23

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 29 maja–15 czerwca 2015 nr 10 (230)

zwłaszcza kilka – pełne uprzejmości

„orderem” (tj. takie pozwolenie so-

I jeden Gajda nazwiskiem zarzuca,

Ciężkie było kazachstańskie ży-

szczęście autentyczny, wyraźnym

dla mnie i pomocy. I tak trwamy do 22

wieckie) zajęli sowieci i my na lodzie

że naczelnik Szp. (- aczyński – red.)

cie Zuni i Zosi, jej młodziutkiej córki.

ładnem Kazia pismem, pokazany

września 1939.

zostaliśmy. A mróz 25 stopni i moje

nie dał mu zasiłku na żonę. To są

Zosia, studentka medycyny, była

na kartce ze spisem rzeczy danych.

22 września 1939. Rano dziwna,

chore nogi bardzo bolą. I strach

śmieszne rzeczy bez znaczenia. I

przemiłą osóbką: malutka blondy-

Radość w serce Zuni wstąpiła i od-

złowróżbna cisza. Zosia boi się bar-

przed wyrzuceniem na pole i strach

wszystko budzi naszą nadzieją, że

neczka, o niebieskich śmiejących się

tąd wszystko łatwiej znosi. A gehen-

dzo i mówi, że woli strzały. Miasto

o Kazia nie daje żyć. W dodatku zło-

będzie zwolniony.

oczach. Nie dziwota więc, że znala-

na życia obecnego jest bardzo cięż-

przygotowane do obrony, tj. okopa-

ty z dnia na dzień wyszedł z obiegu.

14. III. Pieniądze kończą, strach

zła wielu adoratorów, których osta-

ka. Coraz mniej możności dostania

ne, barykady po ulicach, karabiny

Tylko ruble ważne. Za sprzedane

przed nędzą zupełną gnębi. Co zro-

tecznie pokonał Michałowicz (Mie-

w konsumach prowiantów, a zapasy

maszynowe na domach. Armatki

rzeczy mamy 200 rubli, ale jak one

bimy? Trzeba sprzedać jadalnię...

czysław – red.), również student

się kończą. Widują ludziska Niem-

przeciwlotnicze rozmieszczone w

wyjdą, to co dalej?...

Rozprawa Kazia ma być... Boże daj,

medycyny. Pragnąc towarzyszyć

ców na mieście. Chodzą słuchy, że

różnych punktach miasta. Godzi-

Dziś jest ostatni dzień roku 31.12

by go zwolnili!

Zosi w jej „podróży” na Wschód za-

obejmują komendę wojskową, ale

na 12 w południe. Mówią ludzie w

1939. Co za zmiany. Jutro rocznica

18.III. Jutro imieniny Zuni 19

warł z nią związek małżeński. Wielka

zdaje się że to plotki. Dziś 20 sty-

piwnicach, że wojsko niemieckie

ślubu mojej córki. 23 lat temu była

marca. Jakże ciężkie chwile przeży-

miłość nie zawsze wytrzymuje próby

czeń. Zobaczymy co dalej będzie,

cofnęło się, a na przeciwnych ro-

radość. Dziś smutek ciężki, brak

wamy. Dziś o 12 był jakiś wysłannik

losu. Początkowo dzielnie pomagał

oby lepiej!!

gatkach tj. na Łyczakowskiej są już

wiadomości o zięciu, brak dachu nad

sowiecki, by Ziunia zgłosiła się wie-

trzem bezradnym kobietom, wydo-

5 luty 1940. Dziś znowu Ziunia

sowieci i wkraczają do miasta.

głową, bo to są dni ostatnie, dokąd

czorem na Wałową nr. 11. do biura

stawszy się jednak z Armią Andersa

o 6 rano poszła do prokuratora w

W grudniu 1939. C D. Paździer-

nam wolno tu mieszkać... Na Kurko-

paszportów, po paszport. Ale ona

– po latach rozłąki zapomniał o swej

celu przepustki do Kazia do Brygi-

nik i listopad zapisał się w pamięci

wej polecono nam 2 pokoje, ale bez

była rano już sama w tym celu, o

rodzinie pozostawionej w Kazach-

dek. Mróz dziś ponad 20 st. i jest w

naszej czarnymi zgłoskami. 1 paźdz.

