25

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 30 czerwca–16 lipca 2015 nr 12 (232)

warszawskie wydawnictwo Most wydało kolejną książkę

Polecamy

rzyszy niedoli. Z pewnością Gruzin

znalazł jakiś sposób, by dojechać do

Franciszka Jaworskiego – „Lwów stary i wczorajszy”

swojej rodziny. Czy udało się Austra-

lijczykowi, który miał jednorazową

TO MIASTO SNÓW

wizę ukraińską i bał się, że nie wróci

do Kijowa, skąd miał lot powrotny do

Australii? Zapewne nie dowiem się

tego już nigdy…

Wróciłem do Kijowa, by znaleźć

inny sposób na podróż na Krym. Kil-

Lwόw to miasto osobliwe – zjawisko swoiste. Wiele razy utrapiony, uciemiężony, w ciągu wieków płonął

ka godzin spędziłem w restauracji,

przeciętnie raz na dwadzieścia lat. Przetrzymał dziesiątki napadów i oblężeń tatarskich, hajdamackich,

przeszukując różne strony interne-

tureckich. Przejściowo wpadał w ręce Szwedów, Austriaków, Rosjan, Sowietόw i Niemców. Słynna z kar-

nawału i kontraktów, nadpełtwiańska Europa przedstawiała sobą właściwie miniaturową Amerykę, gdzie

stapiały się rozmaite rasy i narodowości, od Greków i Ormian, aż do Anglików i Szkotów. Obcokrajowców

przyciągał duch miasta, kalejdoskop kultur, dech ziemi. Zamarstynόw i Kleparόw, Łyczakόw, Kajzerwald

i Kulparków – już same nazwy dzielnic z daleka wzywają i wabią. Lwowa zawsze było pełno. „Wierzę

w Boga i Lwów!” zadeklarowała Maryla Wolska, młodopolska poetka, w 1918 roku.

nIna tayLoR-tERLECKa

Logo Krymu

W 1940 roku obraz miasta nieod-

towe. Najprostszym rozwiązaniem

stępnie towarzyszył zesłańcom przez

byłby zakup biletów lotniczych z

tundrę i tajgę w drodze do Gułagu.

Moskwy do Symferopola. Wyszuki-

Przypominał się polskim żołnierzom

warka odnalazła co najmniej kilka

rozmieszczonym po obozach w Szko-

takich połączeń dziennie. Skontak-

cji, gdy Wesoła Lwowska Fala, prze-

towałem się z kolegą z Warszawy

mianowana na „Czołówkę Teatralną

z prośbą o zakup takiego biletu i,

Wojska Polskiego Lwowska Fala”,

ku mojemu zdziwieniu, nie poradził

koncertowała tam pod deszczowym

sobie. Skontaktowałem się z biu-

niebem. Czy w sowieckim łagrze, czy

rem podróży w Kijowie: bilety lotni-

w nazistowskim kacecie, wciąż umie-

cze do Symeropola są nielegalne

rał ktoś majacząc o swoim mieście.

na terenie Ukrainy i zakup ich jest

Po II wojnie światowej „Lwowie! Oj-

niemożliwy. Pozostał wariant naj-

czyzno moja! Ty jesteś, jak zdrowie!”

prostszy ale najbardziej uciążliwy.

wygłaszał Feliks Konarski, kijowianin

W informacji na dworcu kolejowym

z urodzenia. Uwaga dla wycieczkowi-

za 7 hrywien uzyskałem poradę jak

czów z dalszych stron Galicji: „Co we

jechać dalej: pociąg do Charkowa, a

Lwowie, to nie w Krakowie”.

stamtąd pociąg do Kurska, ale będę

Jako Lwowianin z wyboru – uro-

musiał czekać cały dzień. Kobieta

dził się, bowiem w Grόdku Jagiel-

stojąca w kolejce podszepnęła, że

lońskim – autor tej książki miał to

z Charkowa często jeżdżą autobusy

szczęście, że nie musiał rozstać się z

do Kurska. Decyzja zapadła – kupi-

Pełtew zadurza się w posługiwaczce

Książka Jaworskiego wiele zy-

już pokolenia, przypomina, że z

miastem. Kiedy zmarł, został pocho-

łem nocny bilet do Charkowa. Od

z winnej gospody. Z wątków roman-

skuje na tym, że nie odtwarza wize-

Pohulanki, leżącej w terenie jarów,

wany na cmentarzu Łyczakowskim

wyjazdu z Warszawy czekała mnie

sowych, autor najdokładniej opisuje

runku Lwowa utrwalonego w oklepa-

dolin i wzgórz, a rozsławionej w nie-

(na polu 13), a gmina miasta wznio-

czwarta noc spędzona w kolejnym

los Jadwiszki, damy serca krόla Wła-

nym stereotypie pamięci zbiorowej.

