6

Przegląd wydarzeń

17 lipca–13 sierpnia 2015 nr 13 (233) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

konflikt wokół archiwum Ossolineum

Odsłonięcie tablicy

OSTATNI JEŃCY

na gmachu Ossolineum

8 lipca br. odsłonięto na Lwowskiej

II WOJNY ŚWIATOWEJ

Narodowej Bibliotece im. Wasyla Stefa-

nyka tablicę pamiątkową informującą, że

w latach 1927-1940 gmach był siedzibą

W środę, 8 lipca we Lwowie na frontonie Biblioteki nauko-

Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

wej im. Wasyla Stefanyka (dawne Ossolineum) została od-

słonięta tablica pamiątkowa, świadcząca o mieszczącym

się tu pierwotnie Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich.

W uroczystościach udział wzięli lwowscy urzędnicy, rów-

nież delegacja z Polski na poziomie ministrów, wojewo-

dów i prezydentów miast. jednak uroczystą atmosferę

chwili zmącił skandal wokół archiwum Ossolineum, który

wybuchł jeszcze w czerwcu, a dziś osiągnął swój szczyt.

zrozumieć argumentację strony pol-

Tak, oczywiście, ona cały czas

LUBKO PETRENKO

skiej i wyjaśnić „jak oni śmieli”.

działa. To porozumienie z 1996 roku

Krytyczne  wypowiedzi  wielu

jest cały czas ważne. Przez długie

ukraińskich działaczy kultury zostały

lata przewodniczącym komisji ze

O komentarz zwróciłem

spowodowane wynikami VI posie-

strony ukraińskiej był Aleksander

się do wieloletniego człon-

dzenia międzyrządowej polsko-ukra-

Fedoruk. Na mocy tego porozumie-

ka międzyrządowej komisji,

Przemawia dyrektor generalny ministerstwa kultury jacek

ińskiej komisji ds. ochrony i zwrotu

nia odbyło się ostatnie posiedzenie

dyrektora Wydziału Spuści-

Olbrycht

utraconych i bezprawnie wywiezio-

komisji – tym razem w Olsztynie.

zny Kulturowej w Minister-

w górnej części tablicy. Całość wyko-

nych podczas II wojny światowej

Przewodniczył tym obradom pan mi-

jURIj SMIRNOW

stwie Kultury i Dziedzictwa

nano z jasnego piaskowca i umiesz-

dóbr kultury. Spotkanie odbyło się

nister Lichowyj, z naszej strony byli

Narodowego RP jACKA MI-

Nowa tablica pamiątkowa ma

czono między kolumnami bocznego

w dniach 15-17 czerwca w Olszty-

to zawsze kolejni wiceministrowie

LERA. Ponieważ temat jest

swoją historię. Pierwsza tablica na

skrzydła gmachu biblioteki.

nie. Przewodniczyli mu wiceminister

kultury. Niezależnie od opcji politycz-

dość złożony i trudny, więc

gmachu Ossolineum była umiesz-

Uroczystość odsłonięcia odbyła

kultury Ukrainy Ihor Lichowyj i jego

nej w Polsce, kierunek działań komi-

komentarz zmienił się w peł-

czona jeszcze w 1928 roku i upa-

się obok budynku, gdzie na chodniku

polski kolega Piotr Żuchowski.

sji był utrzymany, była konsekwencja

ny wywiad.

miętniała 100-lecie Zakładu Narodo-

ustawiono flagi Polski, Ukrainy i Unii

Na spotkaniu została uchwa-

jACEK MILER: Pierwsze

działań i wszyscy chcieli, aby prace

wego im. Ossolińskich oraz wybitną

Europejskiej.

lona rezolucja, w której znajdował

spotkanie komisji odbyło się w maju

ochrony tego dziedzictwa były pro-

postać założyciela Zakładu Józefa

Wykonanie tablicy pamiątkowej

się m.in. punkt: „Komisja zaleca do

1997 roku. Wyznaczyło ono kie-

wadzone. Z drugiej strony przez te

Maksymiliana hr. Ossolińskiego. Nie

zostało sfinansowane ze środków

końca 2016 roku wymianę materia-

runki dalszego działania, powołano

lata nikt nie wycofał tych wniosków

mogła powstać w 1917 roku w cza-

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa

łów Naukowego Towarzystwa im.

