7

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 17 lipca–13 sierpnia 2015 nr 13 (233)

Film o obrońcach

pewien etap za sobą, że obie strony

a co mniej. Daje to możliwość otrzy-

państwami. Czasami udaje się coś

dojrzały już do tego, żeby podejmo-

mania ważnych dla każdej strony

odzyskać, a czasami nie. Natomiast

wać odpowiedzialne decyzje. Gdyby

obiektów.

Polska i Ukraina jest w szczególnych

lotniska w Doniecku

tak przyszło oceniać co do wartości

stosunkach, dobrze się rozumiemy,

Czy zna pan stanowisko

dla poszczególnych stron, to trze-

mamy bardzo dużo kontaktów, reali-

dyrekcji Biblioteki Stefany-

trafił do Warszawy

ba powiedzieć jedno, że archiwum

zujemy dużo projektów. Obecnie de-

ka w tej sprawie?

Ossolineum jest to archiwum na za-

Jest tak, że członkami komisji

cyzja jest po stronie ukraińskiej. Wia-

sadzie gospodarczego. Nie ma ono

międzyrządowej są dyrektorzy lub

domo, że dość trudne są tego rodza-

znaczenia w sensie jakiegoś przeka-

przedstawiciele różnych instytucji:

ju wymiany, bo musi być tak, że jeżeli

W Warszawie odbył się pokaz filmu dokumentalnego

zu historycznego. Jest to archiwum

archiwów, bibliotek, muzeów. Są to

straci jedna strona, to zyskuje druga.

„Ochotnicy boskiego zastępu”. Film przedstawia ochot-

bardziej kancelaryjne, gospodarcze,

osoby upoważnione do rozmów, nie

Jest to problem wewnętrzny jednej

ników z Prawego Sektora, którzy przez ponad pół roku

urzędowe. Ma ono znaczenie sym-

są to osoby przypadkowe. W zespo-

i drugiej strony. W tym przypadku

boliczne i dla strony ukraińskiej nie

łach ekspertów również biorą udział

archiwum TN Szewczenki wraca do

bronili donieckiego lotniska. Dokument był już wcze-

przedstawiciele zainteresowanych

ma wielkiej wartości. Z drugiej strony

Lwowa, a nie np. do Kijowa. Trzeba

śniej prezentowany w Polsce i zdobył nagrodę publicz-

mamy archiwum TN im. Szewczenki,

organizacji. Biorą udział w rozmo-

tu przypomnieć, że prezydent Lech

Wałęsa w geście dobrej woli, chyba

ności na Festiwalu Filmowym w Gdańsku.

w 1993 roku, przekazał już część z

tych archiwaliów stronie ukraińskiej.

tam wysyłano tylko tych, którzy zgło-

WOjCIECH jANKOWSKI

Więc ta dobra wola była prezentowa-

sili się do tej służby. Pracując nad fil-

na przez stronę polską od samego

Przed projekcją reżyser zwrócił

mem nie ubarwiał rzeczywistości ani

początku rozmów.

uwagę na to, że niektórzy z bohate-

nie upiększał obrazu żołnierzy.

Na Ukrainie nie mówi się,

rów filmu już nie żyją, poprosił o po-

Reżyser podkreślił, że sztuka

że stronie polskiej chodzi o

ważne potraktowanie filmu i wyłącze-

filmowa jest najdroższą ze sztuk

archiwum zakładowe Osso-

nie telefonów. Pokaz rozpoczął się

i prace nad filmami są niezwykle

lineum.

minutą ciszy ku czci tych, którzy po-

kosztowne. W „Ochotnikach boskie-

Po prostu mówi się nieprawdę.

legli na lotnisku w Doniecku. Widzo-

go zastępu” są ujęcia, które w Holly-

Nie wiadomo, czy ktoś mówi tak

wie na ponad godzinę przenieśli się

wood pochłonęły by wysokie koszty.

specjalnie, czy do końca nie wie o co

do Doniecka z okresu najcięższych

Film jest pokazywany za granicą, aby

chodzi. Trudno mi coś na ten temat

walk, mieli okazję poznać obrońców

pokazać heroiczną postawę Ukraiń-

powiedzieć. Chodzi przecież o oso-

lotniska, które już nie istnieje.

ców w Doniecku. Polscy widzowie w

by, które posiadają ogromną wiedzę

Leonid Kanter, reżyser filmu po-

Gdańsku powiedzieli: „Teraz widzi-

i trudno mi zrozumieć dlaczego tak

wiedział, że chciał światu pokazać

my, że jesteście tacy, jak my. Walczy-

do tego podchodzą. Materiały te dla

właśnie takich Ukraińców, nie emi-

cie o niepodległość, tak jak my 30 lat

polskiej strony mają wartość przede

grantów czy pracujących za granicą.

temu”.