jednym sztuczydle, wybrzmiewała

sła mu nagrobek dłuta Witolda Raw-

środku transportu.

dysława IV, dyskretnie przemilczanej

Autor nic nie idealizuje, zdradza

tandetna wiedeńska muzyczka.

skiego, na którym relief przedstawia

W Charkowie natychmiast uda-

przez pobożnego Sarbiewskiego w

raczej skłonność do odbrązowienia.

Uchodząc za szwajcarską Arkadię,

Dawida obłaskawiającego lwa. Wy-

łem się na dworzec autobusowy i

Silviludiach. Rozsupłując uwikłania

Stwierdza zresztą, że nad Pełtwią

staw Pełczyński „z tajemniczą głę-

bitny znawca Lwowa, prawnik z wy-

wydawało mi się, że tym razem mi

miłosne pewnego arcybiskupa, Ja-

sielanka schodziła z reguły na ku-

bią, częsty przytułek samobójców,

kształcenia, publicysta i dziennikarz,

się poszczęściło, bo za pół godziny

worski świetnie się sprawdza, jako

piectwo, a kupiectwo na pieniactwo.

śmiejące się i zielone wzgórza, sta-

archiwista z powołania, Franciszek

odjeżdżał autobus do Kurska. W

kronikarz sensacji obyczajowych.

Gdy jezuici zapragnęli ongiś zażywać

re aleje drzewne i słońca bezmiar

Jaworski (1873–1914) mógł spo-

okienku dowiedziałem się jednak, że

Swoją drogą fertyczne i pyskate by-

własnej idylli, urządzili sobie folwark

ogromny” stanowił przez jakiś czas

kojnie szperać wśród zakurzonych

bilety są już wyprzedane. Podsze-

wały te lwowskie mieszczki.

wraz z cegielnią, browarem i karcz-

estradę dla inscenizowania dziwo-

teczek, trzymać w ręku cymelia, a

dłem do informacji i osłupiałem, gdy

Nie mniej ciekawie od makrohi-

mą dla chłopów czynszowych, zało-

wisk, walk potworów morskich – tek-

ze zmurszałych szpargałów wydoby-

chciałem dowiedzieć się jakie wy-

storii przedstawia się historia party-

żyli też ogród w stylu włoskim, który

turowych krokodyli, wielorybów i lata-

wać lub zgoła zapomniane zdarzenia

brać rozwiązanie. Kobieta za okien-

kularza, wizerunek urbanistyczny,

po kasacie zakonu zdziczał, a zastą-

jących smoków. Tak wyglądała oaza

dziejowe i rozbudować je w barwne,

kiem krzyczała na mnie, ponieważ

gdyż poszczególne dzielnice, czy

piony ogrodem francuskim pomieścił

bezgrzesznych lat.

zajmujące felietony.

chciałem uzyskać informację w…

nawet pojedyncze budynki, do-

łazienki i karuzelę. Do zniszczenia

Miasto jak brylant, miasto, które

Szkice Jaworskiego przedsta-

punkcie informacji, jakbym złamał lo-

czekują się tu swoistej monogra-

lwowskiej „Sodomy i Gomory” przy-

śpiewało. Dobry znajomy Jaworskie-

wiają wydarzenia z wielkiej areny

kalne zasady, oczekiwał niemożliwe-

fii. Jaworski wciąga czytelnika w

czynił się sam klimat, zamienił dolną

go, historyk i profesor Uniwersytetu

dziejowej – „wizytę” Krzyżaków, w

go, domagał się więcej, niż mogą mi

ciemne zaułki kamienic, ciekawi go

część ogrodu w malaryczne „trzę-

Lwowskiego Ludwik Finkel (1858–

której umiera Mistrz, napaść szwedz-

zaoferować. Sposób obsługi był tu

burzliwymi przygodami domu wybu-

sawisko moczarzyste”. W połowie

1930) skreślił jego sylwetkę moralną:

