Okruchy historii

29

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235)

Być ukraińcem w Polsce –

ukraińska emigracja

to znaczy mieć dwie Ojczyzny wojskowa i polityczna

w ii rP

W piątek, 31 lipca br. Prezydent RP Bronisław Komorowski wrę-

czył w Belwederze kilkunastu osobom wysokie odznaczenia pań-

Józef Piłsudski już u progu kształtowania

stwowe. najwyższe z nich – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia

się polskiej państwowości dostrzegał

Polski otrzymał wiceprezes Południowo-Wschodniego Instytutu

potrzebę przerwania konfliktu zbrojnego

naukowego w Przemyślu dr Aleksander Kolańczuk.

z powstającymi wówczas państwami

ukraińskimi – Ukraińską Republiką Lu-

działalności kulturalno-oświatowej w

STAnISłAW STĘPIEŃ

obozach internowania, a także cmen-

dową i Zachodnio-Ukraińską Republiką

Dr Aleksander Kolańczuk jest

tarzy, pochówków i pomników żołnie-

Ludową. Dążył do zmniejszenia zagroże-

osobą wielce zasłużoną na polu po-

rzy petlurowskich. Bierze udział w

nia dla niepodległego bytu Polski, jakie

pularyzacji badań najnowszych sto-

licznych konferencjach naukowych

sunków polsko-ukraińskich, a zwłasz-

– krajowych i międzynarodowych.

stanowiła dlań zarówno „biała”, jak

cza sojuszu Piłsudski – Petlura 1920

22 stycznia 1998 roku został wy-

i „czerwona” Rosja. Podobne rozwiąza-

r. oraz losów ukraińskich emigrantów

brany wiceprezesem Południowo-

politycznych i wojskowych w II Rze-

Wschodniego Instytutu Naukowego,

nie dla utrwalenia niepodległej Ukrainy

czypospolitej. Problematyką tą inte-

a wkrótce obronił na Politechnice

widział ataman główny ukraińskich sił

Lwowskiej pracę doktorską pt. Укра-

resował się niemal przez całe doro-

їнська військова еміграція у Поль-

zbrojnych Symon Petlura.

słe życie, ale ze względu na uwarun-

щі 1920-1939 [Ukraińska emigracja

kowania polityczne w okresie PRL-u

Warto przypomnieć, że z ok.

rezultaty swych badań, w szerszym

wojskowa w Polsce w latach 1920-

ALEKSAnDER KOLAŃCZUK

40 tys. żołnierzy, w tym ponad

zakresie, zaczął publikować dopiero

1939].

W wyniku zawartego w nocy z 22

4-tysięcznego korpusu oficerskiego

na początku lat dziewięćdziesiątych

Dziś dorobek naukowy dr. Alek-

na 23 kwietnia 1920 r. polsko-ukraiń-

z ponad 50 generałami, 20 listopa-

XX wieku, kiedy to zarówno Polska,

sandra Kolańczuka to 14 książek i

skiego układu wojskowo-polityczne-

da 1920 r. ok. 27 tysięcy przeszło

jak i Ukraina odzyskiwały swą pań-

broszur oraz blisko 300 artykułów. Z

go, podjęto wspólną wyprawę kijow-

za Zbrucz na tereny zajęte przez

stwową niezależność. Nowe warun-

publikacji zwartych spod jego pióra

dr Aleksander Kolańczuk w

ską, która przynieść miała niepod-

Wojsko Polskie. Natomiast ok. 13 ty-

wyszły m.in.: Internowani żołnierze

ki po 1989 r. spowodowały, że ze

domowej bibliotece

ległość dla państwa ukraińskiego.

sięcy poległo, przeszło do oddziałów

armii UNR w Kaliszu 1920-1939

wszelkich sił starał się nadrobić „stra-

Niestety niepowodzenia w tej wojnie

powstańczych lub powróciło w rodzin-

(Kalisz-Przemyśl-Lwów 1995); Ге-

programu nauczania wieczorowego

cony” czas, a także uwieńczyć swój

spowodowały, że kilkadziesiąt tysię-

ne strony. Spośród ok. 27 tys. inter-

нералітет українських визвольних

technikum rolniczego i działalność

naukowy status doktoratem z nauk

cy ukraińskich żołnierzy i oficerów, a

nowanych w obozach przepełnionych

змагань. Біограми генералів та

oświatową uzyskał w 1974 roku

historycznych.

także przedstawicieli ukraińskiej inte-

jeńcami bolszewickimi umieszczono

адміралів українських військових

Nagrodę Ministra Oświaty i Wycho-

Droga życiowa Aleksandra Ko-

ligencji zmuszonych było pozostać

ok. 20 tysięcy. Powstałe na tym tle

формацій першої половини ХХ сто-

wania.

lańczuka powiązała go zarówno z

na terenie państwa polskiego jako

nieporozumienia starano się elimino-

ліття (współautorzy: М. Литвин, К.

