25

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235)

moja prababcia była Polką

jakie ludzie (czyt. turyści) potrafią

bardzo zaskoczony. Taksówkarz

zgotować sobie piekło. Koszmar-

skinął głową, gdy przejeżdżaliśmy

na droga bez asfaltu, prowadziła

koło zamkniętej kopalni soli:

wśród straganów z turystycznymi

- Janukowycz – debil, kazał

z EMMą nEZSMÁK, prze-

gadżetami. Okropne wrażenie po-

zamknąć. Zalał wodą! Trzy tysiące

wodniczącą

Węgiersko-

głębiały tłok i kurz z przejeżdża-

miejsc pracy debil zniszczył. Zalał

Ukraińskiego Towarzystwa

jących samochodów. Beczka z

taką sól, najczystszą w Europie. Lu-

w  Rachowie  rozmawiał

kwasem chlebowym urastała do

dzie tu się leczyli…

WOJCIECH JAnKOWSKI.

rangi symbolu. Ostania w Europie.

Nie dyskutuję. Nie wiem tak na-

Dalej, za Cisą, kwasu nie piją. To

prawdę, co się stało. Ani słowa o

Jaką pełni pani funkcję w

już druga odkryta granica cywiliza-

osuwającej się ziemi, pewnie to też

Towarzystwie węgierskim?

cyjna! Wypiliśmy po kubku ostat-

było nie bez znaczenia. W trakcie

Przewodniczę Węgiersko-Ukra-

niego kwasu. Ciekawostką był,

zagranicznych wyjazdów unikam

ińskiemu Towarzystwu w Rachowie.

jak podejrzewam, lokalny patent –

kursów taksówką, ale skoro już jadę,

Szóstego sierpnia będziemy obcho-

urządzenie tnące cały ziemniak na

koniecznie wypytuję o lokalne spra-

dzili nasze 10-lecie. Mogę się po-

jedną, nabitą na patyczek, długą

wy. Zawsze usłyszę coś ciekawego.

chwalić, że przez te 10 lat osiągnęli-

„obierkę”. Taki patyczek z rozcią-

Zbliżamy się do granicy i zo-

śmy sukces. Stworzyliśmy dziecięcy

gniętym ziemniakiem do długości

baczyłem coś, co mnie uderzyło

zespół taneczny tańców ludowych,

około 30 cm, smaży się jak frytki,

i kazałem szoferowi się zatrzymać.

który w swoim repertuarze ma tańce

w głębokim tłuszczu. Ziemniako-

Zobaczyłem Stefana Wielkiego, ho-

węgierskie, huculskie, ukraińskie, ru-

obierki okazały się bardzo smacz-

spodara Mołdawii. Stefan został ka-

muńskie. Obecnie w przygotowaniu

To dezinformacja, że pragnie

Polacy przyjechali tu w

ne. W Sołotwinie dominuje język

nonizowany przez Rumuńską Cer-

mamy taniec polski i niemiecki.

odbudować Wielkie Węgry. Ci, któ-

czasach ZSRR czy zamiesz-

rumuński. Wrażenie, że jest się na

kiew Prawosławną i do przydomku

rzy dobrze znają Węgry i politykę

Dlaczego polski?

kiwali tu od dawna?

Ukrainie, podtrzymane jest głównie

„wielki” dodano mu również „święty”:

Moją duszę ciągnie do Polski, bo

Są to przeważnie ci, którzy za-

Orbána, wiedzą, że nie dąży on do

przez turystów, którzy mówią po

Ştefan cel Mare și Sfânt. Jak przy-

moja prababcia byłą Polką. Nosiła

mieszkiwali tu od dawna, ale w 1956

połączenia Zakarpacia z Węgrami.

ukraińsku i rzadziej po rosyjsku. Po

stało na bohatera narodowego, jego

nazwisko Senek. I chyba coś pol-

roku, podczas budowy fabryki, przy-

Jest na Węgrzech ultraprawicowa

sezonie zapewne wszystko wraca

„wielkość” jest przed „świętością”.

skiego we krwi pozostało, że ciągnie

jechało też kilka osób, które miały

partia Jobbik, która ma taki program.

do normy, i znów króluje język ru-

Zasilił hospodar Stefan rumuński

mnie do polskiej kultury. Podoba mi

doświadczenie w papiernictwie.