kuchni... Podobno duże, ładne, wyso-

czym tenże wysłannik nie wiedział.

stanie. Ustaliwszy się po wojnie w

mieszkaniu tak zimno, pomimo spa-

przyjechał Stach z Zdołbunowa, są-

kie są i jasne i będzie można sypial-

Ja bardzo się przeraziłam tym. Zuni

Londynie ukończył tam medycynę.

lenia dużo bardzo drzewa, że żyć nie

dząc że rodzina jego znajduje się we

nię zabrać, którą Ziunia już skazała

w domu nie było jeszcze. A że słu-

Jest tam wziętym lekarzem, do kraju

można. A więc i pisać nie można, bo

Lwowie i u nas. Bardzo cieszyliśmy

na sprzedaż. A może i moje pianino,

chy chodzą o wywożeniu areszto-

jednak wie wrócił, ani też nie spro-

i ręce krzepną i pałce drętwieją. Ja

się, że żyje i zdrów. 20-go nowa ra-

za którem ja płaczę na myśl pozbycia

wanych, więc mój niepokój rósł i

wadził do Anglii swojej żony z córką.

mam grypę od tygodnia. Dziś lepiej

dość, wnuk mój powrócił. Dwaj jego

się go. Bo ta ewentualność grozi, że

potężniał, bo wyobrażam sobie, że

Ziunia i Zosia (która w międzyczasie

dzięki Bogu. Mamy cudny obrazek

towarzysze byli goszczeni u nas ser-

pieniądze mogą być inne tzn. okupa-

już się stało to nieszczęście. O 3 ciej

urodziła córeczki Anię) musiały w Ka-

Serca Pana Jezusa; ofiarowała Ziu-

decznie i obdarzeni butami i pieniędz-

cyjne, tak jak to ma miejsce u Niem-

Ziunia przyszła z tego urzędu, stojąc

zachstanie bardzo ciężko pracować

nia całą naszą rodzinę Boskiemu

mi ma drogę. Odjechali do swych do-

ców w Krakowie i na Śląsku. Z Polski

tam w ogonku parę godzin, co ma

przy sianokosach i innych robotach

Sercu Pana Jezusa, spowiedź od-

mów. Zięć mój pracuje dalej w swym

zostało wspomnienie, że istniała. W

miejsce wszędzie we Lwowie. Był

polnych. A nie były to żarty! Niewy-

bywszy całego domu. I mamy ołta-

zawodzie, dba o wyżywienie 150-ciu

22 dniach zajęta została błyskawicz-

bardzo grzeczny odnośny towarzysz

konanie dziennej normy pozbawiało

rzyk w domu, który p. Miecio pięknie

ludzi, sprowadza prowianty, tj. cielęci-

nie, więc kończymy stary rok w roz-

i objaśnił po rosyjsku o co chodzi,

skromnego kawałka chleba. Cze-

przygotował. I wiara nasza mówi

nę, świninę, a nawet krowy. Zaczyna

paczy. Jest śnieżno i bardzo mroźno,

ale połowę wyrazów rozumiała za-

góż jednak człowiek nie wytrzyma!

nam, że teraz nic złego nam bie-

się listopad, ale pod znakiem aresz-

a rok nowy idzie pod znakiem zapy-

ledwie. Zdaje się chodzi o to, że nie

Wreszcie skończyła się ta wojenna

dakom się nie stanie i może Kazio

towań smutnych. Wiceprezydenci ro-

tania, jaka dola nas czeka i co dalej

wymeldowała się z Podwala, a nie

udręka i w 1947 roku wróciły do Pol-

wróci. Co za męka z zimnem to i opi-

bią początek pochodu tego. Ratusz

nam przyniesie. Czy wypuszczenie

zameldowała na Zadwórzańskiej.

ski. Wróciły jak nędzarki, omal że w

sać się nie da. W długim moim życiu

wyludnia się, urzędnicy wszyscy są

zięcia z więzienia, co jest jedyną na-

Ale, że inne panie tam obecne są

łachmanach (garderobę wywiezioną

73 lat nigdy nie zaznałam podobnej

zwolnieni. Ja dostaję wezwanie do

dzieją życia dla nas. Córka moja chce

żonami aresztowanych, więc obawa

ze Lwowa „przejadły” w ciągu lat).

