31

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235)

niało wielu innych oficerów. Sotnyk-

Żupinadze (1892-1968), inż. Bogdan

na Woli w Warszawie, poświęconych

było 26 senatorów i 97 posłów. Spo-

r. w Kaliszu Ukraińskie Towarzystwo

kapitan Wienczysław Berezowski

Żupinas-Żupinadze (ur. 1930 r.), Ge-

uczestnikom walk niepodległościo-

śród nich 17 było związanych z ukra-

Wojskowo-Historyczne (UTWH). (…).

pracował w Wojskowym Instytucie

neralny Projektant Budowy Hut Alu-

wych na Ukrainie 1917-1921. (…)

ińskimi walkami niepodległościowymi

W 1935 r. UTWH zrzeszało w swych

Geograficznym; zginął w Bykowni.

minium w Skawinie, Koninie, Kairze;

Duży wkład w wykształcenie

w latach 1917-1921.

szeregach 180 członków. Do 1939 r.

Płk Serhij Szełkownykiw-Metaksi-

uczestniczył przy budowie Elektrowni

młodych artystów plastyków mieli

Uczeni emigracyjnego pocho-

wydano 9 roczników zawierających ar-

jan kierował Operą Warszawską, a

Atomowej w Diablo Canyon (USA).

wykładowcy ASP w Krakowie, a

dzenia angażowali się także w ini-

tykuły generałów i wyższych oficerów

następnie Zakładami Technicznymi

W dziedzinie gospodarki wodnej II

mianowicie Wasyl Trebusznyj (1887-

cjatywy powołania w Polsce ukra-

armii ukraińskiej – uczestników I wojny

Kuriera Porannego. Wiele rozwią-

RP istotne znaczenie miały prace

1943) i związany z emigrantami

ińskiej wyższej uczelni. Niestety nie

światowej i walk niepodległościowych

zań w zakresie narzędzi i maszyn

byłego rektora Ukraińskiej Akademii

Leon Getz (1896-1971). Ich pracę

udało się utrzymać ani powołanego

na Ukrainie w latach 1917-1921, ze

rolniczych opracował inż. Oksen Il-

Gospodarczej w Podiebradach prof.

przedłuża Jerzy Nowosielski – syn

w Łańcucie, działającego potem w

wspólną polsko-ukraińską kampanią

nicki – pracownik Warszawskiej Stacji

Iwana Szowheniwa (1874-1943),

Stefana, uczestnika walk niepod-

Strzałkowie Ukraińskiego Uniwersy-

1920 r. włącznie. Zgromadzono też

Doświadczalnej Maszyn Rolniczych.

który po przybyciu do Polski został

ległościowych w 1920 r., działacza

tetu Narodowego, ani nie zdołał prze-

materiały do następnych roczników.

W zakresie budowy kolei na trasie

konsultantem Ministerstwa Rolnic-

Proswity i Ridnoji szkoły w Krakowie.

trwać tajny Ukraiński Uniwersytet we

Dwa z nich (10 i 11) ukazały się

Herby Nowe – Gdynia, mostu przez

twa RP oraz autorem wielu eksper-

Odkrywcą Epifania Drowniaka „Niki-

Lwowie, gdzie wykładowcami byli

drukiem po II wojnie światowej w

Niemen k. Grodna, tunelu Ponarskie-

tyz, opracowań i książek z zakresu

fora”(1900-1979) był absolwent ASP

także emigranci z Naddnieprzańskiej

Kanadzie. Członkowie UTWH byli

go k. Wilna zasłynął Jefrem Pluszcz

hydrologii. Znane osiągnięcia w dzie-

w Krakowie Roman Turyn, który z ko-

Ukrainy. Zawiodły także późniejsze

także autorami licznych artykułów w

(1872-?) – członek rządu Państwa

dzinie radiotechniki miał chorąży inż.

