoła ważniejsze proble-

zrobić czterej kapłani, którzy nie

jący się via Grenlandia do Wielkiej

opracowań poświęconych temu za-

produkujemy także wydaną wów-

my jak tragiczne w skutkach wojny

tracąc głowy pojawili się na nim nie-

Brytanii. Opiekę religijną nad nimi

gadnieniu, a nawet w angielskiej wer-

czas FDC.

z Moskwą, czy Szwedami? Książę

mal jako pierwsi. Przede wszystkim

sprawowało czterech duchownych

sji Wikipedii znaleźć mapę przedsta-

Kongres USA rozważał możli-

jednakże dopiął swego, a Rzeczypo-

zorganizowali rozdawnictwo kami-

włączonych do służby wojskowej w

wiającą terytorium I Rzeczypospolitej

wość pośmiertnego udekorowania

spolita chcąc, nie chcąc objęła nad

zelek ratunkowych. Wkrótce jednak

randze poruczników: ksiądz John

oraz naniesione na nią afrykańskie i

duchownych  Medalem  Honoru,

zajętymi ziemiami swój protektorat.

ich zabrakło. Wówczas zdjęli z sie-

Washington, pastor Holenderskiego

amerykańskie Polsce podległe zie-

ale przepisy na to nie pozwoliły, to

Zapewne też kolonie w Gambii prze-

bie swoje i wręczyli je niemającym

Kościoła Reformowanego Clark Po-

mie. Ciekawe, czyż nie?

najwyższe odznaczenie wojskowe

trwałyby dłużej niż do lat 60. XVII

ich dotąd żołnierzom. Inni, już bez

ling, rabin Alexander Goode i meto-

Mowa tutaj o Gambii i Tobago,

USA jest bowiem przyznawane tylko

stulecia gdyby nie praktyczny upadek

szans ich pozyskania, zeskakiwali z

dysta George Fox.

które formalnie w latach 1642–1684

polsko-litewskiego państwa w okresie

tonącego statku do wody, w której,

uznawały zwierzchność polskiego

„Potopu”. Wtedy to dwór warszawski

przy temperaturze 1 stopnia, mogli

monarchy (choć w przypadku pierw-

nie był nawet w stanie oficjalnie za-

najwyżej przeżyć kilka, kilkanaście

szej z nich ustała ona już w 1664 r.).

protestować przeciwko jawnej, an-

minut. Także tym w kamizelkach

Jest to potwierdzone i nie możemy

gielskiej agresji dokonanej na nasze

czas dany im do wyzionięcia ducha

się wspomnianych faktów wypierać

nie był wiele dłuższy. Dorchester

nadatlantyckie forty.

(i nasze skromne plantacje trzciny

Troszkę dłużej przetrwała kolo-

zatonął w ciągu 27 minut, wciąga-

cukrowej bez niewolników z... Gam-

nia na Morzu Karaibskim. Szkoda

jąc w toń 672 żołnierzy i maryna-

bii się nie obyły). Nawet biorąc pod

Tuż po północy 3 lutego konwój

tylko, że słynne powiedzenie o tym,

rzy.

uwagę współczesną poprawność

wpadł w oko peryskopu niemieckiej

Zaalarmowani eksplozją na Do-

iż kto daje i odbiera w piekle się po-

polityczną,  która  nakazywałaby

łodzi podwodnej U-223, należącej

rchesterze dowódcy dwóch kutrów

niewiera na naszym ziemskim padole

szczycić się z tego, iż Rzeczypo-

do „wilczego stada” liczącego sześć

z rzadka się ziszcza. Sytuacja zwią-

z konwoju natychmiast skierowali

spolita nigdy imperium kolonialnym

jednostek. Jej kapitan, Karl-Jürg

zana z Tobago była nader ciekawa,

się w jego stronę. Ich załogi przy-

nie była... Tak, imperium pod tym

Wächter uznał, że najlepszym ce-

gdyż wyspa ta została podarowana

stąpiły zaraz do akcji ratunkowej.

względem nie byliśmy, ale czy jest

lem, jako największa jednostka w

księciu Jakubowi jeszcze przez jego

Pływający w zimnej wodzie wy-

to powód do chwały, iż się danej

konwoju, będzie Dorchester. Wy-

ojca chrzestnego, króla Anglii i Szko-

posażeni w kamizelki rozbitkowie

szansy nie potrafi wykorzystać, a

dał rozkaz: atakujemy. Po chwili

cji – Jakuba I w 1608 r. Oczywiście o

mieli tak zgrabiałe ręce, że nie po-

przynajmniej w stopniu należytym?