Ale są nieliczni i raczej robią poli-

muński. Żywioł rumuński stanowi

panteon narodowy i stanął na jego

się. Nasz kierownik wybrał taniec

tyczną propagandę. Mają nieznacz-

Czy można tu jeszcze z

blisko 60% mieszkańców Sołotwi-

czele. Swego czasu Rumuni buko-

ludowy i teraz przygotowuje go z ze-

ne poparcie. W polityce tak jest, że

kimś porozmawiać po pol-

na, Węgrzy około 25%. Pomimo

wińscy mieli problem z postawieniem

społem. W zespole występują dzieci

czym innym jest mówienie o czymś,

sku?

wielkiej atrakcyjności miejscowości,

jego pomnika u siebie, tymczasem w

od lat 8 do 15. Później rozjeżdżają

Jest jeszcze kilka osób. W moim

a czym innym dokonanie tego. Na-

Sołowino wywarło na naszej grupie

Sołotwinie stoi.

się na naukę, lub idą do innych szkół

domu mieszkała kiedyś Polka. Nigdy

wet Węgrzy, którzy tu mieszkają, nie

tak niemiłe wrażenie, że postano-

- Stefan Wielki i Święty? Nie

Rachowa. W zespole są dzieci nie

nie nauczyła się języka ukraińskiego,

chcą połączenia z Węgrami. Mówią,

wiono: „jedziemy do Rumunii”. Nikt

było problemów, żeby go postawić?

tylko z rachowskich szkół ale i z oko-

a my wszyscy nauczyliśmy się pol-

że to jest ich ziemia, tu mieszkają

nie chciał już do słonych jezior.

– spytałem taksówkarza.

licznych wsi.

skiego. Teraz, gdy oglądam polską

od lat. Chcą pokoju i współpracy. W

telewizję, to wszystko rozumiem.

naszych okolicach mieszkają ludzie

To są dzieci różnych na-

nastawieni raczej pokojowo.

rodowości?

Czy mieszka tu dużo

Tak, mamy dzieci z rodzin wę-

Węgrów?

Czy podczas wizyt na

gierskich, ukraińskich – tych jest

Na około 17 tys. mieszkańców Ra-

Węgrzech pytana jest pani o

większość. Są Rumuni, Niemcy. Te

chowa około 10% stanowią Węgrzy.

sytuację na Ukrainie?

tereny, które obecnie zamieszkujemy,

Pytają, naturalnie, ale są dobrze

Jak wygląda życie kultu-

dawniej były niemiecką kolonią. Jesz-

poinformowani o wydarzeniach na

ralne Rachowa?

cze w czasach Marii Teresy zostali tu

Mamy Węgierskie Towarzystwo

Ukrainie, nieraz lepiej od nas. Natu-

sprowadzeni Niemcy. Potem zawiera-

Kultury, którego jestem prezesem,

ralnie, że pytają nas, bo chcą infor-

li małżeństwa mieszane z Ukrainka-

i nasza organizacja. To są dwie

macji bezpośrednio z pierwszych ust.

mi, Węgierkami i tak te narodowości

główne organizacje, które propagu-

Przeżywają te wydarzenia, pytają, jak

się przeplotły. Jednak swoje elementy

ją kulturę, organizują wieczornice,

nam się żyje. Gotowi są nam poma-

kultury przechowali do dziś.

spotkania literackie lub lekcje o wy-

gać i, zresztą, pomagają. Widzą, że

Kiedyś mieliśmy tu zakłady

bitnych postaciach historycznych.

jest to okupacja terenów ukraińskich.

produkujące tekturę i karton. Teraz

Oprócz tego mamy dwa kościoły –

Orbán jest zainteresowany w ekono-

pozostały po nich jedynie ruiny. Prze-

rzymskokatolicki i greckokatolicki,

micznych kontaktach z Rosją i nie

Za tym mostem jest Rumunia

wodniczyłam tam związkom zawodo-

które też dbają o kulturę i ducho-

wszystko może mówić otwarcie.

wym. W tej fabryce pracowali ludzie

wość mieszkańców.

