20

Kościoły lwowskie

29 maja–15 czerwca 2015 nr 10 (230) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Kościół karmelitów bosych

(część II)

inicjatywa osiedlenia karmelitów bosych we lwowie należała do ojca Macieja od św. Fran-

ciszka, przeora konwentu lubelskiego, który w 1613 roku „wraz z konfratrem Andrzejem

Brzechwą udał się do lwowa”, aby tu na miejscu sfinalizować zamierzenia założenia nowego

klasztoru. W dzień św. Marcina Ad 1613 spisano akt fundacyjny, w którym magistrat lwowski

ofiarował karmelitom bosym trzy parcele na Przedmieściu krakowskim – kontynuujemy

opowieść o dziejach kościoła karmelitów.

karmelitom. Od tej chwili wzięła

bocznych, zaś Łobeski osobiście

JuriJ sMirnOW

sprawa ojców we Lwowie całkiem

widział w klasztorze lwowskim au-

tekst i zdjęcia

inny obrót. Powiększyła się liczba

toportret malarza z jego podpisem.

zakonników. Cudowny obraz Matki

Istnieje opinia, że kształt ołtarza

Czajkowskiemu przypisują obrazy

Boskiej ściągał coraz więcej po-

„nawiązuje do jerozolimskiego Ana-

św. Jana od Krzyża w trzecim bocz-

bożnych do ich kościoła, a nawet i

stasis – Grobu Jezusa i wiąże się z

nym ołtarzu po stronie północnej i

mieszkańców greckiego obrządku”.

patronem kościoła św. Michałem Ar-

świętych Joachima, Anny i Eliasza

Od tego czasu obraz był uważany

chaniołem, opiekunem Rusi i straż-

w innych ołtarzach. Ale w XIX wieku

za cudami słynący. Tabernakulum

nikiem Grobu Pańskiego” .

wszystkie te obrazy zostały prze-

w ołtarzu głównym był wykonany z

Mieczysław Orłowicz uważał, że

malowane podczas kolejnych prac

drzewa mahoniowego, tak również

inspiracją dla rzeźbiarza mogły być

konserwatorskich.

i sześć relikwiarzy obite blachą

prace wybitnego włoskiego mistrza

W ołtarzu św. Alberta znajdował

srebrną. Tabernakulum ustawiono

Padovano, mianowicie „ cyborium

się olejny obraz tegoż świętego i ob-

na mensie opartej na sześciu ko-

w kościele Mariackim w Krakowie”.

raz Matki Boskiej Różańcowej „sie-

lumienkach ze złoconymi kapitela-

Przypuszczenie może być słuszne,

dzącej w obłokach z Chrystusem

mi. Po środku znajdował się duży

choćby z powodu bezpośrednich

na ręku trzymającym szkaplerz,

drewniany bogato srebrem okuty

i stałych w tamtym okresie czasu

który odbierają klęczące na dole św.

krzyż, a po stronach dwie drewnia-

ożywionych relacji artystycznych

Eliasz i św. Teresa, pierwszy z mie-

ne złocone figury świętych.

między Lwowem a Krakowem.

czem ognistym, druga – z piórem w

Przy wejściu do prezbiterium

Dolna monumentalna część ołta-

ręku”. Obraz ten pochodził z pierw-

przy filarach znajdowały się dwa

rza składa się z czterech kolumn

szej połowy XIX wieku.

małe boczne ołtarze: na lewo ołtarz

wykonanych z czarnego marmuru,

Po stronie południowej świątyni

św. Teresy, a naprzeciw ołtarz św.

dźwigających rozbudowany gzyms

pierwszy ołtarz od strony prezbite-

Michała Archanioła ze starym do-

dekorowany wazami i balustradą.

rium był poświęcony św. Magdale-

brym obrazem tego świętego. Po

Mniejsza, górna część przedsta-

nie de Pazzis. Obraz świętej zdobiła

stronach ołtarza głównego zbudo-

wia kapliczkę opartą na czterech

sukienka jedwabna tkana srebrem.

