26

Okruchy historii

16–29 czerwca 2015 nr 11 (231) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Idea, myśl – potęgą

Braterstwo trudne, ale możliwe

Rzeczpospolitej

95 lat temu naczelnik państwa Józef Piłsudski oraz ataman

główny Ukraińskich Sił Zbrojnych Symon Petlura doprowa-

Powszechnie wiadomo, że na mocarstwowość danego państwa

dzili do podpisania polsko-ukraińskiej umowy sojuszniczej

składają się dwa zasadnicze czynniki, jego siła gospodarcza

i konwencji wojskowej. Czas naglił, bo armia bolszewicka

i wynikająca zazwyczaj z niej militarna. By rościć sobie pretensje

do tego miana niewątpliwie trzeba zdominować kraje sąsiednie,

zajęła niemal całe terytorium Ukraińskiej republiki ludo-

dokonać podbojów terytorialnych, zniewolić tamtejszą ludność

wej i zbliżała się do granic rzeczypospolitej Polskiej.

ekonomicznie. Takich scenariuszy historia daje nam aż nazbyt

wiele przykładów. Pytanie jednak czy jest to wyraz autentycznej,

trwałej potęgi, czy też tylko pewna, nietrwała efemeryda danych

czasów? Jakie jeszcze cechy powinny determinować nasze

twierdzenie o wielkości, potędze danego państwa? Czy coś jed-

norazowego, szybko przemijającego, bez fundamentów własnej,

unikatowej cywilizacji można uznać za wielkie?

mimo jej upadku jako państwowości

KrYSTIAN ŻelAZNY

jej siła przetrwała w sferze, której

red. naczelny The Poland s Time

żadna ludzka potęga zniszczyć nie

może. Przetrwała jej idea, jej myśl.

Na co dzień się nad wieloma rze-

Niejeden z czytelników postawi

czami nie zastanawiamy, po prostu

tutaj zapewne pytanie, gdzie? Za-

przyjmujemy je naturalnie jako coś

cznijmy od podstawowego przykła-

trwalego z naszym życiem powiąza-

du, jakim było trwanie narodu (zło-

nego. Zastanawiając się dłużej mo-

żonego z Wielkopolan, Małopolan,

żemy jednak dojść do wniosku, że są

Ślązaków, Mazurów, Litwinów, Ru-

one tylko przez nas przyswojone, a

sinów, Prusaków etc.) ludzi utożsa-

wynikły z cywilizacji nam niezmiernie

miających się z tą wspaniałą myślą

odległych, że tylko napomnę tutaj o

wolnego społeczeństwa, tolerancji,

podstawowych zasadach obowią-

grantów ukraińskich. Wielu z nich

Uczestniczyli w niej również przed-

KOSTKA SZCZePANOWICZ

pokoju i szacunku dla obcych kultur.

zującego u nas prawa cywilnego,

zmarło w okresie międzywojennym

stawiciele Związku Piłsudczyków.

Mimo szykan przetrwał język, który

czy naszych wierzeniach religijnych.

był w regionie niegdyś hegemonem

6 czerwca br. z inicjatywy

i na zawsze pozostali na polskich

Po zakończeniu obrad plenarnych

Państw, które dopomogły wytworze-

od Uralu po ujście Dunaju. Mimo lat

niu danych idei, myśli, wynalazków

Związku Ukraińców w Polsce oraz

cmentarzach. Publikacja jest bogato

uczestnicy konferencji, na czele z

rozbiorów, mimo rozgrabienia ma-

już nie ma. Cywilizacja jaką stwo-

Południowo-Wschodniego Instytutu

ilustrowana i bez wątpienia będzie

przewodniczącym Związku Ukraiń-

jątków, ziem, przymuszania do wy-

rzyły, przetrwała. Wielkie imperia

Naukowego odbyła się w Przemy-

dobrym przewodnikiem dla zaintere-

ców w Polsce Piotrem Tymą, złożyli

zbycia się wszelkich cech polskości,

Scytów, Mogołów, czy nawet Persji

ślu międzynarodowa konferencja

sowanych powyższą tematyką. Jest

kwiaty przed przemyskim pomnikiem

mimo braku oparcia o jakikolwiek

i Egiptu swego czasu nie miały sobie

naukowa „Trudne braterstwo”. Jej

ona jednocześnie świadectwem, jak

Marszałka Józefa Piłsudskiego.

ośrodek władzy, idea polskości –

równych. Jednak co po nich pozosta-

część zasadniczą wypełniły refera-

bardzo przenikały się dzieje obu na-

Kolejnym punktem programu

Rzeczypospolitej nie przeminęła. W

ło dla nas istotnego poza wiedzą, że

ty:

szych narodów.

konferencji była promocja książki

takich warunkach przetrwać może

kiedyś tam zakotwiczyły na kartach

- Umowa polsko-ukraińska 1920

W niedzielę 7 czerwca po na-

dra Aleksandra Kolańczuka „Umar-

tylko kultura wielka, potężna. Jednak

ksiąg Herodota? Teraz pozostała po

r. i jej historyczne znaczenie (dr Sta-

bożeństwach w greckokatolickiej

li, aby zmartwychwstała Ukraina”.

by na tym nie poprzestać fenome-

nich de facto cywilizacyjna nicość.

nisław Stępień – Państwowa Wyższa

świątyni archikatedralnej pw. św.

