4

Przegląd wydarzeń

14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Pamięci nie da się zniszczyć spychaczem

W Związku Sowieckim, w latach 50-60. XX wieku, na terenach ongiś byłych kresów RP, nagminnie ni-

szczone były stare cmentarze katolickie. Szczególnie te w małych miasteczkach i wsiach. Budowano na

tym terenie domy, garaże lub zamieniano je na parki. Co działo się z pochówkami – o to nikt nie pytał.

Nagrobki, może nie zawsze dzieła sztuki, ale posiadające specyficzny koloryt regionalny szły na bruki czy

pod fundamenty. W podlwowskich Pustomytach, spychaczem zgarnięto je na jeden kopczyk pod nasypem

kolejowym. A pamięć o zmarłych? Tej się nie da zniszczyć spychaczem.

„…Umarłych wieczność dotąd trwa

Polska i Ukraina mają wiele wspólne-

dokąd pamięcią się im płaci…”

go, wiele dobrego w swojej wspólnej

Wisława Szymborska

historii. To o tym musimy pamiętać.

Inicjatywa  uporządkowania  tego

miejsca po dawnym polskim cmen-

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

tarzu była całkowicie oddolna. Dodał,

tekst

że jest wdzięczny Konsulatowi RP i

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

wszystkim osobom nieobojętnym ze

ALFA HERMAŃSKA

Lwowa i Pustomyt, którzy doprowa-

zdjęcia

dzili do przekształcenia zwaliska w

W takim stanie gruzowisko to

swego rodzaju miejsce pamięci. „Nie

przetrwało do roku bieżącego. Miej-

szczędząc czasu wolnego i wysiłku

scowi mieszkańcy nie byli w stanie

wykonaliście ważną i potrzebną misję

czegoś z tym zrobić, a władze nie

uporządkowania tego zakątka Pusto-

bardzo wiedziały jak ten problem roz-

myt. W imieniu nas wszystkich chcę

wiązać. Na zarośniętym kopcu przez

wam podziękować za waszą ofiarną

wiele lat miejscowi alkoholicy urzą-

pracę. Nie pójdzie to na marne, bo

dzali sobie popijawy, pasły się tu kury,

nie tylko uporządkowaliście cząstkę

a po nagrobkach skakały dzieci.

miasta, ale pozostawiliście tu cząstkę

Jesienią ubiegłego roku do kon-

swoich serc. Za to wam serdecznie

sul Alfy Hermańskiej z Konsulatu Ge-

dziękuję” – zakończył Oleg Serniak.

neralnego RP we Lwowie zgłosiła się

Konsul Longina Putka ze swej stro-

Uroczyste poświęcenie krzyża

pracownica Konsulatu Natalia Konyk

ny podkreśliła, że ta uroczystość jest

dę Rady miasta na uporządkowanie

kach nazwiska lub całe napisy są

kamienie powinny zacząć żyć swo-

i opowiedziała o swojej wizycie, w

dowodem na to, jak przenikają się

tego miejsca. Zgodnie z przestrzen-

ściosane siekierą. Dlaczego? Tego

im życiem, a nie leżeć w kupie śmie-

listopadzie ubiegłego roku, z grupą

wspólnie historie naszych narodów.

nym zagospodarowaniem terenu

już nam nikt nie powie. Odkryto

cia. Tego nigdy nie można robić”.

byłych mieszkańców w ich rodzin-

Dodała też, że dziękuje mieszkańcom

wydzielono granice, na których moż-

też interesujące inskrypcje, jak np.:

W niedzielę, 9 sierpnia wokół

nych Pustomytach pod Lwowem.

okolicznych zabudowań za zgodę na

na było prowadzić prace. Inicjatorom

„Zamordowany nożem przez…” nie-

krzyża i ustawionych wokół na-

Przyjechali z Polski odwiedzić swoje

prowadzenie prac, bo bez ich zgody

chodziło głównie o upamiętnienie

stety imię mordercy zostało również

grobków na uroczystym poświęce-

rodzinne strony, pokłonić się prochom

nie byłoby zgody władz lokalnych i

miejsca i stworzenie symbolicznego

skute.

niu tego miejsca zebrało się około

przodków, zapalić znicze. Jakież było

niemożliwym byłoby uporządkowanie

grobu tych wszystkich, którzy spo-

Prace trwały praktycznie do lip-

60 osób ze Lwowa i Pustomytów.

ich zdziwienie i szok, gdy po „polskim

tego miejsca. Poprosiła mieszkańców

czywali kiedyś na katolickim cmen-

ca br. Na początku czerwca, przed

Konsulat Generalny RP we Lwowie

cmentarzu” (tak nazywane są te sta-

o opiekę nad lapidarium, bo jest to ko-

tarzu w Pustomytach. Pierwotnie na-

samym Bożym Ciałem, ustawiono

reprezentowali zastępca konsula

re nekropolie) pozostała jedynie kupa

lejny pozytywny przykład współpracy

wet nie chciano rozbierać kopca, a

symboliczny krzyż. Z tym też były

generalnego Longina Putka, konsul

gruzu. Ktoś odczytał fragment nazwi-

obu narodów.

jedynie ustawić na nim symboliczny

problemy, bo trzeba było uzgodnić

ska na wystającym kamieniu, ktoś

krzyż i z kilku nagrobków stworzyć

przebieg kabli w tym miejscu i usta-

rozpoznał kształt nagrobka, znany ze

coś w rodzaju lapidarium. Jednak,

wić go tak, aby niczego nie naruszyć.

starych fotografii rodzinnych. Wielu

gdy wydobyto pierwsze nagrobki,

Ale wszystko zostało załatwione

miało łzy w oczach.

szybko i pomyślnie. Stanął krzyż.

