28

Z pamiętnika podróżnika

29 maja–15 czerwca 2015 nr 10 (230) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Polskie rezydencje Odessy i okolic

Przyznaję, że wcale nie miałem zamiaru pisać o Odessie. Po prostu nie wyobraża-

łem sobie, że tu, w takiej odległości od historycznych terenów i rzeczypospolitej,

mogły zachować się zabytki polskiej arystokracji. Jednak opracowując inne regio-

ny i współpracując z miejscowymi krajoznawcami – zmieniłem spojrzenie na spra-

wę. Okazało się, że polskie zabytki na terenie Południowej Palmiry i jej okolic są

i należy o nich wspomnieć.

ryszkina i wkrótce sprzedała swą

dMYTrO AnTOniuk

odeską rezydencję. Kolejnym jej

tekst

właścicielem był niejaki Juriewicz,

serHiJ kOTelkO

który z kolei sprzedał ją burmistrzo-

zdjęcia

wi Odessy Marazliemu. Burmistrz

Rozpocznę od najbardziej zna-

przekazał dom miastu. Po 11 latach

nego w Odessie polskiego pałacu,

otwarto tu wspaniałą Galerię Sztu-

który nazywają Pałacem Szachów.

ki, która funkcjonuje do dziś. Wła-

Podobnie jak wiele rezydencji w mie-

śnie to uratowało wystrój 26 komnat

ście, znajduje się w centrum, przy ul.

pałacu podczas rewolucji. Zacho-

Gogolewskiej 2. Wybudowany został

wały się tu ozdobne sztukaterie,

w 1852 roku w stylu neogotyckim i

żyrandole, parkiet i kominki. Zbiory

przypomina angielskie rezydencje

Galerii należą do największych na

z epoki Tudorów. Jego powstanie

Ukrainie.

owiane jest tajemnicą, nie wiadomo

Teraz proponuję przechadzkę

w jaki sposób udało się zdobyć dział-

na słynny Bulwar Przymorski pod

kę w tym najbardziej prestiżowym

gmach pod nr 1. Ta dwupiętrowa bu-

zakątku Odessy. Wszystkie parcele

dowla była wystawiona dla brata Olgi

wokół już dawno były zabudowane

i Aleksandra Potockich – Bolesła-

Pałac Aleksandra Potockiego

i rozbudowa miasta szła w kierunku

wa, najmłodszego syna Stanisława

przeciwnym od morza. Zenon Brzo-

wadzanym do Odessy drogą mor-

tym czasie zostały zupełnie znisz-

nym – lubił kompletować orkiestry z

Szczęsnego i Zofii. O nim wspomi-

zowski (o którym dokładnie pisałem,

ską. Wewnątrz komnaty obite były

czone wnętrza i uszkodzone ściany

ulicznych muzyków i dyrygował nimi

nałem przy okazji opisu majątku w

przedstawiając jego rodowe gniaz-

boazerią z egzotycznych gatunków

zewnętrzne. Wtedy też rozebrano

z zapałem. Zmarł w Niemczech, nie

Niemirowie (Winnica).

do – Sokołówkę na Winniczyźnie

drewna. Podłogę wyłożono kosz-

wspaniałą bramę. Do niedawna była

wierząc obiecankom Rosjan o zwro-

Pałac na Bulwarze wystawiono

wykupił jednak plac, na którym stał

townym parkietem. Prawie w każdej

tu siedziba jednego z banków, ale

cie skonfiskowanych majątków.

w drugiej połowie XIX wieku. Dziś

niedobudowany, a z czasem roze-

komnacie był marmurowy kominek.

kryzys nie ominął i jego i dalszy los

Po Aleksandrze Potockim pałac

mieści się tu urząd zajmujący się

brany, szpital wojskowy De Volana.

Nie brakowało i innych cennych ele-

Pałacu Szacha Brzozowskich jest

został przekazany wojskowym, po-

ochroną przyrody. Co nieco ocalało

Projektował pałac architekt Feliks

mentów wystroju.

nieznany.

tem duchownym, co przyczyniło się

ze starego wystroju. Obecni gospo-

Gąsiorowski. Brzozowski dyspono-

Brzozowscy byli właścicielami

wał sporym majątkiem, zdobył go

pałacu do 1910 roku (według innych

dzięki eksportowi pszenicy przez

danych do 1880), gdy sprzedali go

port w Odessie i nie żałował pienię-

innemu Polakowi Józefowi Szem-

dzy na swoją południową rezydencję.

bekowi. Wcześniej pałac dzierża-

Pałac budowano z przepychem: za-

wił władca Persji Mohammad Ali

równo wewnątrz, jak i na zewnątrz.