wszystkim jako ilustrujące działalność

Obserwował wielu żołnierzy na fron-

Pokaz odbył się w sobotę, 11

gospodarczą Zakładu, a dla badaczy

cie, między innymi Gwardię Narodo-

lipca w Kinie KC (budynek dawnego

ukraińskich nie mają większego zna-

wą i ich obraz nie zawsze był czar-

Komitetu Centralnego Polskiej Zjed-

czenia. Raz jeszcze podkreślę, że nie

no-biały, między innymi za sprawą

noczonej Partii Robotniczej). Gmach

jest to archiwum główne. Ponieważ

nadużywania alkoholu (w napisach

o ponurej przeszłości gości teraz

jest to archiwum już zdigitalizowane,

słowo „buchaty” było przetłumaczone

ciekawsze inicjatywy. Mankamentem

wiec pozostaną stronie ukraińskiej

jako „nadużywanie alkoholu”). Ci, któ-

pokazu była pisownia ukraińskich

skany tych dokumentów.

rzy bronili lotniska w Doniecku, to byli

nazwisk. W polskim tekście pojawił

Kiedy ma się odbyć ko-

żołnierze o wzorowej postawie i wy-

się na przykład „Yarosh”. Brakowało

lejne posiedzenie komisji?

sokim morale. Jak zaznaczył Kanter

konsekwencji w pisowni, obok się

Trudno mi powiedzieć. Te spo-

na lotnisku byli wyłącznie ochotnicy,

były na przykład polskie „cz” i angiel-

tkania odbywają się w różnym rytmie.

zarówno Prawy Sektor, jak i żołnierze

skie „v” czy „sh”.

Ostatnia przerwa wynosiła 5 lat. Nie

Tablica pamiątkowa

KG

regularnego ukraińskiego wojska –

widzę tu sensu organizacji kolejnego

które jest niezwykle ważne i cenne.

wach również przedstawiciele Bi-

posiedzenia bez pełnej tury spotkań

Jest ono bardzo ważne dla historii

blioteki Stefanyka. Nic nie odbywało

zespołów eksperckich. Bo pewne

Apel w sprawie

Ukrainy, dla budowanie tożsamości

się za ich plecami.

tematy muszą być do spotkania już

ukraińskiej. Dziwią mnie głosy kry-

merytorycznie przygotowane. Pod-

Pytam o to, bo Halina

Cmentarza Janowskiego

tyczne, które odzywają się na temat

czas prac komisji już nie debatuje się

Swarnyk w swoich wypowie-

tej wymiany, bo przynosi ona dużą

o wartości historycznej jakiś zbiorów,

dziach była bardzo katego-

grzebów mniej lub bardziej znanych

Od kilku miesięcy w każdym

korzyść stronie ukraińskiej.

a podejmuje konkretne, uzgodnione

ryczna w sprawie wymiany.

osób, zdjęcia samego Cmentarza

numerze Kuriera Galicyjskiego dru-

Tu nikt nic nie będzie robił na siłę.

wcześniej przez ekspertów, decyzje.

Na ile mają racji w tym ci

Janowskiego oraz okolic. Innego źró-

kujemy apel naukowców z Uniwer-

Jeżeli strona ukraińska nie przekaże

Jak na razie przygotowano wymianę

co mówią, że i jedno i drugie

dła informacji o pochówkach przede

sytetu Szczecińskiego w sprawie

archiwum zakładowe Ossolineum, to

niektórych obiektów do końca 2016

jest ukraińskie i nie może

wszystkim powojennych (a czasem

Cmentarza Janowskiego. Niestety,

my również nie przekażemy im archi-

roku. Zobaczymy jak to będzie.

być mowy o wymianie?

też wcześniejszych) nie ma. Jest to

nadal nie mamy szerszego odzewu

Aleksandra Fedoruka znam 22

wum TN Szewczenki. W tej sytuacji

Kiedy była ostatnia wy-

właściwie jedyna już okazja by pa-

od Państwa.

lata, od 1993 roku. Wielokrotnie mia-

patowej możemy trwać kolejne lata.

miana?

mięć o ludziach pochowanych na

Drodzy czytelnicy!

łem okazję z nim rozmawiać. Jest to

Tylko po co? Albo przyjmiemy zało-

Do konkretnej wymiany w czasie

Cmentarzu Janowskim zachować.

Każdego roku w Święto Wszyst-

dużej klasy fachowiec, naukowiec,

żenie, że przebyliśmy długa drogę

dotychczasowej pracy komisji jesz-

Każdy dzień przynosi zmiany

kich Wiernych Zmarłych spotykamy

patriota ukraiński. Te rozmowy, które

i stać nas na pewne decyzje. Po

cze nie dochodziło. Miał to być pierw-

na tym cmentarzu – za rok czy dwa

się na Cmentarzu Janowskim i każ-

prowadziliśmy podczas poprzednich

latach pewnej nieufności i utrudnień

szy raz. Zawsze w dotychczasowych

takiego cmentarza Janowskiego już

dy idzie do grobów swoich bliskich.