Książka ta jest swoistym przewod-

nem staje się tutaj także fakt, iż w

Może będzie to kontrowersyjne, ale

Szkoła  Wschodnioeuropejska/Po-

Jana Chrzciciela oraz w cerkwi

nikiem po miejscach pamięci zwią-

tym właśnie okresie nie została ona

wielkości tym państwom z całą pew-

łudniowo-Wschodni Instytut Nauko-

prawosławnej pw. Zaśnięcia Mat-

zanych z pobytem w naszym kraju

w narodzie jeno zachowana, ona się

nością możemy odmówić.

wy);

ki Boskiej, uczestnicy konferencji,

żołnierzy byłej armii Symona Pe-

wręcz rozwijała. Literatura, muzyka,

Hellada, a już w pełnej okazało-

myśl ustrojowa. Nawet w dobie nie-

zaproszeni goście, przedstawiciele

- Stosunek ukraińskich środo-

tlury oraz ukraińskich emigrantów

ści i biorąc całkowitą odpowiedzial-

woli narody Rzeczypospolitej dały

ność za wypowiedziane tutaj słowa,

społeczności przemyskiej, a także

wisk Galicji do umowy polsko-ukra-

politycznych (przedstawicieli rządu,

światu naprawdę wiele.

Rzym. Czyż mimo upływu setek lat

ińskiej 1920 r. (dr Ołeh Pawłyszyn –

delegacja z Ukrainy, przeszli wzo-

parlamentu, administracji, sądow-

Mało kto zdaje sobie dziś sprawę,

możemy zaprzeczyć, iż owe dwa

Narodowy Lwowski Uniwersytet im.

rem lat ubiegłych w pochodzie na

nictwa, a także naukowców, pisarzy,

że Ojcowie Założyciele Stanów Zjed-

kraje nie emanują nadal swoim

Iwana Franka);

Ukraiński Cmentarz Wojskowy poło-

artystów, nauczycieli oraz reprezen-

noczonych tworząc w 1787 r. obowią-

blaskiem na tak wiele sfer nasze-

żony na granicy miasta i sąsiedniej

- Stosunek władz II Rzeczypo-

tantów różnych zawodów, którzy

zującą po czasy współczesne konsty-

go życia? Wspominałem o prawie,

wsi Pikulice. Tam właśnie w latach

spolitej Polskiej do środowisk pe-

słusznie obawiając się sowieckich

tucję byli pod przemożnym wpływem

nie zapominajmy jednak i o innych

tlurowskich (prof. dr Jan Pisuliński

1919–1921 istniał obóz dla interno-

represji wybrali życie na emigracji).

idei wolności jaką nasi przodkowie

istotnych aspektach. Język, przecież

– Uniwersytet Rzeszowski);

wanych żołnierzy Armii Ukraińskiej

W okresie międzywojennym podej-

rozsławili w świecie w dobie potęgi

łacina po dziś dzień jest obecna w na-

- Koncepcja państwa w ukraiń-

naszego kraju. Rzeczą wiadomą

szym życiu. Mowa ta jest przecież

skiej myśli politycznej w latach 1917-

fundamentem współczesnej lingua

jest, iż państwa silne potrafią z całą

1920 (dr Małgorzata Kuźbida – Pań-

franca – angielszczyzny. Niemniej

pewnością łatwiej propagować swoje

stwowa Wyższa Szkoła Wschodnio-

wartości. Niemniej gdy trwają one u

i w samym polskim języku ile z niego

europejska w Przemyślu);

obcych nawet po przeminięciu owej

naleciałości. Jednak, żeby tylko tutaj

potęgi, świadczy to niewątpliwie o ich

- Ukraińska emigracja wojskowa

mowa była o języku...

wspaniałości, o prawdziwej wielkości

Kultura, teatr, czyż tutaj coś wiel-

i polityczna oraz jej wkład w życie

takiej państwowości. Nie zapominaj-

ce zmieniło się na przestrzeni minio-

społeczne, kulturalne i naukowe II

my zatem, że wspomniana konstytu-

nych już lekko licząc 25 wieków? Do

Rzeczypospolitej (dr Aleksander

cja powstawała w momencie schyłku

antyku, do cywilizacji greckiej, rzym-

Kolańczuk – Południowo-Wschodni

istnienia polsko-litewskiej monarchii.

skiej odwołujemy się od pokoleń.

