30

Okruchy historii

14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

opieki: medycznej i materialnej

W Warszawie powołano Klub

mających drożność szkół, wreszcie

rierą dla uczącej się młodzieży był

Ukraińscy emigranci w Polsce,

oraz zaspokojenie ich potrzeb kultu-

Ukraiński. Jego pierwszym preze-

decyzje o likwidacji w 1924 r. obo-

także brak miejsc w internatach.

w miarę stabilizacji życiowej, w co-

ralno-oświatowych. Aby zachować

sem został gen. Marko Bezruczko.

zów i przenoszenie się rodziców

Stąd z inicjatywy dra Petra Szkura-

raz większym stopniu zaczęli rozwi-

sprawność bojową armii, a także

W sumie w odczytach, koncertach,

do wyszukanych miejscowości do

ta – zastępcy przewodniczącego ZG

jać działalność na rzecz zachowa-

aby w przyszłości Ukraina mogła

spotkaniach autorskich uczestniczy-

pracy, wpłynęły na likwidację części

UCK i przewodniczącego oddziału w

nia tożsamości narodowej i lepsze-

liczyć na fachowe kadry, konieczna

li przedstawiciele ponad 1500 oso-

cywilnych i wojskowych placówek

Przemyślu – ze składek emigrantów

go służenia ogółowi emigrantów.

była reorganizacja.

Sprawa nabrała realnych kształtów

bowej grupy ukraińskich emigran-

oświatowych.

zbudowano tam Bursę im. S. Petlu-

Chociaż pobyt licznej grupy

już w 1923 r. po przeniesieniu agen-

tów i ich polskich przyjaciół. Kobiety

Problem narastał w miarę za-

ry, uroczyście otwartą w 1936 r., w

uchodźców ukraińskich na terenie

dziesiątą rocznicę śmierci patrona.

dy Centrum Państwowego URL z

emigrantki zrzeszyły się w Związku

kładania ukraińsko-polskich rodzin

Polski emigracyjne władze URL

Dla niesienia pomocy studiującym

Tarnowa do Warszawy. Podobnym

Ukrainek-Emigrantek.

i zwiększania się ilości młodzieży w

traktowały jako stan tymczasowy, 6

powoływano stowarzyszenia i fun-

centrum po rozwiązaniu obozów

Ukraińskie organizacje emigra-

wieku szkolnym. Już w roku 1934 na

grudnia 1920 r. działalność rozpo-

cyjne działały w kilkunastu ośrodkach

dacje. W latach 30. była to już liczna

internowania staje się także Kalisz.

4 tysiące członków UKC było 1673

częły emigracyjne struktury rządowe

(m.in. Aleksandrów Kujawski, Łańcut,

grupa absolwentów szkół wyższych

W ślad za istniejącymi już wcze-

dzieci w wieku szkolnym, a nauką w

URL w Tarnowie. Już na początku

Kalisz, Piotrków Trybunalski, Tarnów,

1921 r. we wszystkich obozach in-

Częstochowa, Wadowice). Główną

ternowania funkcjonowały wojskowe

domeną ich działalności była organi-

i cywilne placówki oświatowe, działa-

zacja opieki nad dziećmi (dziecińce,

ły zespoły artystyczne, wydawano 66

przedszkola, szkoły), imprez kultu-

tytułów pism. Dużą aktywnością wy-

ralnych (uroczystości noworoczne,

dawniczą wykazywały się Ukraińska

z okazji świąt Bożego Narodzenia,

Nadzwyczajna Misja Dyplomatyczna

Wielkanocy, wieczory dyskusyjne,

w Warszawie, a następnie organiza-

akademie ku czci działaczy ukra-

cje i stowarzyszenia powoływane

ińskich), działalności gospodarczej

przez emigrantów ukraińskich oraz

(hafciarstwo z organizacją wystaw

zarejestrowany od 9 sierpnia 1921 r.

i sprzedaży). Od 1930 r. w Warsza-

UKC z 15 znanymi działaczami (…),

wie powołano także sekcję kobiecą

przejmujący stopniowo kompetencje

przy Klubie „Prometeusz”. Sekcją

zdelegalizowanego rządu URL. W

kierowała Wałentyna Zawadzka.