posiedzeń komisji, naprawdę były

badaczom polskim dostępu do ma-

protokołach były zapisy, że „rozważa

nie będzie. Podobnie jak nie ma już

Dzisiaj warto zadbać też o to, by

bardzo konstruktywne, były to rozmo-

teriałów ukraińskich nastąpił prze-

się możliwość wymiany…”. Taka de-

tego nawet sprzed miesięcy. Ocal-

pamięć o naszych matkach, ojcach,

wy trudne, ale dość istotne. Wszyscy,

łom. Polscy specjaliści przyjeżdżają

cyzja zapadła po raz pierwszy. Uwa-

my pamięć o tych, których znaliśmy,

babciach i dziadkach pochowanych

nasi wiceministrowie i poszczególne

na Ukrainę, wspólnie opracowują

żam, że jesteśmy w bardzo ważnym,

szanowaliśmy i kochali, bo człowiek

na cmentarzu Janowskim nie rozpro-

osoby, które brały udział w pracach

i wydają katalogi, prowadzą wspól-

wręcz historycznym momencie, gdy

żyje tak długo, jak długo trwa pa-

szyła się. Jest okazja, aby informacje

tej komisji były pod dużym znacze-

ne projekty i nikt nikomu niczego

może dojść do realizacji wcześniej-

mięć o nim. Zastanówmy się, czy

o tych ludziach zebrać w jednym miej-

niem jego postaci, jak i ekspertów ze

nie zabiera. Jest to sprawa pewnej

szych decyzji.

przekażemy naszym potomkom to,

scu – w książce. Za kilka miesięcy zo-

strony ukraińskiej. Nikt nie krytykuje

dojrzałości i zdolności podejmowania

Najbardziej  tymi  decyzjami

co wiemy sami? Czy to nie będzie

stanie zakończony etap gromadzenia

jego wcześniejszej postawy. Trudno

pewnych decyzji. Będzie to wzór i

zainteresowani są archiwiści, któ-

naszą winą, że ta pamięć zaginie?

informacji. Książka będzie wydana i

mi oceniać wypowiedzi jego syna.

będziemy te rozwiązania pokazywać

rzy, że tak powiem, zakreślili pola

Materiały gromadzone przez na-

oprócz części archiwalnej, informacji

jako modelowe. Nie jest tajemnicą,

działania i określili, gdzie jest obszar

Padają  argumenty,  że

ukowców z Uniwersytetu Szczeciń-

w niej będzie tyle, ile dostarczą nam

że trudne rozmowy są nie tylko po-

wspólnego dziedzictwa, gdzie jest

archiwum Towarzystwa Na-

skiego kompletowane będą do lipca,

Państwo. Każdy kto podzieli się wspo-

między Polską i Ukrainą. Takie trud-

obszar dziedzictwa ukraińskiego, a

ukowego im. Szewczenki zo-

jest jeszcze trochę czasu na spene-

mnieniami i zdjęciami o krewnych i

ne rozmowy są prowadzone pomię-

gdzie polskiego. Listy dokumentów

stało wykradzione podczas

trowanie domowych archiwów.

bliskich pochowanych na cmenta-

dzy różnymi państwami i mimo, że

do wymiany zostały opracowane i

wojny i musi być zwrócone.

Zgłoszenia przyjmujemy w re-

rzu Janowskim, uwieczni pamięć o

Co do Ossolineum, to przedsta-

od ukończenia wojny minęło 70 lat,

przygotowane już uprzednio. Może

dakcji Kuriera Galicyjskiego: wspo-

tych osobach. Kim byli ci Lwowianie

wiliśmy nasz punkt widzenia i nie

to sprawa dóbr kultury jest sprawą

dojść tu do wymiany nawet całych

mnienia, zdjęcia bądź inne dokumen-

– sklepikarze, kominiarze, praczki,

zgadzamy się ze stroną ukraińską.

najtrudniejszą i do końca nie ure-

zespołów archiwalnych. Czekamy te-

ty. Drogą mailową archiwalia można

panie domu, pracownicy tramwajów

Co do samej wymiany obiektów, to

gulowaną. Niektórzy nazywają te

raz na decyzję strony ukraińskiej. My

przesyłać do prof. Ryszarda Tomczy-

czy gazowni, robotnicy fabryk czy

jest to kompromisowe rozwiązanie.

sprawy – „ostatnimi jeńcami II wojny

naszą część pracy już wykonaliśmy

ka: rtomczyk10@wp.pl i dr Barbary

poeci – wiedzą tylko ich rodziny. Być

Odkładamy tu na bok argumenty

światowej”.

w latach poprzednich.

Patlewicz: barpat@wp.pl

może w Państwa archiwach domo-

prawne i musimy sami dojść do wnio-

Prowadzimy dość trudne roz-

Wersja ukraińska została zamieszczona

wych zachowały się zdjęcia z po-

ALINA WOZIjAN

na portalu zaxid.net, 9 lipca 2015

sku, co jest dla nas bardziej ważne,

mowy z Rosją, Niemcami i innymi