24

ukraińskie zakarpacie

14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Podróż po marmaroszu ukraińskim i rumuńskim  (część i)

Po II wojnie światowej nastąpił zanik regionów historycznych w naszej części Europy. Pomimo tak

trwałych struktur, jak konserwatyzm, dawna Galicja po obu stronach granicy różni się coraz bar-

dziej. Multietniczne dziedzictwo Bukowiny jest już przeszłością. Czy rzecz podobnie się ma z Mar-

maroszem, którego północna część znajduje się na Ukrainie Zakarpackiej? Aby odpowiedzieć na to

pytanie, należało dotrzeć do Cisy i przekroczyć granicę pomiędzy Rumunią a Ukrainą.

że kluczowa postać wśród lokalnych

WOJCIECH JAnKOWSKI

Węgrów Emma Nezsmák wynajmu-

tekst i zdjęcia

je turystom pokoje. W najbliższej

Dla osoby pragnącej podziwiać

kawiarni zamówiliśmy śniadanie i

widoki ukraińskich Karpat, połącze-

zapytaliśmy o Emmę. „Madziarka?”

nie kolejowe Lwowa z Rachowem

– padło pytanie. Byliśmy w domu.

jest dość nieszczęśliwie. Wszyscy,

Już po kilkunastu minutach mieli-

którzy znają Zakarpacie, namawiali

śmy numer telefonu syna Emmy.

naszą grupę, ażeby jechać w ciągu

Przyjechał po nas samochodem z

dnia i mieć okazję do kontemplo-

napędem na cztery koła, z węgier-

wania pejzażu karpackich wzgórz,

ską wstążką. Do tej pory widywałem

przełęczy i dolin. Niestety, jedyny

na Ukrainie albo ukraińskie, albo

pociąg odjeżdżający ze Lwowa do

gieorgiewskie wstążki. Barwy bra-

Rachowa wjeżdża w góry na tyle

tanków przypomniały mi, że jestem

późno, że najciekawsze widoki za-

w nietypowym zakątku Ukrainy.

krywa mrok. Pociąg dojeżdża do

Dom Emmy był pełen węgierskich

Rachowa o 23.46. Wybraliśmy po-

akcentów, ale największą niespo-

łączenie z przesiadką w Kołomyi.

dzianką była siedziba Towarzystwa

Nasza grupa pojechała wieczornym

Węgiersko-Ukraińskiego z kilkoma

kowelskim pociągiem do Czernio-

tablicami poświęconymi węgierskim

Sołotwino

wiec, by w Kołomyi poczekać od

śladom tego zakątka Zakarpacia.

5:49 do 7:05 i mieć możliwość po-

Mikszáth Kálmán, węgierki polityk,

W końcu jest to obiekt użyteczności

w tym samym kolorze, wygląda jak

już wielkiego tłoku. Austriacy w tym

dziwiania cudownych widoków w

pisarz, dziennikarz, jeden z naj-

publicznej. Poniżej „naszej” kładki

żywcem wyjęty z sowieckiego filmu

miejscu, we wsi Diłowe, ustalili śro-

pociągu z Kijowa.

ważniejszych węgierskich pisarzy

znajduje się kąpielisko. Mieszkań-

sensacyjnego. Szczupły, żylasty,

dek Europy. Pomnik postawiono w

gościł w Rachowie – czytam tablicę,

cy Rachowa szukali ulgi w wodach

jego spojrzenie świadczy o tym, że

trakcie budowy kolei w latach 1885-

napisaną po węgiersku, ukraińsku i

Cisy. Najwidoczniej nie tylko dla Po-

wie czego chce od życia. Proponuje

87. Obecnie Diłowe jest turystyczną

Rachów

Na osobie, która przyjechała ze-

rusińsku. Kazinczy Ferenc – przypo-

laków upał był nieznośny.

zupełnie nieopłacalny kurs złotówki

atrakcją, choć ma do zaoferowania

Lwowa, Rachów w pierwszej chwili

minam sobie, że Węgrzy rozpoczy-

W Rachowie nie widzę kanto-

– pięć hrywien. Jesteśmy już daleko

tylko ten jeden monument. Ile jest

nie może zrobić dobrego wrażenia.

nają zawsze nazwiskiem, później

rów. Kobieta w kawiarni koło dwor-

od polskiej granicy, najprawdopo-

takich w Europie? Kilka. W Polsce

Miasto wygląda tak, jakby czas się

dopiero jest imię – tablica poświę-

ca wskazuje na mężczyzn przed

dobniej nie ma tu zapotrzebowania

też mamy środek Europy. Nieopo-

zatrzymał 20 lat wstecz. Trzeba tro-

cona kolejnemu węgierskiemu pisa-

wejściem. Śniadzi, o urodzie cy-

na polską walutę. „Mamy związki

dal stoją stragany z pamiątkami dla

chę odczekać, by odkryć jakieś za-

rzowi. Działał w dobie Oświecenia i

gańskiej, spędzają czas, jak zwykle

z Czechami. Wielu naszych jeździ

tych, co wysiedli z marszrutki, i dla

lety Rachowa. Tego roku w Polsce

sympatyzował z jakobinami, za co

się spędza w przestrzeni od Bał-

do tam pracy. Korony u nas cho-

tych, dla których zdjęcie ze środ-

kan po Karpaty: rozmawiają, palą,

dzą po normalnym kursie. Złotówki

kiem Europy jest obowiązkowym

dużo palą i piją kawę, dużo kawy

nie opłacają się” – tłumaczy. Dzień

punktem programu. Po drugiej stro-

i… rozmawiają. U nich można wy-

później mój kolega potrafił jednak

nie rzeki leży Rumunia. Sąsiadka

mienić walutę. Zatem to są nieofic

wytargować u kogoś innego z ceny

z autobusu zagadnęła mnie: „Tam

jalne kantory. Przypominają mi się

4,50 hrywny za złotówkę na 5,50.