latach 1920-1922 w samej Warsza-

Od 1930 r. honorowym członkiem

wie ukazywało się ponad 20 tytułów

związku była Olha Petlura – wdowa

pism ukraińskich. (…) Dysponując

po zamordowanym atamanie.

ponad czterotysięczną kadrą oficer-

Dla studiujących w różnych uczel-

ską, w tym liczną grupą pedagogów

niach i szkołach średnich w 1935 r.

i profesorów uczelni wyższych (…)

powołano towarzystwo Ukraińska

oraz ponad 60 generałami i ponad

Szkoła na Emigracji. Pierwszym

500-osobową grupą pułkowników,

przewodniczącym był gen. Pawło

absolwentów akademii wojskowych

Szandruk.

różnych specjalności, planowano

W 1927 r. kilkudziesięcioosobo-

już na początku 1921 r. powołanie w

wa grupa inżynierów i techników-

Tarnowie ukraińskiej wyższej szkoły

emigrantów założyła w Warszawie

technicznej. Jednak z powodu braku

Związek Inżynierów i Techników

bazy lokalowej w Tarnowie uczelni tej

Ukraińców Emigrantów. Równocze-

nie udało się otworzyć. Zorganizowa-

śnie absolwenci innych wyższych

no natomiast na początku czerwca

szkół powoływali do życia organi-

1921 r. w obozie internowanych w

zacje i stowarzyszenia branżowe,

Łańcucie Ukraiński Uniwersytet Na-

jak np.: Towarzystwo Prawnicze,

rodowy z czterema wydziałami dla

Ukraińskie Biuro Ekonomiczne,

ponad 500 słuchaczy. (…) Równo-

Towarzystwo Byłych Żołnierzy Armii

cześnie z nowo powstałym Uniwersy-

URL, Stowarzyszenie Artystów Pla-

tetem swoją działalność kontynuowa-

styków „Spokij”.

ła Szkoła Podchorążych; zorganizo-

Liczna grupa emigrantów ukraiń-

wano też gimnazjum. Po naradzie

skich pracowała w różnych dziedzi-

kwietniowej w Łańcucie dywizyjnych

nach gospodarki oraz instytucjach

naczelników wydziałów oświatowych

państwowych II RP. Wśród nich było

zorganizowano: koedukacyjne gim-

wielu byłych dowódców wojskowych,

nazjum ukraińskie w siedzibie władz

jak gen. Dmytro Żupinas-Żupina-

URL w Tarnowie, gimnazjum im. Tara-

dze kompletujący z internowanych

sa Szewczenki w Kaliszu, gimnazjum

brygady robotnicze na potrzeby bu-

skautów z internatem w Szczypiornie

dującej się cukrowni w Nowej Wsi i

(…). W kilku obozach zorganizowano

cementowni w Rejowcu. Następnie

kursy z zakresu szkoły podstawowej,

był administratorem majątku Karasin

dywizyjne szkoły podoficerskie. W

k. Ołyki na Wołyniu. Gen. Kulżyń-

obozie w Kaliszu zorganizowano dru-

ski był kierownikiem hipodromu w

Marszałek Piłsudski. Drzeworyt wykonany przez ukraińskiego artystę-emigranta Wasyla

gą szkołę chorążych, Akademickie

Poznaniu; generał Ołeksij Ałmazow

Masiutyna

Kursy Oficerów Sztabu Generalnego,

(1886-1936), dowódca samodzielne-

śniej w siedzibie CP URL w Tarno-

szkołach z językiem ukraińskim ob-

pracujących w Polsce i systema-

Szkołę Elektrotechniczną oraz kursy

go dywizjonu artyleryjsko-kawaleryj-

wie stowarzyszeniem literacko-ar-

jęto tylko niewielką ich grupę. Stąd

tycznie wpłacających część swych

kapelanów wojskowych. W Aleksan-

skiego w wojnie 1920 r., później pra-

tystycznym oraz wydawnictwami, a

na III Zjeździe Ukraińskiego Cen-

zarobków na pomoc studiującym.

drowie Kujawskim zorganizowano

cował w kopalni Saturn na Śląsku.

