22

Z przedwojennej prasy

30 czerwca–16 lipca 2015 nr 12 (232) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

koniec okupacji 1915

Tego dnia mieszkańcy miasta byli szczęśliwi, a władze wybiły nawet specjalną okolicznościową

odznakę z datą 22 czerwca 1915 roku – przed 90 laty zakończyła się rosyjska okupacja Lwowa

podczas I wojny światowej. Józef Białynia Chołodecki, autor wspomnień okupacyjnych, tak opi-

sywał ten okres:

miczną była afera, jaka miała miejsce

opracował

przy wyłapywaniu robotników przez

KRzysztoF szyMaŃsKI

niezorientowanych w sytuacji „na-

dzieratela” i „gorodowego”. Łażąc po

„Z każdym dniem wzrastał niepo-

kamienicy, weszli do mieszkania, w

kój, potęgowało się zdenerwowanie

którem zastali siedzącego w negliżu

wśród mieszkańców Lwowa, wobec

mężczyznę. Na jego widok zagadnęli

widoku nadlatujących aeroplanów

go z miejsca przez „ty” i wydali ostry

austriackich i niemieckich, ciskania

rozkaz, aby się ubierał czym rychlej

bomb na miasto, wobec sporadycz-

i szedł do roboty. Osobnik przyjął ich

nych wypadków poranień lub śmier-

milcząco, wdział na siebie, leżący w

ci, przechodzącej ulicami cywilnej

pobliżu, uniform pułkownika, a gdy

ludności.

niefortunni delegaci oniemieli z prze-

Wywozili równocześnie Rosja-

rażenia, wytrzaskał obu po gębach,

nie z budynków rządowych, miej-

kopnął nogą i wyrzucił za drzwi.

skich, z biur banków i instytucyj, a

Ponura cisza zaległa nad Lwo-

także i z prywatnych mieszkań, co

im tylko podpadło pod rękę. Rewi-

wem w dniu 19 czerwca r. 1915; pło-

zje, nie tylko w instytucjach ruskich,

szył ją tylko odgłos strzałów armat-

jak np. w Muzeum im. Szeptyckiego

nich. Ruch przechodniów zmniejszał

przy ulicy Mochnackiego, w domach

się po ulicach, przygasał. Załatwiw-

Ukraińców i Żydów były na porządku

szy sprawę dążył każdy ku domowi;

dziennym, lecz także i w mieszka-

zdało mu się, że wśród rodzinnego

odwrót wojsk rosyjskich

niach inteligencji polskiej. Senzację

ogniska zniknie niepokój, że odzyska

równowagę umysłu. W tern rozeszła

Śmiało też powiedzieć można,

niewoli 202 oficerów i 8.544. sze-

tej niszczycielskiej akcji następujące

się wieść, że w nocy będą Rosjanie

że dzięki jemu i jego towarzyszom

regowców, zabraliśmy 6 dział, 21

szczegóły.

zabierać z mieszkań i wywozić, upa-

pracy nasze miasto ni głodu ni chło-

karabinów maszynowych, jaszczyki

Rosjanie częściowo spalili wieś

trzonych z góry zakładników. Pierwot-

du nie zaznało. I nie w przenośni.

z pociskami i inną zdobycz. Nie-

Wyżnicę w olbrzymiej większości.

na lista desygnowanych zakładników

Ale dosłownie powiedzieć można,

przyjaciel 2./15. czerwca przeprawił

Doszczętnie zgorzało też miastecz-

przedłożona hr. Bobrinskiemu przez

że całe miasto płacze dziś po nim, a

się przez Dniestr ponad Niżniowem

ko Urzędów. Ocalało zrazu parę do-

gradonaczelnika Aleksieja Skałłona,

wśród pragnień – a pragnień ma wie-

i poniżej tego miasta. Oddziały, któ-

mów, lecz patrole rosyjskie wróciły,

obejmowała 250 nazwisk. Z tych

le – jedno z gorętszych, by ujrzeć go

re przeprawiły się poniżej Niżniowa,

by i te spalić. Zażądały przedtem

skreślił hr. Bobrinski 100. Faktycznie

znowu jak najprędzej u steru nawy

znieśliśmy, tamte ponad Niżniowem

od każdego domu tytułem okupu po

zdołano zebrać tylko 38, z których

miejskiej.

