11

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 29 maja–15 czerwca 2015 nr 10 (230)

Nowy sezon polsko-ukraińskich prac konserwatorskich

W listopadzie 2014 roku konserwatorzy z Polski i ukrainy ocenili wyniki

wspólnych prac konserwatorskich na terenie lwowa, a już w maju 2015

roku spotkali się praktycznie w tym samym składzie. Tym razem omó-

wiono plan działań konserwatorskich na nowy sezon 2015 roku.

Niezwykle trudny problem stoi

JuriJ sMirnOW

przed konserwatorami, którzy pra-

tekst i zdjęcia

cują przy nagrobkach wykonanych z

Wśród polskich ekspertów we

kutego metalu. Znaczna liczba takich

wspólnej komisji są przedstawiciele

pomników już na zawsze zginęła,

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa

rozsypała się. Inne są skorodowa-

Narodowego (MKiDN) na czele z

ne, odpadają kolejne części. Ząb

Michałem Michalskim i prezesem

czasu robi swoje, wiele wspaniałych

Fundacji Dziedzictwa Narodowego

dzieł kowalstwa i odlewnictwa arty-

Michałem Laszczkowskim. W gronie

stycznego XIX wieku znajduje się w

ekspertów prof. Jerzy Petrus, wicedy-

stanie krytycznym. Ratowanie takich

rektor Muzeum na Wawelu. Stronę

zabytków jest pracą bardzo żmudną,

ukraińską reprezentowała kierownik

wymagającą czasu i znacznych środ-

Zarządu Ochrony Środowiska Histo-

ków finansowych. Wśród konser-

rycznego Lwowskiej Rady Miejskiej

watorów mamy grupę specjalistów

Lilia Onyszczenko i prof. Jurij Ostrow-

wysokiej klasy na czele z Moniką

ski z Lwowskiej Akademii Sztuk Pięk-

Jamroziewicz-Filek z Krakowa. Ura-

nych (ASP).

towała już niejeden podobny pomnik

W 2015 roku prace konserwa-

na Cmentarzu Łyczakowskim, a w

torskie będą prowadzone na Cmen-

2015 roku rozpocznie prace konser-

tarzu Łyczakowskim, w Katedrze

watorskie przy pomniku Artura Mili-

komisja ekspertów na Cmentarzu Łyczakowskim

Łacińskiej, Katedrze Ormiańskiej,

kowskiego. Konserwatorzy przepro-

zonie będą demontowane tylko płyty

dawnym kościele jezuitów św. Pio-

Lwowie znaną filantropką bardzo za-

w jakiej został wykonany. Wybór

marmurowe, zostaną odnowione w

tra i Pawła i kościele św. Antoniego.

służoną dla naszego miasta, współ-

odzwierciedla wielokulturowość hi-

pracowni i znów zamontowane na

Są to już tradycyjne miejsca pracy

twórczynią zakładu wychowawczego

storycznego Lwowa. Prace konser-

cmentarzu. Figura poety zostanie od-

konserwatorów. Na Cmentarzu Ły-

dla chłopców św. Antoniego z Padwy,

watorskie na cmentarzu są wykony-

nowiona na miejscu bez demontażu.

czakowskim konserwatorzy pracują

fundatorką kilku stypendiów dla bied-

wane przez mieszane zespoły pol-

Konserwacja pomnika na grobie

pod kierownictwem Janusza Sma-

nych sierot i ofiarodawczynią licznych

sko-ukraińskie. Łączny koszt prac

Iwana Franki ma szczególne zna-

zy z warszawskiej ASP, w Katedrze

darów do kościoła Jezuitów.

konserwatorskich  zrealizowanych

czenie, również dlatego, że 2016

Łacińskiej pod kierownictwem Jana

Będzie odnowiona również figura

w latach 2008-2014 wyniósł prze-

rok jest rokiem stulecia śmierci wy-

Wilkojcia z Krakowa, w Katedrze

anioła obok krzyża na grobie rodziny

szło 3,5 mln PLN (około 20,5 mln

bitnego ukraińskiego działacza i po-

Ormiańskiej – Pawła Baranowskie-

Skrypciów. Pomnik ten wykonano

UAH). Tegoroczny (2015 rok) etap

ety. Przy pracach konserwatorskich

go z Warszawy, w kościele jezuitów

w pracowni Ludwika Tyrowicza.

wspólnych polsko-ukraińskich kom-

pomnik nie będzie demontowany,

– Pawła Bolińskiego z krakowskiej

W jeszcze gorszym stanie znajdu-

pleksowych prac konserwatorskich

a oczyszczony i zabezpieczony na

ASP. Wszystkie prace konserwa-

je się pomnik na grobie Urszuli z

na Cmentarzu Łyczakowskim obej-

miejscu. Figura „Kamieniarza” odlana

torskie wspiera i obejmuje swoim

Chrzanowskich Ignacowej Puzyniny

muje nagrobki: Honoraty Borzęckiej,

z brązu znajduje się w dość dobrym

patronatem Konsulat Generalny RP

dłuta Pawła Eutelego, znanego XIX-

Józefa Czułowskiego, Iwana Franki,

stanie. Więcej pracy będzie przy kon-

we Lwowie. W pracach komisji udział

wiecznego rzeźbiarza lwowskiego.

Seweryna Goszczyńskiego (konty-

serwacji granitowych bloków. Obok

wziął konsul Jacek Żur.