także działalnością duszpasterską

tralnego Komitetu w 1934 r. podjęto

(…) Towarzystwo swymi datkami

kursy dyrygentów. Ponadto, w latach

Po ukończeniu Ukraińskiej Akademii

Ukraińskiej Cerkwi Autokefalicznej,

środki zaradcze celem wstrzymania

wspierali także oficerowie armii

1921-1923 do czterech ukraińskich

Gospodarczej w Podiebradach był

w Kaliszu powstały: stowarzyszenie

procesu polonizacji. Problem doty-

URL, skierowani na kontraktową

szkół wyższych powołanych w Cze-

pracownikiem kierownictwa Urzędu

literacko-artystyczne Wesełka-Tę-

czył przede wszystkim rodzin mie-

służbę w Wojsku Polskim. Z inicja-

chosłowacji: Ukraińskiego Wolnego

Ziemskiego w Łucku. Gen. Mykoła

cza, zrzeszające około 50 dzienni-

szanych. W ponad 48% tych rodzin

tywy prof. Iwana Ohijenki powstało

Uniwersytetu, Ukraińskiej Akademii

Kowal-Medzwecki (1868-1929) –

karzy, pisarzy, artystów plastyków.

posługiwano się językiem polskim,

Towarzystwo Pomocy Ukraińcom

Gospodarczej, Ukraińskiego Instytu-

były naczelnik wydziału geodezji

Przewodniczącym stowarzyszenia

19,5% mieszanym, a tylko w 30%

Studentom Wyższych Szkół m.

tu Pedagogicznego im. M. Drahoma-

sztabu armii rosyjskiej, a od 1917 r.

był rodzony brat Symona Petlury,

ukraińskim. Tylko część rodzin ze

Warszawy, którego prezesem został

nowa i Ukraińskiego Studium Sztuk

ukraińskiej – już od 1921 r. podczas

ppłk armii URL (potem mjr kontrak-

skromnych zarobków była w stanie

prof. Roman Smal-Stocki. Dzięki tak

Plastycznych przyjęto ponad tysiąc

pobytu w obozie internowanych w

zorganizowanej pomocy, samo tyl-

towy Wojska Polskiego) Ołeksander

pokrywać koszty nauki swych dzieci

internowanych-uciekinierów z obo-

Bronowicach k. Krakowa pracował

Petlura. Równocześnie powołano

ko gimnazjum im. T. Szewczenki w

w szkołach ukraińskich w Przemy-

zów w Polsce.

w Obserwatorium Astronomicznym

organ prasowy o tej samej nazwie:

Kaliszu ukończyły 874 osoby (prze-

ślu, Łucku i Równem. Toteż podjęto

W czerwcu 1921 r. odbył się w

Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od

„Wesełka”.

ważnie żołnierze ukraińscy), a 136

inicjatywę zorganizowania kilku szkół

Warszawie pierwszy studencki zjazd.

1925 r. w Warszawie w Biurze Wag.

Generałów i wyższych oficerów

z nich ukończyło szkoły wyższe w

podstawowych: im. Symona Petlury

Powołano  Gromadę  Ukraińskich

Gen. Mychajło Tkaczuk był zatrud-

skupiało Ukraińskie Towarzystwo

Czechosłowacji.

w Stanicy Ukraińskiej w Kaliszu, im.

Studentów Emigrantów (ZUSE) oraz

niony w Zakładach Włókienniczych

Wojenno-Historyczne liczące około

Z 471 absolwentów Ukraińskiej

Łesi Ukrainki w Warszawie oraz nie-

wybrano zarząd.

w Łodzi. Gen. Wiktor Pawłenko

180 członków. Poza publikacjami,

Akademii Gospodarczej w Podie-

dzielnych szkół w około 30 większych

Dyslokacja obozów, wyjazdy

(1882-1932) opiekował się grupą in-

towarzystwo opiekowało się liczny-

oddziałach UCK na terenie Polski.

bradach, którzy otrzymali dyplomy

kadr pedagogicznych dla formalne-

struktorów armii ukraińskiej naucza-

mi cmentarzami i grobami zmarłych

Mimo trudności, liczba uczniów

inżynierów, do 1931 r. powróciło do

go zakończenia rozpoczętych stu-

jących elewów polskiego lotnictwa

emigrantów.

w szkołach zwiększała się, ale ba-

pracy w Polsce 185 osób. (…)

diów, przenoszenia się młodzieży do

w Bydgoszczy. Podobną rolę speł-