8

Przegląd wydarzeń

30 czerwca–16 lipca 2015 nr 12 (232) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Spacer ze Stanisławem Sławomirem Nicieją

Człowiek nie jest nieśmiertelny i jedyne, czego może być pewny w swoim życiu, jest to, że umrze. Dlatego

stosunek do śmierci i upamiętnienia swoich zmarłych był zawsze ważną częścią ludzkiego bytowania. Każ-

dy region, każda wspólnota kształtowała swój sposób uporządkowania spraw pochówków i upamiętniania

zmarłych. Usytuowanie, wygląd cmentarzy, sposoby pochówków, kształty nagrobków opowiadają o charak-

terze ludności zamieszkującej teren, o zwyczajach, o wierzeniach, o przynależności do tej czy innej kultury

cywilizacyjnej. Opowiadają też o bogactwie i biedzie, o postępach technicznych i kulturowych, o pewnych

trendach w tym czy innym okresie dziejów historycznych.

rzecz układu sowieckiego. Prof.

aLIna wozIJan

S.S. Nicieja uważa, że miał wielkie

tekst i zdjęcia

szczęście w życiu, bo spotykał też

na swojej drodze ludzi, którzy mu

Najsłynniejszym lwowskim cmen-

zaufali i pomagali kontynuować

tarzem jest Łyczaków. Założony w

pracę.

ostatniej ćwierci XVIII w. przetrwał

Pierwszy tekst pt. „Dzieje Cmen-

pomimo rozbudowy miasta, pomimo

tarza Łyczakowskiego we Lwowie”

zajść historycznych, pomimo zmian

został opublikowany w miesięczni-

administracyjnych i kulturowych.

ku „Opole” jeszcze przed wprowa-

Badanie cmentarzy jest tematem

dzeniem stanu wojennego w Pol-

fascynującym, nieraz może odmienić

sce. „Napisałem tak: – mówi S.S.

całe życie naukowca, co udowod-

Nicieja – Jedna z najsłynniejszych

nił swoją pracą rektor Uniwersytetu

nekropolii europejskich, cmentarz

Opolskiego prof. Stanisław Sławomir

gdzie leży elita intelektualna pol-

Nicieja. 26 czerwca Konsulat Gene-

ska i ukraińska, od pięćdziesięciu

ralny RP we Lwowie zorganizował

lat nie istnieje w świadomości, a

spacer alejkami Cmentarza Łycza-

przecież nie zapadł się pod ziemię,

kowskiego pod przewodnictwem

przecież nadal jest, co prawda za-

profesora, jego przyjazd do Lwowa

rośnięty krzakami i chaszczami,

spowodowany był tym razem pre-

ale jest! I wymieniłem 50 nazwisk.

zentacją kolejnego, 6 tomu z serii

I jeszcze napisałem: czas żeby w

„Kresowa Atlantyda”.

porozumieniu z radzieckimi wła-

Stanisław S. Nicieja wierzy w rolę

dzami Lwowa podjąć działania na

przypadków w dziejach, albo inaczej

rzecz ratowania Cmentarza Łycza-

– w działanie opatrzności, i przyzna-

kowskiego, bo jeżeli ten cmentarz

je, że gdyby nie trafił przypadkiem

stanisław sławomir nicieja (od lewej) i andrij sadowyj

zniknie z powierzchni ziemi, to

w 1977 roku na ten cmentarz, byłby

stracimy wszyscy – polska kultura,

Profesor uważa, że historię two-

- Kiedy trafiłem tu 35 lat temu, –

Łyczakowski wpisuje się w historię

zupełnie innym człowiekiem. Pod ko-

ukraińska kultura i miasto Lwów”.

rzą nie tylko królowie, generałowie

mówi S.S. Nicieja, – zadałem sobie

cmentarzy utopionych w ogrodach.

niec lat 70. XX wieku, kiedy S.S. Ni-

Cenzor opolski, który był bardziej

czy arcybiskupi. Wszyscy tworzymy

pytanie: czy rzeczywiście Cmentarz

Cmentarz nie musi straszyć. Na

cieja zaczynał pisać pierwsze teksty,

uczulony na sprawy niemieckie,

historię i te rzeczy trzeba wyłowić.

Łyczakowski jest jednym z najpięk-

współczesnych cmentarzach nie-

zarośnięty i zapuszczony Łyczaków

przepuścił to. Ale tekst zaczął

W poszukiwaniach biograficznych

niejszych cmentarzy w Europie? Czy

raz grób przy grobie, gdzie są takie

był w agonii. Młody historyk zauwa-

być przedrukowywany przez inne

bardzo często pomagają symbole

może to jest taka polska i ukraińska

same płyty z lastryko, gdzie nie ma

żył, że jest tu pochowany kwiat inte-

wydawnictwa, co spowodowało iż

umieszczone na nagrobkach. Aparat

megalomania – mówimy, że wszyst-

jak przejść, nie ma miejsca na drze-

ligencji polskiej. Przygoda zaczęła

cenzura lepiej mu się przyjrzała.