udręki. A jednak są biedniejsi ode

Komisji emerytalnej. Jadę dorożką,

się zabić, jeżeli mąż nie wróci. Jest

nasza trwa. Ja biedna ledwo żyję na

Początkowo znalazły punkt oparcia

mnie, którzy zamarzają na śmierć

która kosztuje za tur 3 zł. Tam prze-

wierzącą i pobożną, ale te słowa, są

tę myśl, co jej biednej grozi i nam tu,

w Kurzętniku, majątku Olgi Ruszow-

w tej strasznej wojnie. Na jutro już

słuchanie i obietnica przyznania tejże

w sprzeczności z tym zamiarem i nie

o ile zostawią nas. Jesteśmy już bez

skiej. Później Ziunia, dzięki swemu

nie mamy drzewa. Wikta poszła do

emerytury. Zbliża się najsmutniejszy

wiem jak nam ją sądzić.

pieniędzy: ostatnie 20 rubli zostało

dyplomowi ZASP-u, otrzymała pra-

ogonka do składu...

okres tj. grudzień 39. Zięć mój aresz-

4. I. Z wielkim trudem udało się

tylko. To znaczy, że na obiad jutrzej-

cę w teatrze w Opolu. Niedawno ob-

13.II.1940. Więc 5 bm. nic Ziu-

towany. I to w restauracji Bristolu,

znaleźć znowu mieszkanie i to na

szy zaledwie. Drożyzna straszna:

chodziła uroczysty jubileusz swojej

nia nie dowiedziała się o Kaziu, tylko

gdy tam był z bratem na kolacji. Cały

Zadwórzańskiej l. 140... Ale najważ-

mięso 1 kg. 12 rubli, jajo po rublu,

pracy artystycznej. Dzielna Zosia

uzyskała numer 26 w celu widzenia

Bristol był obstawiony wojskiem z

niejsza jest nowina, którą na godzinę

mleko 3 rubli litr itd. Więc grozi ru-

nie kapitulowała z dalszych studiów

się z prokuratorem za 5 dni. I znów

karabinami. Aresztowano w tym dniu

przed ślubem oznajmiła mi Ziunia na

ina, a śledztwo Kazia trwa jeszcze

i podjęła nauki na wrocławskiej

10 bm. powiedziano jej, że aż 13

400 osób... Byli obaj razem na tej

Nowy Rok 1940. Wrócili ze spowie-

i nie wiadomo na kiedy rozprawa

Akademii Medycznej. Ukończywszy

jest litera Sz, i że wtedy trzeba się

kolacji, bo w domu Stachowa była

dzi św. Otóż ślub Zosi i Miecia odbył

będzie i nic nam nie świta, tylko roz-

studia, pracuje w Opolu jako lekarz

zgłosić do Brygidek. Więc dziś po-

chora i kolacja z tej racji wygodniej-

się o 12 u oo. Dominikanów... Było

pacz obejmuje swemi ramionami,

fizjatra, specjalista pediatra. Dzielna

szła biedasia z temi słowy, że jak

sza była w restauracji. I córka moja

wino Tatusia na przyjęcie państwa

jak upiór jaki i woła w duszy: Boże

ta osóbka zręcznie prowadzi Syre-

Kazia nie ma tam, to na pewno wy-

cięgle utyskuje, że gdyby jej mąż w

młodych i chleb, i cukier po staro-

nasz ratuj! Serce Jezusa wspomóż,

nę, intensywnie pracuje. Dzielny,

wieziony, a że wczoraj słuchy cho-

domu został, to uniknąłby aresztowa-

polsku. Potem śniadanie z konserw

bo giniemy”.

wartościowy człowiek. Malutka Ania

dziły, że na dworcu łyczakowskim

nia, bo nic nie winien, a z domu i z

Tatusia i ciastka, które mamusia w

wyrosła na dorodną pannę; obecnie

dużo wozów z więźniami stało tam

pracy nie zabraliby go z pewnością.