wano przejścia do dwóch niewiel-

kolumnach dźwigających gzyms

Po stronach znajdowały się złocone

kich kapliczek flankujących pre-

i zwieńczoną pozłacaną kopułą z

figurki klęczących aniołków. W gór-

zbiterium. Po stronie południowej

latarnią. W narożnikach części gór-

nej części ołtarza znajdował się ob-

znajdowała się kaplica p.w. św. Ta-

nej również ustawiono dekoracyjne

raz św. Trójcy, ożywiony postaciami

deusza Apostoła, zaś po przeciwnej

wazy, zaś nad latarnią wznosiła się

cherubinów.

kaplica Chrystusa Miłosiernego. W

wielka figura Matki Boskiej na kuli

Następny ołtarz po tejże stronie,

nawa główna

kaplicach ustawiono okazałe drew-

ziemskiej. Przed II wojną światową

jeden z największych w kościele, był

niane barokowe ołtarze.

w górnej części ołtarza znajdował

ołtarzu św. Barbary nad mensą znaj-

się 12 ołtarzy. Po stronie północnej

poświęcony Zbawicielowi. Prawie

W tymże stylu zbudowano ze-

się obraz św. Jana od Krzyża, w

dował się obraz gobelinowy z kopią

usytuowano ołtarze p.w. Św. Józefa,

cała jego struktura została wyzłocona.

spół siedmiu ołtarzy w kaplicach

dolnej wielki obraz Matki Boskiej z

Wieczerzy Pańskiej Leonarda”.

św. Alberta, św. Jana od Krzyża, św.

We wnęce centralnej znajdowało się

bocznych i przy filarach nawy

Dzieciątkiem Jezus w srebrnej, zło-

Skąpe opisy donoszą, że ołtarze

Eliasza i św. Antoniego. Po stronie

wielkie rzeźbione drewniane Ukrzyżo-

głównej. Można przypuszczać, że

conej sukience.

boczne miały rozbudowane struktu-

lewej (południowej ) zbudowano

wanie ustawione w tle z czerwonego

wykonano je według projektów zna-

Krajoznawca F. Łobeski uwa-

ry z kolumnami i okazałymi zwień-

ołtarze św. Magdaleny de Pazzis,

aksamitu. Waligórski zwrócił uwagę

nego artysty- rzeźbiarza Antoniego

żał, że obraz ten wykonany był w

czeniami. Ołtarz św. Józefa zdobiły

Chrystusa Zbawiciela, św. Anny, św.

na wysoką wartość artystyczną tej

Sztyla (Schtilla), który mieszkał we

tradycji bizantyjskiej i przedstawiał

cztery figury świętych ponad natu-

Teresy i św. Tekli . W XIX i pierwszej

rzeźby w słowach: „ Chrystus rozpięty

Lwowie na terenie jurydyki Wszyst-

„Matkę Bożą w półpostaci i natu-

ralnych wymiarów ustawione między

połowie XX wieku niektóre obrazy

na krzyżu, bardzo pięknie rzeźbiony z

kich Świętych. Sztyl współpracował

ralnej wielkości z Błogosławiącym

sześciu pomalowanymi na czerwono

przenoszono do innych ołtarzy, zaś

posrebrzaną koroną i pasem”.

z wybitnym mistrzem Janem Jerzy

Chrystusem na ręku. Jest to co do

kolumnami ze złoconymi głowicami.

na ich miejsce umieszczono nowe.

Centralną kompozycję flankowa-

Pinslem i architektem Bernardem

układu, jako nawet co do wyrazu

Bogato dekorowane zwieńczenie

Na przykład Orłowicz w 1925 roku

no kolumnami i rzeźbami świętych.