W 1974 roku ukończył Studium

kulturą ukraińską, jak i polską. Uro-

emigracja polityczna.

wać przez organizację spotkań z ata-

Науменко) (Lwów 1995); Українська

Pedagogiczne dla nauczycieli szkół

dził się 2 kwietnia 1932 roku we wsi

військова еміграція у Польщі 1920-

zawodowych i rozpoczął pracę jako

Wólka Tarnowska na Chełmszczyź-

1939 (Lwów 2000); Cmentarz Prawo-

nauczyciel w Technikum Rolniczym w

nie w rodzinie chłopskiej wyznania

sławny na Woli w Warszawie. Groby

Tuławkach koło Olsztyna, współpra-

prawosławnego. Jego ojciec Mikołaj

ukraińskie. Przewodnik (współautor:

cując zarazem z Instytutem Oświaty

Kolańczuk w 1920 r. walczył z na-

Rolniczej Wyższej Szkoły Rolniczej,

wałą bolszewicką w szeregach Woj-

Roman Szagała) (Warszawa 2002);

Nekropolie i groby ukraińskich walk

gdzie  rozpoczął  przygotowywa-

ska Polskiego. Dostał się do niewoli

niepodległościowych w latach 1917-

nie rozprawy doktorskiej. Od tego

sowieckiej. Po powrocie z niewoli

1921 (Przemyśl 2003); Увічнення

czasu publikował sporo artykułów

gospodarował w rodzinnym gospo-

нескорених. Українські військові

naukowych dotyczących proble-

darstwie. Żył w dobrej przyjaźni z

меморіали 20-30-х років ХХ ст. у

matyki rolniczej (głównie na łamach

polskimi sąsiadami, a syna zawsze

Польщі (Lwów 2003); Umarli, aby

czasopism „Biuletyn Pedagogiczny

uczył tolerancji i szacunku dla innych

zmartwychwstała Ukraina. Помер-

Oświaty Rolniczej”, „Nowe Rolnic-

religii i narodowości. Aleksander na-

ли, щоб воскресла Україна (Prze-

two”, „Głos Olsztyński”, „Służba Rol-

ukę rozpoczął w polskiej szkole tuż

myśl 2007); Ukraińscy generałowie w

na”). Coraz częściej pisał również

przed wybuchem II wojny światowej,

Polsce. Emigranci polityczni w latach

na tematy historyczne. Początkowo

a kontynuował ją w czasie tragicz-

1920–1939. Słownik biograficzny

zamieszczał swe artykuły głównie

nych lat niemieckiej okupacji oraz w

na łamach „Naszego Słowa”, „Ka-

latach powojennych.

(Przemyśl 2009).

lendarza Ukraińskiego”, „Ukraińskie-

W 1947 r. w ramach akcji „Wisła”

Publikacje te dziś, kiedy to

go Almanachu”. W 1979 roku został

został wraz z rodziną wysiedlony w

Ukraina usiłuje powrócić do wspól-

mianowany zastępcą dyrektora, a w

Olsztyńskie. We wrześniu 1947 roku

nego domu narodów europejskich,

dr Kolańczuk przy grobie Ukraińca Mikołaja nieczaja –

1985 roku dyrektorem Wojewódz-

rozpoczął tam naukę w Gimnazjum

a Polska stara się ją w tym procesie

jednego z dowódców Powstania Styczniowego

kiego Ośrodka Postępu Rolniczego

Rolniczym w Pasłęku. Po dwóch

wspierać, mają ogromne znaczenie

Polska utrwaliła swą niepodle-

manem głównym wojsk ukraińskich

w Sieradzu. Zamieszkał wówczas w

latach szkołę przeniesiono do Karo-

zarówno dla społeczeństwa polskie-

głość i korzystne granice, natomiast

Symonem Petlurą, członkami Sztabu

Zduńskiej Woli. W 1983 roku został

lewa koło Kętrzyna i przemianowano

go, jak i ukraińskiego. Autor stara się

Ukraińska Republika Ludowa po-

Generalnego, a także marszałkiem

członkiem Rady Oświaty przy Mini-

na technikum. Po jego ukończeniu w

bowiem odważnie odkrywać nowe

niosła klęskę i nie została nawet do-

Józefem Piłsudskim. Równocześnie

strze Rolnictwa (funkcję tę pełnił do 6

1951 roku, jako jeden z najlepszych

treści wzajemnych powiązań, umie

puszczona do rozmów pokojowych w

przebywający w Tarnowie i Często-

lipca 1987 roku).

