18

wywiad

14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Stanisław Sławomir nicieja:

Poruszam się jak czołg i co pół roku wydaję książkę

27 czerwca br. w Iwano-Frankiwsku (d. Stanisławowie) odbyło się kolejne spotkanie

autorskie z prof. Stanisławem Sławomirem nicieją. Rektor Opolskiego Uniwersytetu

prezentował swój nowy VI tom „Kresowej Atlantydy”, książkę o miejscach, ludzkich

losach i utraconym dziedzictwie. Tym razem o Stryju i Kutach.

kańcy Stanisławowa przedwojenne-

Dwie godziny spotkania minęły

go zamieszkali głównie w Opolu, w

jak kilka minut. Profesor Nicieja bar-

Gliwicach, mieszkańcy Chodorowa

dzo dużo opowiadał i miałem wraże-

osiedli w Raciborzu, mieszkańcy

nie, że informacja, którą posiada jest

Kałusza osiedli gdzieś w Złotoryi.

niewyczerpalna. Wiedza i doświad-

Ja śledzę te losy, jak to się działo

czenie Stanisława Niciei są godne

i gdzie oni są, i co się dzieje z ich

podziwu, profesor zamierza opisać

wnukami. Czy pamiętają o tym, czy

historię 200 miast i miasteczek, miej-

wracają na te ziemie i szukają śla-

scowości, terenów, ludzi wielkich i

dów dziadków i pradziadków. To jest

nieznanych, ich radości i przeżycia,

opowieść pasjonująca, to co robię,

historię „Atlantydy Kresowej”.

to jest praca detektywa, ponieważ

Na zakończenie spotkania autor

jest obecnie dobry klimat ku temu.

zebrał ogromne brawa, rozdał mnó-

stwo autografów oraz otrzymał wiele

Czyli nie są to suche hi-

informacji, zdjęć i opowieści do kolej-

storyczne fakty, trudne do

nych tomów o miastach kresowych.

zapamiętania daty i doku-

menty do przeczytania?

Są też suche fakty historyczne,

Z prof. STAnISłAWEM

pokazuję je, nie wymyślam nazwisk

S. nICIEJą w Centrum Kul-

i podaję daty życia, nie wymyślam

tury Polskiej i Dialogu Eu-

zawodów tym ludziom, piszę o tym

ropejskiego rozmawiał WO-

kim byli, ale staram się pokazać ich

łODYMYR HARMATIUK.

ciepłe wizerunki, z anegdotami, z

dowcipami, które im towarzyszyły,

Atlantyda – mityczny kraj,

z różnymi radościami, piszę historię

wyspa, którą kiedyś pochło-

ciepłą. Unikam historii politycznej, bo

nęły wody morskie. Są tylko

jest trucizną. Ludzie w walce o wła-

ludzkich, nie da się zamknąć.

suje to, co znalazł w jakiejś teczce,

na Litwie, na Białorusi. Oby-

domniemania i hipotezy, ale

dzę wykańczają, obrażają się nawza-

która się zachowała, nie ilustruje

Skoro w Atlantydzie mi-

watele i historycy tych kra-

nie ma żadnego faktu o jej

jem, niszczą. Natomiast historia kul-

swoich książek. Moje książki mają

tycznej mieszkali olbrzymi,

jów uważają, że tereny te w

istnieniu. Królestwo Gali-

tury, historia nauki, historia obyczaju,

siłę ilustracji, na każdej stronie jest

jako prarodzice cywilizacji,

wyniku sytuacji politycznej

cja – to przez analogię rów-

historia pieśni, muzyki jest cieplejsza.

zdjęcie. Piszę o człowieku, a czytel-

jak dużo olbrzymów Pan

były tylko na krótko związa-

nież mit? Wyspa, której być

„Gdzie słyszysz śpiew, tam idź – tam

nik kątem oka widzi, jak on wyglądał,

profesor napotkał w Atlan-

ne z Polską, czyli nie można

może, nigdy nie było?

dobre serce mają, bo ludzie źli – ci

w co był ubrany, co robił. Żyjemy w

Przerażający i okrutny XX w. był

tydzie Kresowej?

powiedzieć, że były polskie.

nigdy nie śpiewają” – jest taki piękny

Wie pan, ziemie etnicznie są

cywilizacji obrazkowej. Dzisiaj ludzie

tym oceanem, który pochłonął tereny,

Teraz od czasu do czasu

wiersz. To prawda. Ludzie śpiewają,

bardzo zróżnicowane, było tu dużo

oglądają filmy, siedzą częściej przy

o których piszę. Dwie straszne woj-

mamy wzajemne pretensje o

ich to zbliża. Ja piszę o kompozyto-

narodowości. Przeważali oczywiście,

telewizorze. Dzisiaj się nie da pisać

ny światowe. Miasta, ludzie, zamki,

odebrane tereny. I to też są

rach, o muzykach, o twórcach.