Rada miasta pomogła w usunięciu

gruzu i śmieci, które pozostały po

rozkopaniu kopca. Na wyrównanym

placu wokół krzyża rozstawiono ura-

towane nagrobki, ich ułamki, szczątki

figur. Część ułamków została ułożo-

na również na nasypie kolejowym.

Teren pomiędzy nagrobkami zasy-

pano ziemią, wysiano trawę, a całość

obramowano wysadzonymi tujami.

W wywiadzie udzielonym Kurie-

rowi Galicyjskiemu konsul Alfa Her-

mańska stwierdziła: „Chciałabym,

żeby to miejsce było swego rodzaju

terenem medytacji, zastanowienia

Poświęcone lapidarium, stan obecny

Rumowisko nagrobków, stan z grudnia 2014 roku

się nad sensem życia, wspomnienia

Do akcji ratowania tego co po-

koncepcję zmieniono. Postanowio-

Marian Orlikowski i konsul Alfa Her-

swoich bliskich i znajomych, do gro-

Krótką modlitwę poprowadził o.

zostało, do ratowania pamięci o

no wydobyć wszystkie nagrobki,

mańska. Władze miasta Pustomyty

bów których nie możemy dotrzeć by

Władysław Lizun. Przeczytał stosow-

dawnych mieszkańcach Pustomyt,

oczyścić i ustawić je na wydzielo-

prezentowali sekretarz Rady miasta

zapalić tam symboliczną świeczkę.

ny fragment Ewangelii i podkreślił, że

wspólnie z konsul Hermańską włą-

nym terenie.

Oleg Serniak i zastępca mera ds.

Najlepiej sens tego miejsca oddają

zgromadziliśmy się tu, aby pomodlić

czyli się: mieszkanka tej miejsco-

Prace ruszyły. Dołączyli się do

organów wykonawczych Aleksander

słowa Wisławy Szymborskiej. Tak

się za tych, którzy spoczywają na

wości Antonina Kostiw z rodziną

nich w czynie społecznym mieszkań-

Fedorczuk. Uroczystego poświęce-

długo, jak my będziemy pamiętać,

cmentarzu, a za których czasem nie

oraz Michał Adam Miszczyk-Miński

cy Pustomyt, skrzyknięci przez panią

nia dokonał o. Władysław Lizun z

tak długo ci umarli będą żyć. Jeżeli

ma się już kto modlić. „Te nagrobki

i Wojciech Czekaj ze Lwowa. Dołą-

Antoninę. Dołączyła się dyrekcja

parafii św. Antoniego ze Lwowa, a

my przestaniemy pamiętać i prze-

świadczą o naszej wierze w Boga.

czyła się do akcji Lwowska Rodzina

kolei, która wycięła krzaki na nasy-

towarzyszyli mu kapłani ze świątyń

staniemy szanować takie miejsca

Nam pozostaje pamięć o tych miej-

Rodzin. Niewiele czasu zajęło uzy-

pie kolejowym. W kwietniu na teren

w Pustomytach. Na wstępie konsul

– a tam brakowało tego szacunku

scach i okazywanie im szacunku. W

skanie odpowiedniej zgody władz lo-

weszła koparka, dzięki której udało

Hermańska przedstawiła historię i

– to pamięć się zatrze i zatrze się

czasach komunizmu jednak co obce

kalnych, bo dzięki szybkim decyzjom

się „rozgrzebać” całe rumowisko. Z

przyczyny, dla których to miejsce po-

historia tego miejsca. Nie będzie-

było niszczone, zacierane. Przez ta-

sekretarza Rady miasta Pustomyty

tego na pozór niewielkiego kopczy-

wstało w obecnym kształcie. Podzię-

my mieli co przekazać potomnym.

kie działania nasze kultury ubogaca-

Olega Serniaka, zastępcy mera ds.

ka wydobyto ponad 40 nagrobków i

kowała za wsparcie i zainteresowa-

Jeżeli ktoś będzie chciał tu, wśród

ją się wzajemnie i to jest ważne”. Po

organów wykonawczych Aleksandra

ich fragmentów. Na tych kamieniach

nie, które okazywały lokalne władze

tych ułomków, ustawić swoją tablicę

krótkich modlitwach kapłanów trzech

Fedorczuka i naczelnika wydziału

zapisana jest historia Pustomyt i ich

podczas załatwiania formalności i

pamięci rodziny, która miała grób na

obrządków u stóp krzyża dokonano

architektury Andrija Kuderskiego, już

mieszkańców. Po oczyszczeniu oka-

podczas przebiegu prac. Oleg Ser-

tym cmentarzu, czy jakiś inny znak

poświęcenia krzyża i nagrobków. Na-

w marcu br. udało się uzyskać zgo-

zało się, że na niektórych nagrob-

niak ze swej strony podkreślił, że

pamiątkowy, to proszę bardzo. Te

stępnie zebrani zapalili znicze.