absolwentów został skierowany na

na nowo spojrzeć na nasze wspólne

Rydze, gdzie jej miejsce przyznano

chowie przedstawiciele dziesięciu

W tym czasie zainteresowania

studia w Wyższej Szkole Rolniczej w

dzieje, ma odwagę, aby weryfiko-

stworzonej przez Moskwę w Char-

ukraińskich partii politycznych i grup

naukowe Aleksandra Kolańczuka

Olsztynie. Ukończył je w 1956 roku,

wać wiele uproszczonych, a nawet

kowie Ukraińskiej Republice Sowiec-

pracowniczych utworzyli quasi-par-

coraz bardziej koncentrowały się na

uzyskując tytuł magistra inżyniera

nieprawdziwych sądów, wreszcie

kiej. Ukraińscy żołnierze i działacze

lament na emigracji – Radę Repu-

historii, a zwłaszcza problematyce

rolnictwa. Po studiach ponad 40 lat

potrafi zrozumieć racje i aspiracje

niepodległościowi nie tracili jednak

bliki – składający się z 47 posłów.

ukraińskiego zrywu niepodległościo-

pracował na różnych stanowiskach w

jednego i drugiego narodu.

nadziei i już pod koniec 1920 r. zor-

Projekt określający zakres działania

wego z lat 1917-1920 oraz dziejów

gospodarce rolnej: w Wojewódzkim

Dlatego też, gratulując dr. Alek-

ganizowali na terenie Polski władze

RR zaakceptował 9 stycznia 1921 r.

emigracji petlurowskiej w Polsce.

Związku Spółdzielni Mleczarskich w

sandrowi Kolańczukowi tak wyso-

na uchodźctwie z centrum w Tarno-

Symon Petlura, a inauguracyjne po-

Intensyfikuje je zwłaszcza po przej-

Olsztynie (1957-1960), w Wydziale

kiego i w pełni zasłużonego odzna-

wie. W kwietniu 1921 r. został powo-

siedzenie odbyło się 3 lutego 1921

ściu na emeryturę i przeniesieniu się

Oświaty Wojewódzkiego Komitetu

czenia, warto przypomnieć wypo-

łany w Warszawie Ukraiński Komitet

r. Jej przewodniczącym został Iwan

do Przemyśla. W 1994 roku został

Zjednoczonego Stronnictwa Ludo-

wiedziane podczas wspomnianej

Centralny w RP (UKC), będący ofi-

Feszczenko-Czopiwski, zastępcą zaś

członkiem powstałego cztery lata

wego (1961-1964), w Prezydium Wo-

uroczystości słowa prezydenta RP

cjalną reprezentacją ukraińskiej emi-

Pyłyp Pyłypczuk. Powołane przedsta-

Bronisława Komorowskiego: Mamy

wcześniej w mieście nad Sanem

jewódzkiej Rady Narodowej (1965-

gracji na terenie państwa polskiego.

wicielstwo przyjęło nazwę Centrum

wspólną ojczyznę, która będzie

Południowo-Wschodniego Instytutu

1974), a następnie został zastępcą

UKC stopniowo przejmował kompe-

Państwowe Ukraińskiej Republiki Lu-

lepsza lub gorsza, w zależności od

Naukowego. Od tego czasu na ła-

dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka

tencje centrum rządowego Ukrainy,

dowej na wychodźstwie.

tego, ile włożymy wysiłku i serca

mach polskich i zagranicznych cza-

Postępu Rolniczego w Bęsi. W tym

zwłaszcza w zakresie działalności

Za sprawę najważniejszą do

w budowanie konkretnego kształtu

sopism naukowych ukazuje się coraz

czasie współpracował z Redakcją

propagandowej, w tym opieki nad

rozwiązania w ówczesnej sytuacji

społeczeństwa i państwa polskie-

więcej jego prac dotyczących ośrod-

Wiejską Polskiego Radia w Olszty-

przebywającymi w obozach oddzia-

uznano zapewnienie internowa-

go.

ków internowania armii Ukraińskiej

nie, przygotowywał także audycje w

łami wojskowymi.

nym żołnierzom wszechstronnej

KG

Republiki Ludowej, kadry oficerskiej,

języku ukraińskim. Za opracowanie