33

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235)

Polsko-ukraińskie prace konserwatorskie  (część ii)

sie ostatniego spaceru po Eupatorii

trafiłem na tablicę upamiętniającą

pobyt Adama Mickiewicza. Nasz

na początku lipca 2015 roku polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa narodowego

wieszcz gościł u miejscowego Kara-

(MKiDn) wspólnie z przedstawicielami Zarządu Ochrony Środowiska Historycznego Lwow-

ima, znaczącej osoby: „Tu, w domu

przywódcy krymskich Karaimów

skiej Rady Miejskiej zorganizowało we Lwowie spotkanie komisji ekspertów, aby ocenić

Chadży Agi Babowicza, w dniach

pierwsze wyniki prac konserwatorskich i omówić problemy wynikające przy prowadzeniu

27-28 czerwca 1826 zatrzymał się

prac. Wspólna komisja ekspertów oceniła również przebieg prac konserwatorskich w Kate-

wielki polski poeta Adam Mickie-

wicz”.

drze Ormiańskiej i na Cmentarzu łyczakowskim.

W drodze do Symferopola zaczął

JURIJ SMIRnOW

ze mną rozmawiać współpasażer.

tekst i zdjęcia

Zorientował się, że jestem Polakiem

i stał się bardzo otwarty: „Jestem

Zespół konserwatorów pod kie-

Tatarem Krymskim. Słyszałeś o ta-

rownictwem Pawła Baranowskiego

kim narodzie?”. Nasza rozmowa

z Warszawy przystąpił w Katedrze

bardziej przypominała monolog. On

Ormiańskiej do odnowienia kolejnej

nie mówił bezpośrednio o polityce.

partii polichromii Jana Henryka Ro-

W pewnym momencie powiedział:

sena. Konserwatorzy na przestrzeni

„U nas jest coraz gorzej i gorzej”. Być

lat pracy w tej katedrze wypracowali

może, nie miał na myśli spraw poli-

już technologię wykonania tych ro-

tycznych a jedynie poziom życia. W

bót, ale każde kolejne malowidło

tym momencie siedząca obok kobie-

Rosena – to kolejne wyzwanie i ko-

ta ryknęła: „Co coraz gorzej i gorzej?

lejne niespodzianki.

Wy powinniście być nam wdzięczni,

Wyjęta z wnęki została drewnia-

gdyby nie my, nie byłoby tu kamienia

na rzeźba Jezusa Dobrego Paste-

na kamieniu! Byłoby jak w Doniecku!

rza i przystąpiono do jej renowacji.

To myśmy was uratowali!”

Na cokole rzeźby odkryto podpis au-

- Pani mam być wdzięczny? –

torki: „Zozo Rosen”. Jest to jedyne

spytał Tatar

Komisja ekspertow na Cmentarzu łyczakowskim

dzieło Zofii Rosen na Ukrainie. Kon-

-Tak, bo na to idą moje podatki

konserwacji kolumny św. Krzysz-

z Chrzanowskich Ignacowej Puzyni-

Parysa Filippiego są rozbite na ka-

serwatorzy ocenili, że dość dobrze

– krzyczała nieznajoma Rosjanka.

tofa. Przy zabytkowej kolumnie

ny, który był poważnie uszkodzony

wałki i rozrzucone dookoła groty, w

zachowała się warstwa posrebrze-

Zakończyła tyradę słowami – Taki z

pracuje zespół konserwatorów z

a część elementów ozdobienia była

której się znajdowały. A przecież ten

nia rzeźby, która nabrała oryginalnej

ciebie patriota?

Polski pod kierownictwem Andrzeja

zniszczona. Bardzo wysoko ocenio-

pomnik był w stosunkowo dobrym

patyny ze złocistym odcieniem.

Przysłuchiwałem się zdumiony,

Kazberuka. Jest to już drugi etap

no prace przy kamiennych rzeźbach

stanie jeszcze w końcu XX wieku,

Natomiast sprawa pozłocenia

jak spokojna łagodna osoba zmie-

prac. Komisja bardzo wysoko oce-

na grobach prof. Stanisława Karpiń-

kiedy zwrócił na niego uwagę prof.

podwójnych pilastrów stwarza pew-

niła się w krzyczącego potwora.

niła wykonane już prace. Młodzi

skiego, rodziny Skrypciów i hrabiny

Stanisław Nicieja, opisując go w ten

ne problemy. Technologicznie jest to

Byłem jeszcze zdumiony jej butą:

konserwatorzy zdążyli oczyścić fi-

Honoraty Borzęckiej. Na wszystkich

sposób: „Pomnik został wzniesiony

możliwe, ale kosztuje bardzo drogo.

kazała Krymskiemu Tatarowi być

gurę św. Krzysztofa i trzon kolumny.

tych pomnikach kamień oczyszczo-

po śmierci pierwszej córki generała.