legą ze studiów, por. Armii URL Wa-

plany otwarcia Uniwersytetu Ukra-

wydawnictwach polskich, zwłaszcza

Ukraińskiego w 1918 r., a w dobie Dy-

ińskiego w Łucku, Stanisławowie

rektoriatu URL w 1919 r. dyrektor Ko-

czy Przemyślu. Ukraiński Centralny

lei Ukraińskich. Grupami budowlany-

Komitet w RP podjął więc próbę po-

mi dróg i mostów na Podlasiu, także

wołania Ukraińskiego Uniwersytetu

w okresie powojennym, kierował ppłk

Narodowego w Warszawie. Pierw-

wojsk inżynieryjnych Nikifor Awra-

szym etapem było skompletowanie

menko (1893-1973) (…) Duży wkład

grupy wykładowców. Następnie do-

w zakresie architektury i aktywności

szło do otwarcia (luty-kwiecień 1930

społecznej wniósł inż. arch. Serhij

r.) w siedzibie Instytutu Wschodnie-

Tymoszenko (1881-1950) – w 1917 r.

go Wyższych Kursów Ukraińskich.

członek Ukraińskiej Centralnej Rady,

Jeszcze w trakcie trwania kursów,

pracował w Łucku jako główny archi-

13 marca 1930 r., zgodnie z rozpo-

tekt, działał również w Ukraińskim

rządzeniem Rady Ministrów RP z 7

Wołyńskim Zjednoczeniu i Towarzy-

lutego, Ministerstwo Oświaty nadało

Generał-pułkownik Armii Uk-

stwie im. Petra Mohyły, był aktywnym

statut nowo powołanej placówce

raińskiej Republiki Ludowej

posłem na Sejm i do Senatu II RP.

naukowo-badawczej: Ukraińskiemu

Paweł Szandruk

Ciekawe rozwiązania w zakresie re-

Instytutowi Naukowemu (UIN). Za-

gulacji Wisły opracował prof. hydrolo-

daniem Instytutu było prowadzenie

gii i melioracji, pierwszy rektor Ukra-

badań z dziedziny ekonomii, historii i

gen. Pawło Szandruk, autor wielu

ińskiej Akademii Gospodarczej w

kultury Ukrainy, w tym historii Kościo-

haseł zamieszczonych w Polskiej

Podiebradach, współpracownik Mi-

ła i stosunków polsko-ukraińskich,

Encyklopedii Wojskowej.

nisterstwa Rolnictwa w Warszawie

oraz przygotowywanie kadry nauko-

Dużą aktywność emigranci wyka-

Iwan Szowheniw (1874-1943). (…)

wej. Prowadzono tam także prace

zali w zakresie wydawnictw zwartych

Duże osiągnięcia miał Jewhen Mała-

nad koncepcją ustrojową przyszłego

i prasowych. (…) Chociaż emigranci

niuk (1887-1968), adiutant dowódcy

niepodległego państwa ukraińskiego.

stanowili ułamek procenta wszyst-

wojsk URL gen. Wasyla Tiutiunnyka

Kierowanie Instytutem powierzono

kich Ukraińców w Polsce, drukowali

w 1919 r., poeta i publicysta, jeden

profesorom Uniwersytetu Warszaw-

oni ponad 15% całej ukazującej się

z redaktorów pisma literackiego

skiego, dyrektorem został prof. Ołek-

tu prasy ukraińskiej.

„Wesełka” (Tęcza) w obozie w Ka-

sander Łotocki, sekretarzem – prof.

(…) Powyższym działaniom od

liszu, przyjaciel Marii Dąbrowskiej i

Roman Smal-Stocki, kierownikami

początku internowania towarzyszyła

Jarosława Iwaszkiewicza, lektor

katedr: historii i prawa – O. Łotocki,

praca na rzecz zachowania gotowo-

Wyższej Szkoły Wojennej w War-

literatury – prof. Bohdan Łepkyj, a

ści bojowej na wypadek wojny o nie-

szawie. Był jednym z najbardziej

nauk ekonomicznych – prof. Walen-

podległość Ukrainy. W ramach wspo-

naczelny dowódca wojsk Ukraińskiej Republiki Ludowej

znanych ukraińskich emigracyjnych

tyn Sadowski.

mnianych oddziałów terenowych

Symon Petlura

poetów drugiej połowy XX wieku.