Jak Węgrzy odbierają

Zostawiliśmy Sołotwino z jego

- To Ukraina, trzeba wiedzieć

18 narodowości. Żyliśmy w zgodzie.

Czy Msze św. odprawia-

konflikt rosyjsko-ukraiński?

opuszczoną kopalnią i miejscami z

z kim…. – odparł filozoficznie, a ja

Co miesiąc mieliśmy wieczorek,

Przeżywają te wydarzenia tak jak

ne są po węgiersku?

zapadniętą ziemią – podobno ostat-

przypomniałem sobie opowieść o

przygotowany przez kogoś innego.

Tak, po węgiersku. W najbliż-

i my. Osobiście mam więcej kontak-

nie osuwisko nastąpiło w kwietniu.

paszportach węgierskich.

Były tam tańce, piosenki tego naro-

szej okolicy są dwa kościoły, bo za-

tów kulturalnych. Na wszystkich spo-

Obiecałem sobie, że fascynujące

Nasz taksówkarz ma dwie za-

du. Pozostała we mnie nostalgia po

mieszkuje tu najwięcej Węgrów. Na

tkaniach – na Węgrzech, na Słowacji

w swojej szpetności miejsce muszę

mężne córki i syna, wszyscy męż-

tych latach i dlatego założyłam nasze

nabożeństwach bywa do 150 ludzi.

czy w Niemczech – wszyscy okazują

jeszcze kiedyś odwiedzić, ale już po

czyźni pracują w Moskwie. „Nie ma

towarzystwo. Kierownikiem naszego

Są też odprawiane nabożeństwa po

nam wsparcie i chcą zakończenia

sezonie, gdy znikną turyści. Do gra-

po co tu siedzieć” – mówi. – Nie ma

zespołu zgodził się być były kierownik

ukraińsku w sobotę i w niedzielę, lub

wojny. Przeżywają za dzieci i ludność

nicy wiózł nas taksówkarz, jak więk-

pracy a do tego mogą wezwać do

zespołu tanecznego z fabryki. I tak

gdy ksiądz chce podać coś ważne-

na terenach Donbasu.

szość ludzi tutaj, Rumun. Oznajmił, że

wojska. Można walczyć ale nie za

zaczęliśmy naszą działalność. Mamy

go do wiadomości.

Kto ze znanych osobisto-

ma trzy paszporty. Ukraińskie prawo

coś takiego...” – rozgląda się wokół.

też kobiecą grupę wokalną, w reper-

Czy kapłan jest Węgrem?

ści urodził się w Rachowie?

nie pozwala, z oczywistych przyczyn,

Wyczekuje na takich klientów jak

tuarze której są też piosenki ludowe

Nie, to Ukrainiec z naszych okolic

János Balogh, urodzony w Bocz-

na posiadanie dwóch paszportów,

my. Poza sezonem prawdopodob-

różnych narodowości: słowackie, ru-

znający doskonale język węgierski.

kowie Wielkim (węg. Nagybocskó),

ale Rumunia od kilkunastu lat wydaje

nie nie ma pracy. Pożegnaliśmy

muńskie, węgierskie, ukraińskie.