Szah, który uciekł z kraju podczas

Na dziedziniec prowadziła brama w

rewolucji. Jak powiadają, wschodni

kształcie arki z dekoracyjnym most-

tyran miał wyrzucać przez balkon

(wprawdzie niski) swoje żony, które

kiem zwodzonym, za którym umiesz-

w czymś zawiniły.

czono fontannę. Ściany z zewnątrz

W czasach sowieckich działał

obłożono inkermańskim kamieniem

tu Dom Twórczości Ludowej. W

z kamieniołomów na Krymie, spro-

Pałac Olgi Potockiej

Z ul. Gogolewskiej przejdziemy

do powstania jego nowej nazwy –

darze pałacu na widok turystów wy-

na Sofijewską 7. Pałac pod tym nu-

pałac arcybiskupa. Obecnie przebu-

raźnie nie są radzi.

merem powstał w pierwszym dzie-

dowany zabytek należy do odeskiej

Pozostając na Bulwarze Przy-

sięcioleciu XIX wieku, a wystawiła

fabryki jubilerskiej.

morskim przejdziemy pod budynek

go Zofia Glavani Potocka. W bardzo

Dalej podążamy ul. Sofijewską

nr 9. Dziś to odeski Pałac Marynarzy.

bogato zdobionym pałacu przez

pod numer 5 a. Jest to prawdziwa

W 1830 roku został zaprojektowany

pewien czas mieszkała faworyta

perełka architektury klasycystycz-

dla Romana Szydłowskiego przez

Aleksandra I księżna Naryszkina.

nej. Rezydencję w 1826 roku wysta-

wspomnianego już Francesco Boffo.

Po śmierci Zofii Stanisław Szczę-

wił dla swojej siostry Olgi Aleksander

Piętrowa budowla była dwukrotnie

sny Potocki przekazał rezydencję

Potocki. Projektował zabytek architekt

odnawiana i w 1963 roku otrzyma-

swemu synowi Aleksandrowi, który

z Sardynii Francesco Boffo, bardziej

ła status narodowego zabytku. Nic

był gorącym patriotą Polski i wsty-

znany jako autor pałacu w Czarnomi-

w tym dziwnego, bo dość skromna

dził się uczynków swego ojca, które

nie na Winniczyźnie. Centralną część

na zewnątrz, mieści komnaty, urzą-

w końcu doprowadziły do rozbioru

pałacu upiększa wspaniały koryncki

dzone z iście królewskim przepy-

Rzeczypospolitej. Aleksander był

portyk, wsparty na sześciu kolum-

chem. Są tu dwie sale koncertowe

uczestnikiem powstania listopado-

nach. Pałac połączony jest z bocz-

dekorowane wspaniałą sztukaterią

wego i walczył jako pułkownik w 5

nymi przybudówkami półkolistymi

i freskami. Oczarowuje hol z klatką

pułku strzelców konnych. Za tę dzia-

galeriami, tworzącymi wspólnie we-

schodową. Są plany całkowitego od-

łalność polityczną rząd skonfiskował

wnętrzny dziedziniec. W części cen-

nowienia zabytku, przywrócenia mu

jego posiadłości w Zofiówce i Ode-

tralnej dziedzińca umieszczona jest

pierwotnego wystroju i umieszczenia

ssie. To właśnie tu Aleksander poznał

fontanna. Pod pałacem – hołdując

tu 5-gwiazdkowego hotelu.

Adama Mickiewicza i zaprzyjaźnił

modzie z epoki romantyzmu – urzą-

W Odessie jest wiele innych sie-

się z nim. Potocki wyemigrował do

dzono olbrzymią grotę ze sztucznymi

dzib i kamienic polskich arystokra-

Drezna, gdzie żył skromnie do koń-

stalagmitami, stalaktytami i wodospa-

tów, aby opowiedzieć o wszystkich

ca życia, ale szczodrze finansował

dem, jest unikatowy element architek-

należałoby wydać cały tom, tylko

polską emigrację i artystów. Między

tury pałacowej na Ukrainie.

temu tematowi poświęcony. Na ra-

innymi Mickiewicza i Słowackiego.

Olga Potocka w połowie XIX

zie odwiedzimy dwa polskie majątki

Pałac Brzozowskich

Był to dziwak z zacięciem artystycz-

wieku wyszła za mąż za księcia Na-

w okolicach Odessy.