w stronę transportowca pomknęły

za wyjątkową odwagę na polu bi-

tym fakcie szybko zapomniano i tylko

W dobie Wielkich Odkryć nasz

trzy torpedy. Dwie ominęły cel,

twy. W tej sytuacji, 14 lipca 1960 r.,

spryt kurlandzkiego księcia pozwolił

kraj z reguły nie wychylał się poza

trzecia uderzyła w samo śródokrę-

Kongres, doceniając ich heroiczną

na wyegzekwowanie swojego prawa

Gdańsk, swój port będący swoistym

cie i wywołała gwałtowny wybuch:

postawę, ustanowił Medal Czterech

do tych ziem w 1642 r. Jednak jak to

oknem na świat. Czy było to roztrop-

to eksplodował kocioł. Przez roz-

Kapłanów. Przyznane im pośmiert-

z Anglikami bywa, doprowadzili oni

ne? Zapewne nie. Pozbawiliśmy się

darty kadłub natychmiast zaczęła

nie odznaczenie wręczono ich ro-

w końcu do usunięcia kolonistów z

tedy paradoksalnie ostatniej szansy

się wdzierać woda. Wskutek braku

dzinom. Uhonorowano ich także

Rzeczpospolitej, ogłosili wyspę kra-

oddalenia widma całkowitej zagłady

ciśnienia nie było możliwości uru-

Purpurowym Sercem, nadawanym

jem neutralnym (1684 r.), a w sto lat

trafili uchwycić rzucanych im lin, ani

państwa – rozbiorów. Co ciekawe,

chomienia syren alarmowych, które

przez prezydenta USA tym, którzy

później ostatecznie podstępnie przy-

wdrapać się po siatkach zrzucanych

kiedy już de facto na mapie Rzeczy-

mogły wezwać pasażerów i załogę

zostali ranni lub zabici w czasie

łączyli ją do Imperium Brytyjskiego...

z kutrów przez burty. Wielu maryna-

pospolitej nie było, to właśnie wte-

do opuszczenia statku. Radiostacja

służby wojskowej.

Temat związany z polskimi aspi-

rzy wskakiwało więc do wody, by

dy nasi rodacy podejmowali liczne

nie mogła wysłać sygnału SOS,

W 1988 r. z kolei Kongres przy-

racjami kolonialnymi jest zgoła szer-

podpłynąć do tonących i owinąć

wyprawy mające na celu odbudowę

bo brakowało energii, nie zdoła-

jął uchwałę, że 3 lutego będzie co-

szy. Gambia i Tobago są jednak ich

ich liną, za pomocą której mogli-

kraju ojczystego, gdzieś na dalekich

no także wystrzelić rakiet czy flar.

rocznie w całym kraju obchodzony

jednym, faktycznym ucieleśnieniem.

by zostać przyciągnięci do burt i

lądach, z Antypodami włącznie...

Przechylenie się statku sprawiło, że

Dzień Czterech Kapłanów. W ogóle

Pozwoliłem sobie zatem o nim trosz-

wciągnięci na pokład. Załoga kutra

Wróćmy jednak do meritum.

łodzi ratunkowych przy lewej burcie

Escanaba uratowała 133 rozbitków,

są oni otaczani rozbudowanym kul-

kę szerzej wspomnieć. Zaintereso-

To, że nasze „dokonania” koloni-

nie można było spuścić na wodę, do

a marynarze z kutra Comanche –

tem, powstały liczne dedykowane

wanych odsyłam do stosownych źró-

zatorskie mogą zostać uznane co

wielu z tych przy prawej, które udało

97. A na Dorchesterze było – jak

im kaplice, postawiono wiele po-

deł. Wypada jeszcze napomnieć, iż

najwyżej za epizod wynikały przede

się za pomocą żurawików ulokować

mników, utworzono dwa fundusze

szczególnie ciekawym wydarzeniem

już napisaliśmy – 901 osób! Gdy

wszystkim z ówczesnej mentalności

na falach, wdarło się znacznie wię-

krzewiące idee międzyreligijnej tole-

związanym z tą tematyką jest historia

4 lutego się rozjaśniło, w morzu

społeczeństwa. Pacyfizm związany

cej osób niż mogły pomieścić i się

rancji, prowadzenia dialogu, zgody

o tzw. „Awanturze o Madagaskar”,

unosiły się, przepychane falami,

bezpośrednio z dobrobytem, który

powywracały.

ponad wyznaniami, współdziałania

do której to wyspy podłoża polskich

setki martwych ciał przyodzianych

wcale nie wymuszał podboju no-

Na pokładzie Dorchestera, po-

w rozmaitych przedsięwzięciach

pretensji sięgają jeszcze osiemna-

w kamizelki ratunkowe.

wych ziem, kiedy to po Unii Lubel-

grążonym w ciemnościach, zapa-

charytatywnych, organizuje się licz-

stego stulecia. Mam nadzieję jesz-

A co stało się z czterema ka-

skiej trzeba było tylko tu, na miejscu

nował chaos. Nieobyci z morzem

ne ceremonie...

cze kiedyś do tego właśnie tematu

płanami? Widziano ich jeszcze, gdy

zagospodarowywać setki tysięcy

żołnierze, właściwie pozostawieni

powrócić.

statek pogrążał się w toni, a woda

kilometrów kwadratowych nieużyt-

kg

swemu losowi, bo nawet ich przeło-