Ważnym osiągnięciem edytor-

Ukraińskiego Centralnego Komitetu,

Ołena Teliha (1907-1942), literatka,

skim UIN było wydanie drukiem dzieł

działały koła oficerskie liczące ponad

Konstanty Balas (1900-?), budowni-

sylem Perebyjnisem (1895-1966),

nauczycielka Szkoły Ukraińskiej im.

zebranych Tarasa Szewczenki w 16

700 członków. Za zgodą władz pol-

czy stacji nadawczej w Radomiu. Au-

zorganizowali wystawę prac Nikifora

Łesi Ukrainki w Warszawie, oraz jej

tomach (red. wydania P. Zajcew).

skich, w 1927 r. powołano do życia

torem wielu artykułów poświęconych

w Paryżu. Odnowieniem polichromii

mąż Mychajło Teliha (1900-1942),

Chociaż z planowanych wydano do

ukraiński Sztab Ministra Spraw Woj-

wojskowości był gen. Pawło Szan-

w komnatach królewskich na Wawe-

oficer armii URL, popularyzator

1939 r. 13 tomów, to i tak trzeba pod-

skowych, który miał w ewidencji po-

druk (1889-1979), kawaler orderu

lu oraz fresków w Bibliotece Jagiel-

pieśni ukraińskiej w Polsce, zostali

kreślić duże osiągnięcie wydawnicze

nad 1200 oficerów. Aktualną wiedzę

Virtuti Militari za zasługi w wojnie

lońskiej zajmował się były porucznik

straceni przez hitlerowców w Kijo-

tego szewczenkoznawcy. Warto przy

przekazywali im na systematycznych

obronnej Polski 1939 r. Jest on auto-

armii ukraińskiej, współautor pomni-

wie-Bykowni w 1942 r. (…) Na trwałe

tym powiedzieć, że Pawło Zajcew był

spotkaniach kontraktowi oficerowie

rem wielu haseł do polskiej Encyklo-

ka żołnierzy ukraińskich w Łańcucie,

w nauce polskiej zapisał się Iwan

od 1931 r. przewodniczącym komi-

Wojska Polskiego ze słuchaczami

pedii wojskowej, a także artykułów o

absolwent ASP w Krakowie Alek-

Feszczenko-Czopiwski (1884-1952),

sji szewczenkoznawstwa NTSz we

Wyższej Szkoły Wojennej włącznie.

polsko-ukraińskich stosunkach w XX

sander Charkiw (1897-1939).

profesor Akademii Górniczo-Hutni-

Lwowie. Do wybuchu wojny w 1939

Wielu z nich wzięło udział w wojnie

wieku. Wielu emigrantów i ich dzie-

Internowani żołnierze znacząco

czej w Krakowie, współtwórca pol-

r. ukazało się prawie 50 tomów, a

obronnej 1939 r. Za męstwo niektó-

ci wniosło duży wkład w ochronę

przyczynili się też do popularyzacji

skiego metaloznawstwa. Zaangażo-

kilkanaście przygotowano do druku.

rzy z Ukraińców, jak np. szeregowiec

zdrowia, zwłaszcza w placówkach

muzyki, narodowych tańców i teatru

wany w latach 1917-1920 w budowę

Prócz naukowców z Ukrainy Nad-

Bazyli Nazaruk, czy płk. Pawło Szan-

leczniczych Warszawy. Duży wkład

ukraińskiego w Polsce. (…)

niepodległego państwa ukraińskiego,

dnieprzańskiej w działalności UIN

druk otrzymali najwyższe odznacze-

w rozwój ukraińskiej, a także polskiej

Po II wojnie światowej na polskich

w styczniu 1922 r. rozpoczął pracę

uczestniczyli też Ukraińcy galicyjscy,

nie bojowe order Virtuti Militari.

sztuki wnieśli emigracyjni artyści,

scenach operowych dużą popularno-

na Politechnice Warszawskiej. W

a także wielu naukowców polskich.

W pewnym sensie spełnił się w

malarze, graficy i architekci przeby-

ścią cieszył się syn oficera armii URL

tym czasie był aktywnym członkiem

Już wcześniej, bo w 1925 r.