powstrzymaliśmy w ofensywie. Wal-

ośm rubli. Właściciele chętnie żąda-

jeden umknął z dworca na Podzam-

Prezydent miasta, dr. Rutow-

ka trwa.

ne kwoty wypłacili, to ich jednak nie

czu. O jedenastej przed południem

ski, opuszczając Lwów, powierzył

uratowało od utraty dachu nad gło-

Lwów bez prezydentów.

wyruszył pociąg w drogę ku Krasne-

dalsze kierownictwo miasta dyrek-

Onegdaj w godzinach południowych

wą. Żołnierze, schowawszy ruble,

mu i Brodom, uwożąc 37 brańców,

torowi magistratu, p. Bolesławcowi

zmuszeni byli miasto nasze opuścić

domy podpalili.

a to: 12 Polaków, 10 Rusinów i 15

Ostrowskiemu. który jako długoletni

wszyscy trzej prezydenci, trzej naj-

Maltretowano ludność i w inny

Żydów. (Wśród zakładników, którzy

urzędnik magistratu, zna doskonale

lepsi jego opiekunowie.

sposób. Niepokojono ją wieścią,

dążyli na blisko trzyletnie wygnanie

stosunki naszego miasta.

Wśród całej niedoli, jaką niesie

iż wszyscy mężczyźni od 18 do 55

był i Józef Białynia Chołodecki, autor

Z terenów dopiero co wyzwolo-

nam z sobą wojna, nowym ciosem

roku życia będą przez „germańców”

powyższych wspomnień – red.)

nych napływają alarmujące wieści.

uderzającym w samo serce mia-

wywiezieni. Pędzono ją nahajkami,

odznaka wyzwolenia Lwo-

Zawitał dzień 22 czerwca r. 1915,

Zgliszcza i ruiny. Stosownie

sta, staje i ten wyjazd – zwłaszcza

zabrawszy poprzednio bydło i nie

wa

dzień osnuty w dymy nocnych po-

do najnowszych rozkazów, armia ro-

wyjazd ukochanego przez całą lud-

zapłaciwszy za nie. Wystraszona

wywołało porwanie i wywiezienie na

żarów, ale pogodny i pełen błogich

ludność kryła się po lasach, wikli-

kolej Dr. Aleksandra Czołowskiego,

nadziei wśród strapionej ludności.

nach i jarach, gdzie przesiadywała

a to na skutek fałszywego donosu

Około godziny 9 rano podążył w to-

w ukryciu nieraz i dwa tygodnie.

o nielojalności jego wobec władz

warzystwie kozaka oficer rosyjski na

Jednym z pierwszych obwiesz-

rosyjskich i udziale w tajnej konspi-

wieżę ratuszową, zdjął chorągiew o

czeń nowej – czy raczej starej – wła-

racji. Już go wsadzano razem z in-

barwach rosyjskich, zwinął ją i od-

dzy było:

nymi brańcami do wagonu, gdy oto

szedł w milczeniu, a równocześnie

Namiestnik Galicji dr. Korytow-

nadszedł, ku niemałej konsternacji

znikły chorągwie z drzewca na Kop-

ski otrzymał na skutek swej prośby

żandarmów, rozkaz wypuszczenia

cu Unii Lubelskiej i na gmachu Na-

zwolnienie z urzędu, a generał pie-

go na wolność.

miestnictwa.

choty Hermann Collard zamianowa-

Osiągając dobre i łatwe wyniki

293 dni, trwające rządy rosyjskie

ny został namiestnikiem Galicji. To

obław przy sposobności występów

we Lwowie zakończyły się”.