Ukraińcy, Polacy, Żydzi. Te trzy naro-

książek suchym językiem, bo ludzi to

pałace, zbiory, biblioteki zostały roz-

fakty historyczne. Co Pan na

dy, ale byli również Ormianie, Niem-

nudzi. Stąd piszę w taki sposób by

bite i już nie istnieją. Zachowały się

Polskie  książki  histo-

to powie? Dlaczego właśnie

cy, którzy się polszczyli, ruszczyli,

można było czytać książkę od środ-

jakimś cudem na starych rodzinnych

ryczne bardzo często doty-

te tereny? Czym Pana fascy-

różnie było. Taka mieszanka naro-

ka, od tyłu, od przodu, od zdjęcia, od

fotografiach, w albumach, we wspo-

czą tematów walk, wojny,

nują te miejsca i te miasta?

dowa powoduje, że często na styku

podpisu pod zdjęciem...

Piszę o tych miejscach, które

mnieniach, pamiętnikach. Realizując

działań wojennych, polityki.

tej mieszanki pojawiali się geniusze,

były w jakiś sposób powiązane z

ten wielki cykl, w którym mam zamiar

Przynajmniej dużo widzia-

W sumie ile ma być tych

ludzie utalentowani, wielcy pisarze,

kulturą polską. Polacy tutaj żyli, bu-

opisać historię tych miast, z których

łem w bibliotekach właśnie

tomów?

kompozytorzy. Takim geniuszem tej

Nie wiem. To jest niewyobrażal-

dowali tu swoje domy, mieli swoje

ludzi wysiedlono, a w miejsce ich

takich. Dlaczego tak jest,

ziemi jest na przykład Bruno Schulz.

ne. To zależy od tego, ile będę miał

biblioteki, tworzyli różne organizacje

przyszli inni, chcę odtworzyć to, jak

zdaniem Pana jako history-

W każdym razie, ja w tej książce wy-

siły i jaki będzie napływ materiałów.

i przyszedł czas, kiedy ich stąd wy-

to się stało, że ich wysiedlono, gdzie

ka? Czy dużo jest walk, woj-

mieniam wielu pisarzy, malarzy, ludzi

Wiem, że chcę opisać 200 miast

siedlono. Ja piszę o historii Polski,

ich wysiedlono i co się z nimi dzieje

ny i przemocy w historiach

wielu talentów. Aż czasem się dziwię,

i miasteczek, które zmieniły swo-

a tak się zdarzyło, że Polska miała

obecnie.

o których Pan pisze?

To jest nieszczęście tej części

że tak małe miasteczka wydawały

ją państwowość. 200 miast tu na

pulsujące granice, nie leżała na

Ale nie wszystko zaginę-

kontynentu, gdzie dochodziło tak czę-

takie indywidualności, które później

wschodzie stało się miastami litew-

miejscu. Miasta, które były przez

ło...

sto do najazdów, zajazdów i wojen.

robiły światowe kariery.

skimi, białoruskimi, ukraińskimi. Do-

wieki polskie, dzisiaj nie są polskie.

Nie wszystko zaginęło. Niektó-

Są w Europie państwa szczęśliwe,

minował tam język polski, teraz tak

Miasta, które były niemieckie, nie

re miasta miały wielkie szczęście i

Jak Pan układa książki?

takie jak Szwajcaria, która nie zna

nie jest. I ja pokazuję to, co było i co

są niemieckie, tylko polskie. Były

wojna je oszczędziła. Na przykład

Czy w każdym z miast Pan

czegoś takiego, by ktoś im przesuwał

się stało.

miasta litewskie. To się wszystko

Lwów, który wojna oszczędziła. Lu-

bywa osobiście?

granice, zabierał im ziemie, czy Hisz-

Dla mnie jest to tak zwany warsz-

wymieszało. I trudno pisać historię

dzi wymieniono, ale budynki zostały,

Jak odbierana jest książ-

pania. Przez splot okoliczności, jak

tat historyczny. Przede wszystkim

Polski w granicach dzisiejszego

kościoły zostały, ulice są takie same.