zespoły ekspertów ds. archiwaliów

restytucyjnych, które zostały złożo-

sie I wojny światowej, lecz dopiero

Narodowego Rzeczpospolitej Pol-

Szewczenki z Biblioteki Narodowej

historycznych, ds. bibliotek, muze-

ne. To o czym była mowa podczas

dziesięć lat później w odrodzonej

skiej (MKiDN). Z Warszawy przybyła

w Warszawie i biblioteki Zakładu Na-

ów i do spraw Ossolineum. Przyjęto

prac komisji w Olsztynie, to też nie

Polsce. Autorem koncepcji tablicy był

liczna delegacja pracowników mini-

rodowego im. Ossolińskich na archi-

takie założenie, że każde kolejne

były nowe tematy. Te sprawy pojawi-

lwowski architekt profesor Michał Łu-

sterstwa na czele z Jackiem Olbrych-

wum Zakładu Narodowego im. Osso-

posiedzenie komisji międzyrządowej

ły się jeszcze w czasie, gdy Aleksan-

żecki, medalion Józefa Maksymiliana

tem, dyrektorem generalnym MKiDN.

lińskich, który mieści się w Lwowskiej

będzie poprzedzone pełną turą prac

der Fedoruk był przewodniczącym.

Ossolińskiego wykonała wówczas

Znaczny udział w organizacji tego

Narodowej Naukowej Bibliotece im.

ekspertów, którzy będą rekomendo-

Sprawa wymiany archiwum Towa-

wydarzenia należy do pracowników

W. Stefanyka”. To właśnie ten punkt

wali najważniejsze tematy do obrad

rzystwa Naukowego im. Szewczenki

wrocławskiego Zakładu Narodowego

wzniecił emocje w ukraińskim środo-

i do decyzji, które potem komisja ma

na archiwum dawnego Zakładu im.

im. Ossolińskich na czele z dyrekto-

wisku kulturalnym Lwowa.

podejmować. Wszystkie posiedzenia

Ossolińskich była przedmiotem roz-

rem Adolfem Juzwenką. Na miejscu,

„Zdrada!”, „Grabież!”, „Nie od-

komisji międzyrządowej, jak i zespo-

mów jeszcze poprzednich posiedzeń

we Lwowie, wiele spraw organizacyj-

damy!”, „To wszystko ukraińskie!” –

łów ekspertów były protokołowane.

komisji. Przypomnę, że poprzednie

nych we współdziałaniu z dyrekcją

takie główne przesłania można było

Spotkania odbywały się na przemian

posiedzenie odbyło się na Ukrainie

biblioteki im. W. Stefanyka załatwiała

usłyszeć od ukraińskich działaczy

– to na Ukrainie to w Polsce. Trzeba

w listopadzie 2010 roku. Zapisy o

Wiktoria Malicka, przedstawiciel wro-

nauki i sztuki. Najgłośniej przeciwko

powiedzieć, że przebyliśmy tutaj do-

tym, że strony rozważają tę wymia-

cławskiego Ossolineum przy lwow-

decyzjom komisji protestował litera-

syć długą drogę. Na samym począt-

nę pojawiają się już od 8 czy 10 lat.

skiej bibliotece.

turoznawca, starszy pracownik na-

ku, zanim doszliśmy do dzisiejszego

Nie są to nowe tematy. Nie dotyczy

Dyrektor Zakładu Narodowego

ukowy działu rękopisów i tekstologii

momentu, więcej mówiono o wspól-

to jedynie sprawy tych archiwów.

im. Ossolińskich dr Adolf Juzwenko

Instytutu Literatury im. T. Szewczen-

nych pracach inwentaryzacyjnych, o

Tematy wymiany poszczególnych

podkreślił, że obok polskich naukow-

ki NAN Aleksander Fedoruk (syn by-

ochronie tego dziedzictwa, o pracach

obiektów przewijały się przez kolej-

ców i bibliotekarzy w XIX-XX wieku

łego przewodniczącego komisji mię-

konserwatorskich. Po pierwszym po-

ne poprzednie spotkania. Nie jest to

we lwowskim Ossolineum pracowało

dzyrządowej ze strony ukraińskiej

siedzeniu komisji we Lwowie, zgod-

nic nowego.

niemało Ukraińców: „Na uroczystość

– red.). Przytoczę fragment jedne-

nie z ustaleniami zapisanego wtedy

Wynikła też sprawa wy-

młoda rzeźbiarka Janina Reichert,

otwarcia tablicy pamiątkowej w 1928

go z zapisów p. Fedoruka. na jego

protokołu zostały złożone wnioski

miany dzwonów na obrazy.

w późniejszych latach bardzo znana

roku przybyły delegacje z różnych

stronie w FB: „Otóż, to co się nam

restytucyjne strony polskiej, później

Jeżeli chodzi o dzwony cerkiew-

i ceniona artystka, lwowianka, która

krajów, nadesłano setki telegramów

prawnie należy, co było bezprawnie

strony ukraińskiej. Ale te wzajemne

ne z Lutowisk, które strona ukraińska

po II wojnie światowej zamieszkała w

i gratulacji – mówił A. Juzwenko. –

wywiezione z Ukrainy podczas woj-

roszczenia nie wpływały na prace

chciała odzyskać już w roku 1999.