Instytut Naukowy).

Niemniej i nawet w tak krytycznym

Epoki Renesansu, czy Oświecenia

Z  dużym  zainteresowaniem

dla siebie momencie ten wspaniały

były temu wręcz eksplozją. Jednak

Republiki Ludowej oraz Ukraińskiej

mowali w Polsce pracę, zakładali ro-

uczestnicy konferencji wysłuchali

kraj i tworzące go narody potrafił się

kwestie materialne to jedno, a myśl,

Halickiej Armii. Liczna grupa inter-

dziny (nierzadko ukraińscy żołnierze

także wystąpienia jednego z po-

wznieść na wyżyny cywilizacyjne –

cześć spirytystyczna, tak istotna dla

nowanych przebywała też w tym

żenili się z miejscowymi Polkami), a

tomków internowanych żołnierzy

dał Europie pierwszą w jej dziejach

poprawnego funkcjonowania każdego

czasie na Bakończycach i w szpita-

po dojściu Piłsudskiego do władzy

Ukraińskiej Republiki Ludowej inż.

spisaną ustawę zasadniczą.

z nas to zupełnie inna kwestia. Tylko

lach przemyskich. Fatalne warunki

w 1926 r. niektórzy z byłych ukraiń-

Floriana Śnieżki, który mówił o lo-

Cofnijmy się jednak jeszcze

te narody, które potrafią zaszczepić u

sanitarne i epidemie tyfusu zbierały

skich żołnierzy byli przyjmowani do

sach ukraińskich emigrantów w Pol-

bardziej wstecz. Pamiętamy z lek-

innych swoje wartości, filozofię oraz

wśród ukraińskich żołnierzy śmier-

Wojska Polskiego jako oficerowie

sce międzywojennej na przykładzie

cji historii o „państwie bez stosów”.

idee są naprawdę wielkie. Grecy dali

telne żniwo. Szacuje się, że zmarło

kontraktowi (w armii polskiej służył

Jest to lekka przesada, co jednak nie

rodziny swego ojca chorążego Armii

nam Sokratesa, Platona,Arystotelesa,

wtedy ponad dwa tysiące osób, któ-

nawet rodzony brat Symona Petlu-

umniejsza faktowi, iż Rzeczypospo-

dali nam ideę demokracji. Rzymianie

URL Mykyty Śnieżki.

re zostały pochowane na specjalnie

ry – mjr Aleksander Petlura, a także

lita na tle innych krajów emanowała

myśl prawną i język. Nasuwa się w

Moderatorem obrad był prof.

utworzonym wtedy cmentarzu w

bohater polskiej wojny obronnej z

szlachetnością, tolerancją i ideą wol-

tym miejscu zasadnicze pytanie, czy

Wacław Wierzbieniec reprezentu-

ności. Nie przypadkiem słynne rzezie

Pikulicach. Pod usypanym tam w la-

nasza Najjaśniejsza Rzeczypospolita

1939 r. płk Pawło Szandruk (odzna-

jący Uniwersytet Rzeszowski oraz

francuskich Hugenotów zakończyły

była swego czasu tak określaną tylko

tach dwudziestych ubiegłego wieku

czony przez rząd RP na emigracji

Państwową Wyższą Szkołę Tech-

się za sprawą polskiego poselstwa.

przez swoich obywateli, czy jednak

kurhanem, zwieńczonym krzyżem

orderem Virtuti Militari). Autor oma-

niczno-Ekonomiczną w Jarosławiu).

Nie przypadkiem nagle w granicach

rzeczywiście, w pełni zasługuje na to

zaprojektowanym przez ukraińską

wianej publikacji dr Kolańczuk (wi-

Konferencja zgromadziła przed-

Rzeczypospolitej znalazły swój nowy

miano?

artystkę Ołenę Kulczycką, duchowni

ceprezes Południowo-Wschodniego

stawicieli świata nauki oraz spo-

dom rzesze Żydów, Szkotów czy na-

Po latach niewoli, ciągłego po-

greckokatoliccy i prawosławni od-

Instytutu Naukowego w Przemyślu)

łeczności ukraińskiej z Przemyśla

wet Tatarów. Nie lekceważmy nasze-

niżania narodów tej części Europy

prawili nabożeństwo żałobne zwane

skrupulatnie wymienia aż 259 pol-

i okolic, zaszczycili ją swą obecno-

go dziedzictwa, jest ono zbyt piękne

zapomnieliśmy już o swojej świetno-

panachydą.

skich  miejscowości  związanych

ścią także potomkowie byłych petlu-

by popadło w zapomnienie.

ści, o potędze niegdyś wielkiej Rze-

KG

z pobytem tam żołnierzy lub emi-

rowców z całej Polski i z zagranicy.

czypospolitej. Zapominamy także, iż

KG