zarządzenie stoi w bezpośrednim

muzyk wojskowych, zaaranżowali

Atmosferę tych dni oddają opisy

związku z postępami wojskowej

Rosjanie, na wielką skalę, obławy w

prasowe. Kurier Lwowski swe ostat-

ofensywy w Galicji i z odzyskaniem

niedzielę 30 maja r. 1915. W parku

nie „okupacyjne” numery zakończył

znacznej części, kraju koronnego,

Kościuszki grały trzy muzyki: jedna

9 czerwca. Możemy tam poznać je-

który przez wiele miesięcy był wi-

w pobliżu Stowarzyszenia „Skała”,

dynie oficjalne wiadomości z frontu

ność prezydenta Rutowskiego, któ-

syjska, cofając się, zostawia za sobą

downią inwazji rosyjskiej.

druga obok restauracji, trzecia obok

i wydarzenia w mieście. Informacje

ry był jej i najmędrszym ojcem i jak-

zgorzeliska wsi i miasteczek. Z roz-

Nowo mianowany naczelnik

ulicy Kleinowskiej. Ponadto zgro-

są bardzo lakoniczne:

by najczulszą matką także. Mądrze

kazu oficerów palą żołnierze chaty,

kraju, jakkolwiek wojskowy z za-

madziło się, jak zwykle w niedzielę,

W Galicji bitwa trwa, przy czym

ster trzymał w czas złowieszczej

stodoły, sterty i wiatraki. Zboże na

wodu, nie łączy z swoim urzędem

sporo ludu obok katedry. Zwabiła mu-

2./15. czerwca najbardziej natężone

burzy, ratując tonących, podając

pniu jedno pozostaje niezniszczone.

żadnych funkcji wojskowych lecz

zyka słuchaczów i na wały Hetmań-

walki toczyły się między Sanem a Lu-

na wszystkie strony pomocną dłoń.

Chyli się dalej pod wiatru powiewem

otrzymuje jedynie ten zakres działa-

skie. Wtem zjawiły się nagle patrole

baczowem i w rejonie Krakowca.

Całe miasto zasiał instytucjami ra-

– lecz z siedzib ludzkich nie zostało

nia, jaki miał jego poprzednik, i jest

rosyjskie i to nie patrole policyjne lub

Na froncie dniestrzańskim w

tunkowymi, o nikim nie zapomniał.

i śladu. U studzien pozrywano łańcu-

wobec ministerstwa odpowiedzialny

piesze, lecz patrole kozackie, oto-

nocy na 3./16.czerwca w sekcji mię-

Na każdą biedę – znajdował do-

chy i potopiono wiadra.

za zgodne z ustawami wykonywanie

czyły ludność zebraną obok muzyk,

dzy rzekami Tyśmienicą a Stryjem

raźny ratunek, na każdą potrzebę

Tej taktyki trzymały się wojska ro-

swego urzędu.

zamknęły Rynek i ulicę Halicką, po-

nieprzyjaciel został odparty i cof-

środek zaradczy, w podziw wpra-

syjskie, gdy na wiadomość o wzięciu

Wśród dowodów najwyższej

łapały mnóstwo młodzieży różnych

nął się w nieładzie. Ogółem nad

wiając miękkością serca, siłą, har-

Lwowa przyszło im się cofać z 22. na

łaski ustępuje dr. Korytowski ze sta-

warstw społecznych, popędziły ich

Dniestrem pod Żurawnem w ciągu

tem i wprost genialną sprężystością

23. czerwca. Od legionisty, przyby-

nowiska, któremu w najcięższych li

do kopania wałów lub grobów. Ko-

1.-2./14.-15. czerwca wzięliśmy do

umysłu.

łego z owych stron, otrzymaliśmy o

czasach poświęcił ofiarnie swe naj-