Krakowie. Pierwotna tablica została

Nie zabrakło też delegacji Naukowe-

ny, co strona polska powinna nam

pozwalające chronić to, co pozostało

Rozmawiano o tym wówczas pod-

zniszczona po 1940 roku, kiedy wła-

go Towarzystwa im. T. Szewczenki

oddać, zgodnie z prawem między-

i utrzymanie tego w jak najlepszym

czas kolejnych spotkań. Podjęliśmy

dza radziecka przekształciła Zakład

na czele z wybitnym uczonym pro-

narodowym, my mamy „wymienić”

stanie. Bardzo trudne rozmowy od-

się ich poszukiwań, bo takie ustalenia

im. Ossolińskich na radziecką biblio-

fesorem Cyrylem Studzińskim, który

na nasze skarby archiwalne, które

były się w ramach zespołu ekspertów

zapadły podczas posiedzeń komisji

tekę i wykreśliła – jak komuniści uwa-

odczytał piękną laudację w imieniu

żeśmy prawnie otrzymali wraz z

ds. Ossolineum, gdzie stronie ukraiń-

podczas przewodnictwa Aleksandra

żali, na zawsze – imię Ossolińskich z

towarzystw ukraińskich”.

całą narodową spuścizną, która

skiej przewodniczyła p. Kruszelnicka,

Fedoruka. Ustalono wtedy, że gdy

historii lwowskiej kultury.

Jacek Olbrycht, dyrektor gene-

tworzyła się we Lwowie i weszła do

a ze strony polskiej pan dyrektor Ju-

zostaną odnalezione, to określi się

Nową tablicę zaprojektowała ar-

ralny MKiDN, powiedział: „Dzięki

zbiorów Lwowskiej Narodowej Na-

zwenko. Po paru latach osiągnięto

obiekt po stronie ukraińskiej na któ-

chitekt Anna Morasiewicz. Tekst wy-

wszystkim ludziom dobrej woli mo-

ukowej Bbiblioteki im. W. Stefanyka

porozumienie co do mikrofilmowania,

re zostaną wymienione. Przypomnę

konano w trzech językach – polskim,

żemy tu spotkać się w 2015 roku z

jako jej integralna część. Stronie

a później digitalizacji zbiorów. Trzeba

– był to rok 1999. Dzięki pracom sa-

ukraińskim i angielskim. Brzmi on na-

okazji otwarcia tablicy pamiątkowej.

polskiej mało kopii i potrzebne są jej

tu podkreślić, że wykonano tu miliony

perów udało się te dzwony w Biesz-

stępująco: „W tym budynku w latach

Mamy wielką satysfakcję podtrzyma-

oryginały! Na tym, widocznie, strona

kopii, dzięki czemu to przetrwa, jest

czadach odnaleźć. Nikt nie może

1827-1940 miał swą siedzibę ufun-

nia takich wartości jak wolna kultura

polska nie poprzestanie, a pójdzie

udostępniane badaczom i wchodzi

okazywać zdziwienia, ani podważać

dowany w roku 1817 przez Józefa

i przywiązania do tradycji. Kolejne

dalej. Pojawią się inne wymagania,

do obiegu naukowego. Obecnie od-

wcześniejszych ustaleń, bo nie po-

Maksymiliana Ossolińskiego Zakład

przykłady naszych wspólnych dzia-

bo zostanie stworzony precedens”.

bywają się tu spotkania, imprezy kul-

jawiły się one teraz w Olsztynie.

Narodowy im. Ossolińskich”. Nowo

łań, naszej współpracy kulturalnej, to

Podobne zarzuty i argumenty są

turalne. Nie jest tak, że rozmawiali-

Przebyliśmy już pewną długą

wykonany medalion z profilem Osso-

działania konserwatorskie na terenie

stawiane przez wielu zasłużonych

śmy wyłącznie o zwrocie tych dóbr.

drogę. Bardzo się cieszymy, że do-

lińskiego jest repliką starego, dłuta

Lwowa i całej Ukrainy”.

ukraińskich działaczy kultury, ale nie

szło do takich zapisów w protokole

Czy komisja działa na-

Janiny Reichert, został umieszczony

będziemy ich cytować. Spróbujmy

z Olsztyna, bo widać, że mamy już

dal?

KG