kiego żołdactwa, które dziko buszo-

opryskliwy, nieprzyjemny, zupełnie

dowanego przez pana – omen no-

XIX wieku odbywały się tam festyny i

był „...obdarzony umysłem wrażli-

wało po Zamku i podrzucało akta

inny niż we Lwowie, Stanisławowie

men – Kłopota, czyli losem rudery,

loteria fantowa. Później do ogrodu po-

wym na wszelkie piękno i dobro. Był

miejskie koniom na pościόłkę. Po-

czy Kijowie. Miałem wrażenie, że

która waląc się całe trzy wieki, wciąż

jezuickiego w poszukiwaniu zadumy

jedną z tych wybranych, obleczonych

jawiają się na tych kartkach postacie

pokonując dystans Kijów-Charków,

wrzała życiem, hałasem i szwargo-

i natchnienia przychodził Artur Grott-

smutkiem, ale pogodnie na świat pa-

powszechnie znane z podręczników

pokonałem również niewidzialną

tem. Grzebiąc w dawnych aktach

ger, wśród cienistych drzew odnajdo-

trzących dusz, przejmujących się

szkolnych, jak to Stefan Czarnecki

granicę dwóch światów, a ja miałem

urzędowych i rejestrach lokatorów,

wał aurę boru litewskiego dla swego

każdą krzywdą ludzką”. Zmarł, co

czy książę Pepi, są także epizody

właśnie się udać do jądra tego dru-

cyklu Lituania. O tym może warto

odsłania wciąż nowe winietki, kurio-

prawda przedwcześnie, ale i tak nie

z opowieści rycerskiej, podawane

giego świata… Wróciłem do okienka

pamiętać podczas spaceru po parku,

zalne scenki rodzajowe, wywołuje

mógł przewidzieć wszystkich okru-

nieco od podszewki. Zakrawało to

z biletami. Poprosiłem o bilet do Wo-

który nosi obecnie imię Iwana Franki.

całą galerię typów lwowskich, czę-

cieństw cechujących dzieje miasta w

nieraz na czyste awanturnictwo,

roneża. „Wy chcieliście do Kurska” –

A przy Wałach Hetmańskich należy

sto gęsto zaplątanych w krzykliwe

XX wieku. Za to żywił istny hołd dla

gdy w celach rabunkowych czterech

usłyszałem. Oznajmiłem, już mocno

wspomnieć, że w czasach jeszcze

rozprawy sądowe. Czytając Fran-

przeszłości, dla zmarłych przodków,

opryszków (jeden z nich – szlachcic)

podirytowany, że udaję się na Krym.

„wiejskich” ten teren leżał na zarosłym

ciszka Jaworskiego ma się czasem

nurtowała go nostalgia za czasem

wywołało skrajny popłoch wśród

„A to inaczej, do Nowoaleksiejewki

wrażenie, że lwowianie byli z natury

trzciną trzęsawisku, gdzie polowano

minionym, który odszukiwał, zbie-

mieszkańców, pozorując napaść

trzeba”. Opowiedziałem moje przy-

czupurni i najbardziej gustowali w

na kaczki, pasiono kozy i krowy i wy-

rał, przygarniał i uwieczniał piórem

tatarską, co skończyło się wzię-

gody z Armiańska. W tym okienku

procesowaniu się chociażby o mur

wieszano na sznurku bieliznę.

na papierze. Jeżeli można mówić o

ciem winowajców na męki. Jaworski

pani była bardziej przyjaźnie do

sąsiedzki. W tym krajobrazie ludz-

Pohulanka, Cetnerόwka, Kortu-

duszy Lwowa – o wspólnocie obej-

ujawnia mniej chlubny rozdział bio-

mnie nastawiona, niż w informacji.

kim nie brak jednak portretu dur-

mόwka. Franciszek Jaworski z miłą

mującej żywych i umarłych, o du-

grafii słynnego humanisty z Włoch,

Kupiłem bilet do Woroneża, który od-

nego Jasia, swoistego jurodiwego,

chęcią oprowadza nas po obsza-

chowości promieniującej z ziemi i z

bowiem Kallimach Buonacorsi, spi-

chodził za… 10 minut. W pośpiechu,

poznanego nie w starych dokumen-

rach, które bądź zanikły, bądź zmie-

murów – to Franciszek Jaworski stał

skowiec na życie papieskie i ucieki-

bez śniadania udałem się w podróż

tach, ale, na co dzień widywanego

niły się nie do poznania. Jak gdyby

się ważnym pośrednikiem w łańcu-

nier przed wymiarem watykańskiej

do wrót Mordoru…

na miejskim bruku.

chciał odrzeć ze złudzeń przyszłe

chu obcowania i przekazu.

sprawiedliwości, przybywszy nad

(cdn.)