fotograficzny, paleta, instrument mu-

ko jest u nas najlepsze i najpięk-

wo, na ławkę. I to jest straszne. Ja

się od pomysłu zrobienia zdjęć do

Posądzono nawet o uprawianie

zyczny, herby. Wielką kopalnią wie-

niejsze? Odwiedziłem cmentarze

swoim studentom teologom mówię:

kolekcji. A kolejne zdarzenia losu po-

„mieszania się w sprawy we-

dzy o wydarzeniach we Lwowie jest

od Lizbony do Sankt-Petersburga,

mówcie o tym że cmentarz musi

magały w utwierdzaniu i rozwinięciu

wnętrzne Związku Radzieckiego”.

ówczesna prasa codzienna. Noto-

zobaczyłem najpiękniejsze cmenta-

być tak ważny jak w mieście jest ra-

pasji.

tusz, kościół, twój dom. Na cmentarz

trzeba przychodzić nie tylko wtedy,

gdy ktoś umiera, bo wtedy idziesz

na cmentarz powalony, zniszczony

psychicznie. Cmentarz musi być

taki, żeby na niego chciało się przy-

chodzić. To ma być cmentarz-park.

Filozofia, którą tu na Cmentarzu Ły-

czakowskim zastosowano, głosi że

nie ma śmierci, jest sen wiekuisty,

nasi zmarli śpią – dlatego tak dużo

jest hypnosów, aniołów śpiących,

śpiące figury dzieci i dorosłych. Anioł

śpi, ale w dniu ostatecznym musi się

obudzić pierwszy i zatrąbić w swoją

trąbę żeby wszyscy wstali.

Na tym cmentarzu nie ma stra-

chu. Właściwie nie spotykałem „me-

mento mori” – pamiętaj że umrzesz.

Ale skończył się stan wojenny, cza-

wano skrupulatnie wszystkie, nawet

rze europejskie, i mogę stwierdzić,

Tutaj są piękne drzewa, piękne alej-

W tamtych czasach nie było

sy się zmieniały. I pierwszą książkę

najmniejsze zdarzenia. Znając datę

że tak: Cmentarz Łyczakowski jest

ki, ławka, ładne epitafium skłaniają-

łatwo prowadzić badania. Nie było

wydano nakładem 250 tys. egzem-

pogrzebu, prawie zawsze można od-

w pierwszej lidze światowej. Jest

ce do zamyślenia się. Na ten cmen-

wolności w poruszaniu się po Związ-

plarzy. Jerzy Waldorff, obrońca

naleźć opis tegoż, nieraz z najdrob-

w pierwszej lidze ze względu na

tarz uczniowie przychodzili uczyć

ku Radzieckim, nie było wolności w

Cmentarza Powązkowskiego, jeden

niejszymi szczegółami – jak odbył się

wspaniałą artystyczność nagrob-

się do matury, na tym cmentarzu się

działaniach, które w normalnym kraju

z pierwszych bardzo pozytywnie

pogrzeb, jak udekorowano katafalk,

ków. Miasto Lwów stać było na

romansowało – tak jak na Cmenta-

są uważane za zwykłe i nawet ruty-

zaopiniował książkę. To była potęż-

kto przemawiał, kto uczestniczył w

wielkich artystów, dlatego tu działali

rzu Père-Lachaise – opowiadał Sta-

nowe. Robienie zdjęć na cmentarzu,

na reklama.

pogrzebie. Książka o Cmentarzu Ły-

Witwer, Schimserowie, Eutele, Go-

nisław Nicieja.

oczyszczanie nagrobków, spisywanie

- Napisałem książkę pozornie o

czakowskim otworzyła też dla bada-

debski i inni. Jest to cmentarz po-

epitafiów było postrzegane jako prze-

cmentarzu – ale nie pisałem o zwło-

cza domy jeszcze żyjących wówczas

równywalny do Staglieno w Genui

Nagranie wideo ze spaceru

stępstwo wobec układu państwowe-

kach, nie pisałem o czaszkach. Pisa-

lwowiaków. Zaczęły napływać listy

czy słynnego Cmentarza Almudena

Cmentarzem Łyczakowskim z prof.

go. Obywatele byli podejrzliwi, każdy

łem o ludziach – mówi S.S. Nicieja.

ze zdjęciami i historiami rodzinnymi.

w Madrycie, Cmentarza Kerepe-

S.S. Nicieją mogą Państwo obejrzeć

na swój sposób – jedni podejrzewali

– Niezwykłe biografie tu spoczywają-

Zdobyte dodatkowe informacje uzu-

si w Budapeszcie czy Cmentarza

w całości na naszej stronie interne-

go o działalność przeciwko państwu

cych. Łączy ich tylko miejsce.

pełniały następne wydania.

Ohlsdorf w Hamburgu. Cmentarz

towej: kuriergalicyjski.com.

radzieckiemu, inni odwrotnie – na