znany na całym świecie biolog, eko-

Język węgierski jest trud-

paszporty tym, którzy urodzili się w

go przy granicy ukraińskiej, gdzie

Obecnie przygotowujemy się do

log. Urodził się tu, a podczas woj-

ny…

granicach Wielkiej Rumunii z dwu-

formalności nie trwały dłużej niż 15

jubileuszu, a 26 września jedziemy

Nie powiedziała bym. Powstał

ny został sierotą i wychowywał go

dziestolecia międzywojennego bądź

minut i w niczym nie przypomina-

na Węgry, gdzie weźmiemy udział

jakiś taki stereotyp, że jest to trud-

kościół. Dzięki swym zdolnościom

są ich potomkami. Wielu Rumunów

ły koszmaru z Medyki. Dziarskim

w Dniach Kultury Europy. Natomiast

ny język. Ale nie jest trudniejszy

osiągnął wysoką pozycję naukową

z Bukowiny ma rumuński paszport.

krokiem weszliśmy na most na

zaraz po uroczystościach jubileuszo-

od innych, jeżeli się go uczyć od

i co roku w lutym w jego miejscowo-

Nie zdziwiłem się zatem słysząc, że

Cisie, przez środek którego prze-

wych, 14 sierpnia, nasza 36-osobowa

małego.

ści na Węgrzech odbywa się konfe-

i tu ktoś ma dokument potwierdza-

biega granica. Odnowiony most

taneczna grupa jedzie na Węgry na

rencja naukowa, poświęcona jego

Jak się kształtują stosun-

jący obywatelstwo Rumunii, ale trzy

na początku 2002 roku uroczyście

obóz szkoleniowy. Oprócz nauki wę-

dorobkowi. Nasi naukowcy też tam

ki węgiersko-ukraińskie?

paszporty? Zapytałem zatem:

otworzyli prezydenci Wiktor Jusz-

gierskich tańców ludowych, nasza

Mamy tu bardzo dobre stosun-

są zapraszani.

- Ma pan paszport Ukrainy i Ru-

czenko i Traian Băsescu. W latach

grupa będzie miała bogaty program

ki. Mam tu zdjęcie, na którym jest

Naszym rodakiem jest znany

munii. Jaki trzeci?

90. przejścia ukraińsko-rumuńskie

wypoczynkowy: wycieczki, kąpiele w

delegacja naszych Ukraińców, za-

artysta-malarz, Jószef Boksay (ukr.

- Węgierski…

miały tak samo złą opinię jak pol-

basenach termalnych i inne atrakcje.

proszona do Budapesztu na Dni

Josyp Bokszaj). Znanym artystą jest

- Ma pan węgierskie korzenie?

sko-ukraińskie. Stały długie kolejki,

Kultury Węgierskiej, które obcho-

również mój brat János Darabán

Ile narodowości zamiesz-

- Nie – zaśmiał się po raz pierw-

brano łapówki. Obecnie komfort

dzone są tam 20 stycznia. Nie ma

(ukr. Iwan Doroban). Jego prace

kuje obecnie Rachów?

szy i ostatni w czasie naszej trasy

przekraczania granicy jest tu, jak

Obecnie mieszkają tu ludzie 8

tu żadnej wrogości, nieporozumień.

wystawiane były w Europie, w Ame-

– Kupiłem. Trzeba wiedzieć z kim

na tę część Europy, bardzo duży.

narodowości. Część byłych miesz-

Nie ma i nigdy nie było.

ryce i Australii.Oprócz tego było wielu

rozmawiać i komu zapłacić.

kańców republik azjatyckich ZSRR

znanych lekarzy, nauczycieli. Wielu z

Pytam o to, bo są Ukra-

O tym, że Węgry dają paszporty

Ciąg dalszy reportażu

poumierało lub wyjechało i stąd

nich wyjechało do pracy w Kijowie.

ińcy, którzy obawiają się

bez większych kłopotów, już wcze-

w następnym numerze

obecnie jest ta liczba.

polityki Victora Orbana?

Dziękuję za rozmowę!

śniej słyszałem. Nie byłem zatem