Meretynem. B. Szengera udowod-

samego oblicza, żywe podobień-

ozdobiono figurami aniołów, które

wspomina ołtarz św. Barbary znaj-

W zwieńczeniu znajdowała się rzeź-

nił, że w kościele karmelitów drew-

stwo obrazu z Jasnej Góry. Korony

trzymały złocone wieńce i koronę.

dujący się po stronie północnej, zaś

biona postać Boga Ojca w otoczeniu

niane struktury ołtarzy według za-

na tym obrazie są ozdobne, bogate,

Obraz św. Józefa pochodził z XVIII

obraz św. Teresy zawieszono obok

kilka aniołków. W ołtarzu św. Anny

mówień Sztyla sporządził lwowski

lecz ciężkie, również jak i srebrna

wieku i miał posrebrzoną i złoconą

wejścia do prezbiterium. Po drugiej

znajdował się obraz Grzegorza Czaj-

stolarz Józef Boczarski. On również

ze złotem sukienka w piękny kwie-

szatę. Tabernakulum ustawiono na

stronie „na filarze lewej nawy bocz-

kowskiego „Św. Anna i św. Joachim”.

wykonał część ram do obrazów.

cisty, lecz także ciężki wyrzeźbio-

czterech złoconych kolumienkach.

nej znajdował się dobry obraz Pieta

Rodzice Matki Boskiej przedstawie-

Według opisów Łobeskiego z

na deseń, ale nie z dawności ona

M. Orłowicz uważał obraz św. Józe-

bolońskiej szkoły, przypisywany Al-

ni „...w postaci siedzącej, pośród

roku 1857 w kościele znajdowało

pochodzi”. Tenże Łobeski pisze,

fa za jeden z najlepszych w kościele

tomontemu, malarzowi Jana III... W

których Najświętsza Maria Panna

że wszystkie obrazy i rzeźby kar-

karmelitańskim. W tymże ołtarzu

stojąca na wężu, z gwiazdami koło

melici trzewiczkowi przenieśli ze

znajdował się obraz św. Wojciecha

skroni. Obraz cechowała lekkość

swego starego kościoła i klasztoru

Karmelity „ siedzącego w celi, przed

i przezroczystość farb, także moc

na przedmieściu Halickim, zaś po

nim na stoliku lilia, za oknem widać

koloru oraz wyższość kompozycji i

karmelitach bosych i reformatach

morze i okręty”. Obraz ten namalo-

stylu”. Waligórski dodaje, że w tymże

w świątyni nic nie zostało. Kroni-

wał artysta-malarz, zakonnik Grze-

ołtarzu umieszczono jeszcze jeden

karze lwowscy podają, że obraz

gorz Czajkowski ( zmarł w 1757 r.).

obraz przedstawiający Zbawiciela i

Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus

Czajkowski odbył studia malarskie

szklany relikwiarz.

był przez kilka wieków własnością

w Akademii św. Łukasza w Rzy-

W kolejnym ołtarzu znajdował

mieszczańskiej  rodziny  Pełków

mie i był znany z ozdobienia wielu

się obraz św. Teresy. Święta przed-

(stąd nazwa jednej z lwowskich

kościołów i klasztorów karmelitań-

stawiona była w chwili śmierci w ob-

ulic i stawu Pełczyńskiego). W tej

skich. Przez pewien czas uważano,

jęciach anioła i z gorejącym sercem

rodzinie „obraz przechowywał się

że to właśnie on wykonał polichro-

na piersiach.

dziedzicznie, jako najdroższy klej-

mie również i we lwowskim kościele

W ostatnim ołtarzu po stronie

not familijny, szczególnej opiekunki

karmelitów bosych. Dopiero w 1954

południowej znajdował się obraz św.

i orędowniczki tego domu. W XVII

roku Tadeusz Mańkowski przypisał

Tekli „...w białej i czerwonej szacie,

wieku jeden z Pełków zubożał i

freski w tej świątyni bolończykowi

w prawej ręce trzyma krzyż, zaś w

zastawił obraz u pewnego malarza

Giuseppe Carlo Pedrettiemu.

lewej księga rozwarta. U stóp lew,

imieniem Szydłowski. Dobrodzie-

Tym niemniej nikt nie kwestionu-

węże i inne drapieżne zwierzęta.

je nabyli ten obraz od malarza za

je wykonanie przez Czajkowskiego

Utwór nieźle pomyślany, lecz słabe-

Wejście do klasztoru karmelitów

4 dukaty w złocie i ofiarowali go

kilku obrazów olejnych do ołtarzy

go wykonania”.