ka przez czytelników i na-

na Bałkanach, toczyły się wojny i dla-

mam ogromny zbiór książek. Rów-

państwa polskiego. Tak pisząc, to w

Ale były miasta mniej szczęśliwe, jak

ukowców?

tego ta historia jest nasączona prze-

nocześnie jeżdżę. Jestem podró-

Pozytywnie. Jest poszukiwana,

ogóle musiałbym sobie wyciąć trzy

na przykład Tarnopol. Spalono je i

mocą, ale nie tylko. Ciągle wracamy

żującym historykiem. Jeżeli piszę o

nie spotykam się z agresją, z potę-

czwarte mózgu. Bo gdzie się urodził

zbombardowano. Tarnopol jest innym

do tej przemocy, do tego, co się stało

Samborze, to byłem w Samborze,

pieniem. Czasem mają zastrzeżenia

Piłsudski, Kościuszko, Moniuszko,

miastem, ma inny wymiar, inną wiel-

złego. Obok tego, żyli ludzie szczęśli-

jeżeli piszę o Kołomyi czy Kutach,

do fragmentów książki, że interpre-

Zapolska, Słowacki, Czesław Mi-

kość. Podobnie jest z Borszczowem,

wi, którzy budowali swoje dwory, mie-

to byłem tam, prawie w każdym

tacja moja jest dla nich nie do przy-

łosz, Herbert, Kazimierz Górski, czy

z kurortami, na przykład ze Skolem.

li swoje pałace, mieli swoje stadiony

mieście byłem, ale równocześnie

jęcia, albo dyskusyjna, ale spotykam

też twórca polskiego hymnu? Poza

W Zaleszczykach były plaże, a to

sportowe, swoje drużyny piłkarskie,

byłem w archiwum, byłem w biblio-

się z wielką życzliwością i uznaniem

granicami polskiego państwa dzisiej-

wszystko jest dzisiaj unicestwione.

zespoły muzyczne, budowali kurorty,

tece jednej, drugiej, uniwersyteckiej,

i nawet czasem, kiedy jest jakaś kon-

szego. Tak jak historia Żydów. Są oni

Nie ma tam dzisiaj winnic.

na tych kurortach odpoczywali, gra-

byłem w domach, gdzie mieszkają

trowersja, dochodzimy do kompromi-

tak rozproszeni, że nikt nie wymaga

Ale chyba ta Atlantyda

li w karty, romansowali. To też było,

dzisiejsi potomkowie tych ludzi, da-

su, a czasem zostajemy przy swoich

od historyków Izraela, by pisali tylko

trwa w innych wymiarach, w

obok tego, że był czas, kiedy się wy-

wali mi zdjęcia, fotografie, notatki,

zdaniach. Wolność nam pozwala

o tym, co się działo w Tel Awiwie i

innych miastach, ludziach…

niszczali wzajemnie. Ja się koncen-

kserokopie dokumentów rodzinnych,

na to. Nie atakujmy się nawzajem.

w Hajfie. Bo oni byli w różnych mia-

Tak, jest to kwestia ludzi, którzy

truję na życiu pogodnym, na życiu,

jakichś metryk, jakichś zapisów o

I to jest najważniejsze. Mam wielu

stach. Tu też, w Stanisławowie, i w

byli wysiedlani, opuszczali swoje wsie

kiedy był spokój. Bo tu oprócz wojen

majątkach itd. Nie jestem history-

przyjaciół wśród intelektualistów,

Tarnopolu, i we Lwowie. Historia

i miasta czasem w zwartych grupach,

były też długie czasy pokoju.

kiem siedzącym tylko w archiwum.

ludzi kultury, dziennikarzy. Wiedzą,

jest integralna. Historię nie można

tym samym transportem kolejowym i

Jestem reporterem historycznym,

że robię dobre rzeczy, a ja wiem,

zamknąć w granicach państwa. Hi-

się przenosili stąd. Mieszkańcy daw-

Mówi Pan, że Polska

łączę różne funkcje. Taki klasyczny

że oni również robią dobrze rzeczy,

storię polityczną można zamknąć,

nego Borysławia znaleźli się w Wał-

straciła 200 miast. Część na

historyk siedzi w archiwum i przepi-

i wymieniamy się tymi doświadcze-

ale historię normalnych ludzi, losów

brzychu na Dolnym Śląsku, miesz-

Ukrainie dzisiejszej. Część