Takich pieniędzy nie ma ani polski

wdzięcznym za okupację! I do tego

W roku następnym planowane jest

no, uzupełniono ubytki. Znaczne

Miał kształt kamiennej groty o tune-

MKiDN, ani parafia ormiańska we

być patriotą okupacyjnego państwa.

zakończenie odnowienia cokołu.

prace, które będą kontynuowane

lowym przekroju, w której wnętrzu na

Lwowie. Paweł Baranowski zwró-

Do rozmowy włączył się drugi pa-

Andrzej Kazberuk planuje też zrobić

w następnym roku, wykonano przy

tumbie klęczy anioł z rozpostartymi

cił też uwagę komisji na oryginalny

sażer. Był spokojny ale po stronie

nowe tablice, repliki starych, utra-

pomniku na grobie Artura Milikow-

skrzydłami, podtrzymujący na pra-

strop w nawie głównej, rzeźbiony,

kobiety.

conych w latach powojennych. Już

skiego. Ten pomnik był wykonany

wym kolanie młodą śpiącą kobietę w

bogato złocony i polichromowany.

Mój sąsiad zapytał: „Przepra-

drugi rok pod jego kierownictwem

szam a skąd jesteście?” Zapadła

pracuje młoda konserwator Paulina

chwila milczenia.

Pytlak. Dla „Kuriera Galicyjskiego”

- Ze Związku Sowieckiego – od-

powiedziała, że jest zafascynowa-

powiedziała kobieta.

na pracą w Katedrze Ormiańskiej.

- Pytam poważnie, skąd jeste-

Rok temu pracowała na dziedzińcu

ście?

północnym, teraz przy kolumnie.

Po dłuższej chwili padła odpo-

Paulina mówi: „Pochodzę z Grono-

wiedź – Z Krasnodaru.

wa Wielkopolskiego, studia konser-

Drugi mężczyzna dłużej stawiał

watorskie skończyłam w Toruniu,

opór – Z kontynentu. Tak chyba mó-

specjalizacja: konserwacja rzeźby

wicie… z kontynentu, prawda?

kamiennej. Przy kolumnie pracują

Gorąca kłótnia zamieniła się

cztery osoby. Dwie dziewczyny i

w dwie, równoległe rozmowy. Ko-

dwóch bardzo pomocnych w pracy

bieta, jak się okazało, z Kubania

chłopców. Bardzo wspiera nas swo-

rozmawia z sąsiadem, przybyszem

Figura Chrystusa Dobrego

im doświadczeniem nasz kierownik

najprawdopodobniej z Doniecka,

Pasterza

Andrzej Kazberuk”.

o coraz niższych pensjach i o tym,

Czas robi swoje, i strop wymaga

Znaczną część zaplanowanych

że te pieniądze pochłania właśnie

Odnowienie pomnika Iwana Franki

natychmiastowej konserwacji, a po-

prac konserwatorskich wykonano

Krym i wojna. Mój sąsiad mówił mi

złocenie uzupełnienia.

szatach mocno sfałdowanych… Na

z metalu i przez ostatnie prawie

też na terenie Cmentarza Łyczakow-

do ucha: „Jak pojedziesz, wszystko

Michał Michalski poinformował

szczycie grobu umieszczono krzyż

sto pięćdziesiąt lat korozja zrobiła

skiego. Komisja ekspertów oceniła

opowiesz. Żyjemy pod okupacją.

obecnych, że w listopadzie 2015

kamienny o ramionach imitujących

swoje. Niestety, z niezależnych od

postęp prac przy każdym odnawia-

Dżemilew i Czubarow walczą za

roku jest zaplanowana wystawa w

sękate konary”.