sobotę upiekła. Był szampan, który

Przepisałem z nieznacznymi

kończy gdańską Akademię sztuk

i po 4 dniach wynoszono trupów z

Stach wrócił sam. Była 11-ta i pół,

tatuś chował na jakąś wielką uroczy-

skrótami, uzupełniając interpunkcję,

plastycznych. Kilka razy odwiedziła

tych wozów pozamarzanych, więc

bo po oglądnięciu legitymacji puścili

stość, nie spodziewając się, że tak

zachowując jednakże bez zmiany

swego ojca w Londynie, który jednak

nastrój nasz jest chyba zrozumiany.

go do domu i żołnierz odepchnął go

prędko zda się na ślubną fetę córki.

styl i szyk wyrazów. Bezpośrednie

dalej tam pozostaje i wzrasta w do-

Ziunia jest bliska samobójstwa. Jak

i kazał iść „borzo”. Ogromnie prze-

Podobno był piękny ślub. Proboszcz

te, a nawet trochę naiwne wspo-

brobyt. W 1966 roku wyszła za mąż

ja doczekam powrotu Zuni z Brygi-

raził nas wiadomością, że zięć mój

sam dawał i wielki ołtarz pięknie

mnienia, dzięki swej szczerości

za młodego lekarza Schellera. Dziś

dek, gdzie raniutko poszła, to nie

biedny aresztowany i autem, za-

oświecił. Veni creator organy grały,

wiernie charakteryzują ówczesne

mieszkają w Gdańsku.

wiem. Serce mnie boli od rana dziś i

brany zaraz został. Po pół godzinie

śpiewał organista. I proboszcz nasz

dni lwowskie. Smutne zaś były

Jeszcze kilka zdań o Zbyszku

tylko nowenna do Matki Boskiej Nie-

był telefon od niego, żeby zastępca

kochany śliczną mówkę palnął do P.

to dni. W kilka tygodni później (a

Szpaczyńskim. Wojna zastała go

ustającej Pomocy krzepi.

natychmiast pojechał do naczelnika

Młodych. Wikta nasza z mężem była

może dni) wywieziono całą rodzinę

jako absolwenta lwowskiej Szkoły

15.II. Na szczęście był Kazio i

sowieckiego! Zastępca pojechał, ale

też na ślubie i tylko mama nasza

nieszczęsnego Kazia, który zagi-

kadeckiej. Jako podchorąży artylerii

przyjęto pakuneczek tj. 2 chusteczki

nie znalazł naczelnika i jedyny atut

bez tatusia naszego i bardzo wzru-

nął bez śladu. Takie wywozy były

został w pierwszych bojach bardzo

do nosa i szara maść no i 30 rubli.

wyratowania natychmiastowego, bo

szona, tak dalece, że chciała mdleć,

wówczas na porządku dziennym.

ciężko ranny w głowę. Groziła mu

Nazajutrz kazano przyjść po podpis

zaraz tego wieczora było to możliwe,

ale siłą woli utrzymała w formie. Ni-

Rodzina Kazia miała o tyle szczę-

utrata wzroku. Rannego umiesz-

więźnia. I była raniutko znowu i poka-

stracony został. Dnia 27 miała żona

kogo nie zawiadamiali z rodziny, bo

ścia, że wywozem jej kierował dość

czono w wojskowym szpitalu w

zano jej kalkę z jego własnoręcznym

zgłosić się, bo litera jego w tym dniu

to ma być tajemnicą. Pan Zastępca

dobrotliwy komandir. – Bierzcie jak

Warszawie, która była wówczas

podpisem, co ją uradowało niezmier-

szła. I zgłosiła się, ale na darmo, bo

Mocz. z żoną byli pod gazem. Oboje

najwięcej rzeczy radził – wszystko

bombardowana. Z trudem udało się

nie. Dziś rano była w celu zapisania

powiedzieli, że w tym dniu jest dzień

świadkowie też. Moc wódek Tatusia

się wam przyda. I nawet sam poma-

wynieść Zbysia z płonącego szpita-

do prokuratora. Ale jeszcze nie przyj-

wolny od pracy i naznaczyli 29/12. I

z roku 1938 pękło i uroczystość o 10

gał pakować i znosić bagaże. Starą

la. W 1943 r. spotkaliśmy Zbyszka

mują, bo data 28 za daleka, więc

poszła z pakietem z bielizną i trochę

wieczór dobiegała końca. Sąsiedzi

Ciotkę Marię trzeba było znieść na

w Radzyniu Podlaskim. Pracował

trzeba chodzić codzień, by natrafić na

jedzenia tj. szynka, chleb, cukierki i

zostali do 1 szej... w ogóle nastrój

noszach, tak ubezwładnił ją ischiaz.