Pomnik z piaskowca zdobi grób

nuacja), Urszuli z Chrzanowskich

pomnika na czas konserwacji będzie

Franciszka Jaworskiego (1873-1914),

Ignacowej Puzyniny, Franciszka

Monika Jamroziewicz-Filek

też ustawiona tablica informacyjna

znanego lwowskiego historyka i pi-

Jaworskiego, Artura Milikowskiego

dla turystów, tłumnie odwiedzających

wadzili już prace zabezpieczające,

sarza, archiwariusza i kolekcjonera.

oraz rodziny Skrypciów. Koszt tego-

ten pomnik.

zebrali wszystkie części tego pomni-

Oryginalny nagrobek w stylu Art déco

rocznych prac wynosi 445.300 PLN

Obok pomnika Iwana Franki znaj-

ka i w najbliższym czasie przystąpią

wzniesiony kosztem gminy miasta

(około 2,6 mln UAH). Wszystkie

duje się kolejny pomnik, który włą-

do ich renowacji. Pomnik posiada

Lwowa wykonał Witold Rawski. Na

prace finansowane są ze środków

czono w plan działań konserwatorów.

też znaczną liczbę tablic cynowych,

niewysokiej kolumnie ustawiono pro-

polskiego MKiDN.

Jest to pomnik na grobie rotmistrza

które udało się zebrać i uratować od

stokątny relief przedstawiający Dawi-

Prace przy pomniku Goszczyń-

kawalerii Józefa Sas-Czułowskiego

zagłady. Cyna jest metalem bardzo

da obłaskawiającego lwa.

skiego prowadzone są już drugi sezon

(1776-1863), bohatera szarży pod So-

wrażliwym na korozję, ale tablice

Na grobie Stanisława Karpińskie-

i jest pewność, że będą zakończone

mosierrą w Hiszpanii. Sas-Czułowski

znajdują się w dobrym stanie. W tym

go (1867-1908), profesora i rektora

w 2015 roku. Eksperci podkreślili, że

brał udział w kampanii Napoleona I w

sezonie pomnik będzie demontowa-

Politechniki Lwowskiej, ustawiono

technologia prac konserwatorskich

Prusach i Rosji w oddziałach księcia

ny, oczyszczony, poddany konser-

monumentalny krzyż, a w jego tle

przy pomniku Goszczyńskiego jest

Józefa Poniatowskiego. Pomnik na

wacji, będą wykonane odlewy braku-

postać Matki Boskiej, która trzyma

podobna do prac przy odnowieniu

jego grobie wykonano z piaskowca w

jących części. Możliwie zostaną od-

przed sobą i przytula małego Jezusa.

pomnika Jana Kilińskiego w Parku

kształcie sześcianu z umieszczonym

nalezione ślady kolorów, w jakie był

Stryjskim, które prowadził ten sam

na szczycie kamiennym czakiem.

kiedyś pomalowany metal. Tablice

zespół konserwatorów. W tym se-

Obok znajdują się groby żołnierzy

cynowe będą odnowione do blasku,

grobowiec rodzinny Jana

Kościuszki i zesłańców na Syberię

do koloru srebrnego. Montaż nastąpi

Milikowskiego

- Franciszka Zaremby, który przeżył

w 2016 roku, bo należy przebudować

Komisja konserwatorska rozpo-

112 lat i Antoniego Pioreckiego, który

fundament, na którym stoi pomnik.

częła prace na terenie Cmentarza

przeżył 106 lat. Komisja ekspertów

Monika Jamroziewicz-Filek zajmie

Łyczakowskiego. W dyskusji wziął

jeszcze w 2015 roku spróbuje zdo-

się również zabezpieczeniem kilku-

udział Mychajło Nagaj, dyrektor

być fundusze na odnowienie pomni-

nastu innych nagrobków metalowych

cmentarza. Pracą komisji zainte-

ków na ich grobach.

na czterech kwaterach cmentarza,

resowały się media lwowskie. Nie

Dr Michał Laszczkowski podkre-

w tym dziesięciu kutych lampionów.

zważając na deszcz, grupa dzien-

ślił, że wprost na oczach niszczeją

Będą to prace interwencyjne.

nikarzy zasypała pytaniami uczest-

cenne figuralne pomniki dłuta zna-

Wszystkie zespoły konserwator-

ników spotkania. Michał Michalski

nych mistrzów, wykonane w końcu

skie rozpoczną prace na przełomie

opowiedział, że „o wyborze kon-

XIX wieku. Komisja postanowiła włą-

maja i czerwca, jak tylko pozwoli

kretnych zabytków decyduje każdo-

czyć do programu prac w 2015 roku

pogoda. Rusztowania przy pomniku

razowo wspólna polsko-ukraińska

kilka takich pomników wykonanych w

Seweryna Goszczyńskiego już usta-

komisja ekspertów. Pod uwagę bra-

piaskowcu, m.in. Honoraty Borzęc-

wiono. Ogólnie na terenie Cmenta-

ne są przede wszystkim kryteria: hi-

kiej dłuta słynnego artysty-rzeźbia-

rza Łyczakowskiego pracuje dwa-

storycznej roli danej osoby, wartości

rza Cypriana Godebskiego. Hono-

naście konserwatorów, po sześć ze

Pomnik seweryna Gosz-

artystycznej nagrobka oraz techniki,

rata Borzęcka (1775-1858) była we

strony ukraińskiej i polskiej.

czyńskiego

Grób Józefa Czułowskiego