jest Rumunia. Tu był kiedyś most.

lata 80. i 90. w Warszawie. Na ulicy

We Lwowie złotówka kosztowała

Zawalił się w czasach sowieckich”.

można było wymienić pieniądze, nie

około 6 hrywien ale na Zakarpaciu

O sąsiedztwie Rumunii informują

zawsze ze skutkiem oczekiwanym

5,50 to chyba była dobra cena.

również komórki pokazujące ru-

przez klienta. Czasami cinkciarze

muńskich operatorów. Tymczasem

(kto jeszcze pamięta tę nazwę) zni-

jedziemy w tempie ukraińskiej mar-

Sołotwino. najbrzydsze

kali bez śladu albo sprzedawali pa-

szrutki. Podróż w dni upalne bywa

miasto na świecie

czuszki pociętych gazet o kształcie

Trasa „marszrutki” wiodła przez

na Ukrainie często koszmarem nie

banknotów. W małym Rachowie nie

dumę tego regionu – Środek Europy.

do opisania za sprawą „ukraińskiej

należy się chyba obawiać o rzetel-

Niezwykle malownicza trasa bie-

obsesji przeciągów”. Po przekro-

ność prowadzących jednoosobowe,

gnie wzdłuż Cisy. Nagle kierowca

czeniu granicy polsko-ukraińskiej,

samowystarczające, mobilne kan-

zatrzymuje bus: „Środek Europy!” –

jedną z uderzających rzeczy w

tory… Tymczasem telefon kelnerki,

krzyczy. Część turystów tu wysiada.

środkach transportu jest właśnie

Rachów

tak jak było z synem Emmy, przy-

Przyjezdnych od miejscowych moż-

ta obsesja i walka z każdym mili-

i na Ukrainie doświadczyliśmy nie-

był zresztą więziony, zasłużył się

wołał jednego z „wymieniaczy”. Ma

na odróżnić na pierwszy rzut oka. W

metrem uchylonego okna, nawet

zwykłych upałów, na które narzeka-

dla reform języka węgierskiego.

białe spodnie i czapkę typu kaszkiet

pojeździe się przerzedza, nie ma

przy ponad 30-stopniowym upa-

liśmy, gdy przyszło powietrze z Afry-

Czy był w Rachowie? Nie wiem.

le. Nieraz byłem świadkiem, jak w

ki. Natomiast na Zakarpaciu taka

Z pewnością był w Berehowie, bo

„piekarnikach na kółkach” w środku

temperatura panuje zwykle przez

jest tam tablica poświęcona jego

lata, gdzieś między Lwowem a Ku-

całe lato. Po wyjściu z pociągu ogar-

obecności w tym mieście. Słyszę

tami, pasażerowie dociskali ledwo

nia człowieka szczelnie poduszka

rozmowy syna Emmy Nezsmák z

niedomknięte okna o ten brakują-

gorącego powietrza, wypełnia płu-

wnukiem. Rozpoczynają rozmowę

cy milimetr, który zapewni zupełną

ca i każe nauczyć się oddychać na

po węgiersku, w pewnym momencie

szczelność i brak tlenu w imię walki

nowo, niczym w momencie odcięcia

następuje „przeskok”, nagle pojawia

z największym nieszczęściem ludz-

pępowiny…

się ukraiński. Typowy mechanizm w

kości – przeciągami. Na szczęście,

Niewielu tu wysiadło już pasaże-

rodzinach dwu, trójjęzycznych – za-

ta obsesja na punkcie przeciągów

rów. Większość opuściła pociąg po

zwyczaj niekontrolowane, sponta-

kończy się na granicy dawnej Gali-

drodze w Worochcie, Jasinie, Kwa-

niczne zmiany języka rozmowy.

cji. W naszej marszrutce okna były

sach. Do Rachowa dojechali nielicz-

Niewątpliwym urokiem Racho-

otwarte i nikt przeciwko temu nie

ni. Dla turystów atrakcyjniejsze są

wa jest Cisa z kładkami przepusz-

protestował. Czyżby to była odkryta

miejscowości położone wyżej w gó-

czonymi przez rzekę. Widok częsty

przeze mnie granica cywilizacyjna?

i w Rumunii i na Ukrainie. Solidne,

rach. Tamte miejsca wybierały grupy

Za Karpatami nie mają obsesji na

ale kołyszące się pod ciężarem

młodych ludzi pełnych animuszu, z

punkcie przeciągów, i dziękowałem

przechodzącego, opierające się na

plecakami i karimatami lub rodziny

za to Bogu. Tak dojechaliśmy do

dwu stalowych linach kładki, kuszą

z dziećmi, które znikały z wagonów

Sołotwina…

nie tylko dzieci, ale i dorosłych tury-

na kolejnych stacjach. W Rachowie

Kolega z Warszawy, koordynu-

stów by przez nie przebiec. Kołysa-

oczywiście są hotele, ale szukali-

jący naszą podróż nazwał Sołotwino

nie się kładki sprawia ogromną przy-

śmy konkretnego miejsca na noc-

najbrzydszym miastem na świecie.

jemność, ale pojawia się obawa czy

leg. Wiedzieliśmy od naszego war-

Droga do słonych jezior potwierdza-

można, czy ktoś nie zwróci uwagi.

szawskiego koordynatora podróży,

ła tę opinię. Szliśmy przerażeni tym,

Sołotwino, Stefan Wielki