ministerstwa powodów, nie będzie

nym pomniku. Bardzo są zaanga-

nas. Pojedź do domu i opowiedz

Międzynarodowym Centrum Kultury

Swoje propozycje na przyszły

mogła kontynuować prace przy tym

żowane prace przy dwóch najwięk-

wszystko, jak tu jest. A jak już – kto

w Krakowie, na której będą przed-

2016 rok ma też strona ukraińska.

pomniku Monika Jamroziewicz-Filek

szych obiektach, mianowicie przy

wie – będziemy wolni, zawsze bę-

stawione zdjęcia malowideł J.H. Ro-

Michał Nagaj, dyrektor Cmentarza

z Krakowa. W ciągu ostatnich lat pani

pomnikach na grobach Iwana Franki

dziesz mógł tu przyjechać” – brzmi

sena z Katedry Ormiańskiej. Będą

Łyczakowskiego, przedstawił eks-

Monika zrobiła bardzo dużo dla rato-

i Seweryna Goszczyńskiego. Pierw-

to prawie jak obietnica honorowego

to stare i nowe zdjęcia – fotografie z

pertom kilka pomników na grobach

wania właśnie metalowych pomników

szy jest już całkiem oczyszczony,

obywatelstwa.

lat przedwojennych oraz zdjęcia ma-

Ukraińców pochowanych na cmen-

na cmentarzu. MKiDN znalazło jej

zabezpieczony według najnowszych

Kłótnia między Rosjanką a Ta-

lowideł zrobione przed i po konser-

tarzu, a również wyraził zadowolenie

godnego kontynuatora i dalsze prace

technologii, nawet pozłocono litery

tarem pozostaje w poetyce relacji

wacji. Będą też zdjęcia fresków z lat

będą prowadzone dalej na wysokim

z przebiegu współpracy polsko-ukra-

napisów. Pozostał tylko problem

tatarsko-rosyjskich, ale podobny sto-

późniejszych, wykonane przez mi-

ińskiej, która znalazła swoje odbicie

poziomie artystycznym.

uporządkowania terenu dookoła, nie

sunek do rosyjskich Krymczan może

strza w USA. „Planujemy, że będzie

Dr Michał Laszczkowski, prezes

w odnowieniu całego szeregu po-

tylko pod kątem konserwatorskim,

w przyszłości być powodem „ukra-

to wystawa ruchoma, którą można

Fundacji Dziedzictwa Narodowego

mników znanych Ukraińców, wśród

ale też wygody dla grup turystycz-

inonostalgii”, podobnej do tej, którą

będzie pokazać i w innych miastach

z Warszawy, razem z ekspertem

których są pomniki Iwana Franki,

nych, które licznie odwiedzają ten

niektórzy korespondenci odnotowy-

w Polsce. Będzie to swoista promo-

Marcinem Biernatem z Krakowa już

Denisa Zubrzyckiego, rodziny Kry-

grób.

wali w Chorwacji czy Serbii kilka lat

cja Katedry Ormiańskiej we Lwowie,

pjakewyczów, Jarosława Kułaczkow-

wybierają pomniki dla wpisania na

Przy pomniku Goszczyńskie-

po wojnie. Krym po „referendum” nie

twórczości J. Rosena i prac konser-

skiego, rodziny Ilariona Święcickiego,

listę potrzebujących renowacji w na-

go wykonano znaczną część prac.

stał się rajem. Ludzie powoli stają się

watorskich, które prowadzi zespół

Omelana Ohonowskiego i innych. Na

stępnym 2016 roku. Komisja zwróciła

Niedługo konserwatorzy zamontują

zmęczeni. W przyszłości Rosjanie

polsko-ukraińskich konserwatorów”

tym tle dziwnie wyglądają wypowie-

swoją uwagę na barbarzyńsko znisz-

odnowione tablice marmurowe z

z Rosji właściwej będą coraz mniej

– powiedział Michał Michalski.

dzi niektórych działaczy lwowskich,

czony pomnik na grobie córek gene-

napisami. Po konserwacji niektóre

lubiani na półwyspie, jeżeli będą pre-

Na dziedzińcu wschodnim wy-

kwestionujących potrzebę konserwa-

rała Józefa Miączyńskiego. Figury

pomniki trudno nawet poznać, na

zentować taką postawę.

konano znaczną część prac przy

cji pomnika Iwana Franki.

wyrzeźbione przez słynnego artystę

przykład, pomnik na grobie Urszuli

(cd. w następnym numerze)