Polsce apel atamana głównego Sy-

wający po 1920 r. w Polsce. (…)

Włodzimierz Denysenko, solista Ope-

politycznego ośrodka ukraińskiej emi-

przy Uniwersytecie Warszawskim

mona Petlury z 1923 r. o podjęcie

Swoimi reklamami filmowymi

ry Śląskiej, Wrocławskiej i Warszaw-

gracji – Bractwa Ukraińskiej Państwo-

powołano Studium Teologii Prawo-

przez emigrantów i ich dzieci nauki

zdobył rozgłos Aleksander Szoło-

skiej, występujący także w składzie

wości – skupiającego zwolenników

sławnej (STP), co doprowadziło do

w krajach zamieszkania, poznawa-

chow vel Jan Nowak (1896-1981)

ukraińskiego chóru Żurawli. Duży

S. Petlury. W połowie 1922 r. został

poszerzenia kadry wykładowej o

nie ich języków i kultury, śledzenie

działający w Poznaniu, podobnie

wkład do skarbnicy współczesnej mu-

wykładowcą utworzonej w Krakowie

Ukraińców zaangażowanych w la-

dobrych doświadczeń w zarządzaniu,

jak interesującym drzeworytem Mar-

zyki w Polsce wnosi Sławomir Kaczo-

Akademii Górniczo-Hutniczej, z którą

tach 1918-1919 w tworzenie Ukra-

tłumaczenia książek i publikacji na

szałka J. Piłsudskiego popularność

rowski (ur. 1956, Łódź), kompozytor i

związał całe swe życie naukowe. Jed-

ińskiego Autokefalicznego Kościoła

język ukraiński, oraz popularyzację

zyskał Wasyl Masiutyn (1884-1955).

pedagog, profesor zwyczajny Akade-

nocześnie pracował w zakładach do-

Prawosławnego.(…) Wśród grona

idei prawa Ukrainy do niepodległości.

Wiaczesław Waśkowski (1904-1976)

mii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta

świadczalnych Państwowej Wytwórni

profesorskiego STP szczególną rolę

Polska jest dla ukraińskiej emigracji

pozostawił cały swój dorobek w War-

Bacewiczów w Łodzi. Twórca utwo-

Uzbrojenia, huty Pokój w Nowym

odegrał Iwan Ohijenko. Zwolniony w

terenem szczególnym, bowiem jedy-

szawie, będąc zaś profesorem ASP

rów instrumentalnych, wokalno-in-

Bytomiu, a następnie huty Baildon

1932 r. z pracy na uczelni, poświęcił

nie na jej obszarze zachowały się ne-

także wychował wielu swych następ-

strumentalnych i chóralnych. (…)

w Katowicach. W latach 1928-1939

się działalności naukowej i wydawa-

kropolie wojskowe i groby tych, którzy

ców. Zasługi w popularyzacji kultury i

Ukraińscy emigranci odznaczali

opublikował około 130 prac w j. pol-

niu czasopisma „Рідна мова” („Ję-

na początku XX w. rozpoczynali długą

sztuki ukraińskiej w Polsce, zwłasz-

się również dużą aktywnością w życiu

skim, niemieckim i ukraińskim z za-

zyk Ojczysty”), którego do 1939 r.

drogę walki o niepodległą Ukrainę.

cza twórczości artystów plastyków

politycznym. Spora ich reprezentacja

kresu metalurgii. (…)

ukazało się 81 numerów.

przyniosła działalność Petra Mehyka

zasiadała w Sejmie i Senacie II RP.

Duży wkład w dziedzinę inżynierii

Znaczną działalność w zakresie

Pełny tekst artykułu Aleksandra

(1899-1992), absolwenta ASP w War-

W 123-osobowej grupie parlamen-

lądowej w Polsce i poza jej granicami

dokumentacji walk niepodległościo-

Kolańczuka znaleźć można na por-

szawie, autora pomników nagrob-

tarzystów narodowości ukraińskiej w

wniósł syn gen. Dmytra Żupinasa-

wych prowadziło powołane w 1925

talu: www.kuriergalicyjski.com

nych na Cmentarzu Prawosławnym

przeciągu okresu międzywojennego