tam jako leśnik, w rzeczywistości

dzień właściwy. Więc 28 ma być roz-

makownika świątecznego kawałek.

był pogodny. Młodzież śpiewała

I dziwna rzecz, znalazłszy się w

zaś spełniał ważne zadania w Armii

prawa Kazia i wyrok. Przedtem mają

Stojąc od 7 rano do 11 usłyszała

przedtem w kwartecie polskie pie-

dalekim Kazachstanie odzyskała

Krajowej.

być przesłuchani oskarżyciele jego

swoje nazwisko i gdy podeszła do

śni... Nowe mieszkanie na Zadwó-

zdrowie w tutejszym suchym klima-

Pomijam dalsze losy Zbysia,

to dwaj szoferzy Dygas i Karolenko.

okienka z pakietem oświadczono,

rzańskiej jest pod znakiem mrozu

cie. Otrzymaliśmy od niej kartką,

który ożeniwszy się z Zosią Schmidt,

Boże jak ja doczekam tego dnia. Jest

że męża jej nie ma tam i nie odebra-

i zimna takiego, że ledwo żyjemy.

w której zachwyca się cudownym

zaczął pracować jako technik bu-

niewinny i to musi wyjść na wierzch

no tego pakunku, więc ludzie stojący

Dwa tygodnie dopiero mieszkamy, a

krajobrazem. Niepoprawna roman-

dowlany w Zabrzu. Pracował nie

jak oliwa, co daj Boże Wielki.

córce mojej wyrażali współczucie,

spaliliśmy już drzewa za 250 rubli.

tyczka! Niestety prymitywne warunki

tylko zarobkowo, potrafił bowiem

10.III. Żadnych zmian w sprawie

że tyle biedasia nastała się i na dar-

I jest ciągle mimo to zimno, tak, że

bytowania i brak odpowiedniego od-

uzupełnić technikum budowlane,

Kazia. Ziunia chodzi do prokurato-

mo, z tym przypuszczeniem, że coś

woda zamarzła, wodociąg nieczyn-

żywienia skróciły jej życie. Spoczy-

a następnie ukończyć wieczorową

ra co 5 dzień, by dowiedzieć się o

z nim się stało. Więc czy wywiezio-

ny itd. Ale to nic, bo radość mamy,

wa w zapomnianym grobie, tysiące

szkołę inżynierską i otrzymać dy-

dniu rozprawy i wciąż jedną odpo-

ny do Rosji, czy znikł, czy w innym

że Kazio dostał nareszcie bieliznę

kilometrów od Polski. Dziwne prawo

plom inżyniera. Wielki to hart ducha

wiedź słyszy „śledztwo jeszcze nie

więzieniu? Zaczyna się gehenna, na

i koc. Ziunia z Wiktą zaniosły w

kontrastu: dzieciństwo w Szkocji,

i woli. Obecnie ma odpowiedzialne

skończone”. Wzięła adwokata i ten

domiar z tego mieszkania wyrzucają

niedzielę i przyjęto pakunek. Ale

na zachodnich krańcach Europy, a

stanowisko  w  przedsiębiorstwie

pociesza, że sprawa jest czysta i że

nas! Szukamy i już dwa razy umó-

jedzenia nie pozwolono dać. W trzy

śmierć na dalekim Wschodzie, w

robót górniczych. Mają 13-letniego

zarzuty są tak małe, że będzie uwol-

wione mieszkanie zawiodło, bo z

dni kazali zgłosić się. Podpis był na

głębokiej Azji.

synka Jaśka.

niony. Przesłuchiwani są strażacy.