37

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235)

rzach nie widać opuszczonych, za-

ogonami, pawimi piórami i pawimi

rośniętych grobów. Zupełnie inaczej

głowami na elewacji, w oknach i

niż na zachodniej Ukrainie.

wystroju. Dziś mało zachęcającymi

Na Zakarpaciu nawet czas płynie

świadkami międzywojennej elegan-

inaczej. I zegary tykają po swojemu.

cji. Przed hotelem przycięte klomby.

Nieoficjalnie wskazując oficjalnie

W klombach pomnik eleganckiego,

szczupłego młodzieńca, który jak-

używany czas miejscowy. Określany

by tylko na sekundę zatrzymał się

jako środkowoeuropejski, czy wręcz

w tym miejscu. To Sándor Petöfi.

budapesztański. W odróżnieniu od

Deptak Koszuta przecinają uliczki

kijowskiego. Bo Budapeszt jest bli-

Seczeniego, Zriniego, Rakoczego.

sko a Kijów daleko. Za Karpatami.

Przykościelny teren uwzniośla po-

Są grekokatolikami, ale święta ob-

piersie węgierskiego króla św. Stefa-

chodzą z katolikami rzymskimi. Po

na I. Na kamienicach wiszą tablice,

europejsku. Mieszkają w domach

upamiętniające pobyty węgierskich

pokrytych glinianą dachówką, a nie

twórców, działaczy, bohaterów na-

trującym eternitem. Granica między

rodowych. Pod każdą tablicą okrą-

cywilizacją szarego eternitu a czer-

głe wianuszki z tasiemkami w kolo-

wonej dachówki ukrywa się w kar-

rach węgierskich barw narodowych.

packich przełęczach. Jakby Karpaty

I napisy. Dwujęzyczne: Tu żył..., tu

wykrzywiały oś ziemi. Wschodowi

się urodził..., tu się zatrzymał..., tu

przeciwstawiając południe. Za nimi

mieszkali rodzice... Gdyby z po-

są nieskończone bezkresy, przed

dobną skrupulatnością we Lwowie

nimi geometrycznie zagospodaro-

czczono wszystkich znaczących

wane pola warzyw i sadów. Tam są

nieukraińskich gości i obywateli gro-

łany i wódka, tu warzywa i winnice.

du Lwa, pod każdym oknem w cen-

W zadbanych ogródkach kwitną

trum miasta musiałaby być tabliczka

kwiaty. Domy też jakby urosły. Są

z nazwiskami sławnych Austriaków,

wyższe i większe niż z drugiej strony

Pałac królewski w Budapeszcie

Karpat. Bardziej kolorowe, bardziej

Czechów, Ormian, Niemców, Pola-

zadbane. Ich mieszkańcy poruszają

ków, Włochów, Żydów i innych.

się na rowerach, małe koniki cią-

Ulicę Koszuta zamyka betono-

gną drabiniaste wozy. Gospodynie

wa socrealistyczna bryła miejskiego

sprzedają jajka, mleko, owoce i wa-

domu kultury. Na drzwiach plakat

rzywa. Choć to środek tygodnia, jest

z podobizną Bohdana Chmielnic-

odświętnie i kolorowo. Zakarpacie to

kiego. Dla równowagi. Obok domu

uśmiech Ukrainy.

kultury, na załamaniu muru, w kącie,

Dojeżdżamy do miasteczka Be-

wielki plakat upamiętniający Nie-

rehowo. W centrum miasta Plac Bo-

biańską Sotnię. Ze zdjęciami tych,

haterów. Wielkie betonowe postacie

którzy zginęli na Majdanie. Nad pla-

i pomnik z gwiazdą czerwonoarmi-

katem napis w języku ukraińskim:

Na zawsze pozostaną z nami. Na

stów. Oswobodzicieli. Wokół duże

ziemi kilka zniczy. Obok, na chod-

drzewa i zniszczone ławki. Wyrośnię-

niku mleko, kwiaty, owoce. Jedni

ta trawa. W cieniu drzew, jak kury, w

sprzedają, inni kupują. Kolejne

wykopanych w ziemi zagłębieniach,

Campo di Fiori….

śpią rodziny bezpańskich psów.

Zatrzymujemy się w miejscowo-

Oswobodzicieli nikt nie wyprasza.

ści Janoszi. Próbujemy się zakwa-

Psów nikt nie przepędza. Miejscowi

terować. Recepcjonista rozmawia

chodzą ulicą Koszuta. Plac Bohate-

z nami po ukraińsku. Słychać, że

rów oddziela niewidzialna granica.

Między swoim a obcym. Naszym, a

w głowie tłumaczy z węgierskiego.

nie naszym.

Personel mówi ze sobą po węgier-

Życie miasteczka toczy się wo-

sku. Z nami po rosyjsku. Przypo-

kół największego budynku przy ul.

minają mi się węgierskie liczebniki,

Koszuta, Węgierskiego Instytutu Za-

których uczyli mnie dziadkowie, na

karpackiego im. Franciszka Ráko-

innym pograniczu. Proponują nam

czego II. Słońce odbija się w jego

apartament, z którego korzysta wę-

gierski ambasador. Wielkie pokoje z

biało-żółtych kolorach. Instytut pro-

wielkimi łożami. Zajmuje pół piętra.

mieniuje. To świątynia oświaty. Sku-

Bierzemy pokój dla zwykłych tury-

pia całą energię miasteczka. Góruje

stów. Włączamy telewizor. Córka z

nad sąsiadującymi kamieniczkami,

radością znajduje film „Marta mówi”.

które nie mogą mu dorównać, ani

Tylko, że tutaj Marta mówi po wę-

wystrojem, ani wielkością, ani inten-

giersku. Oglądamy, nawet nie pró-

sywnością barw. Choć każda z nich

bując się domyślić, co Marta chciała

to perełka, tyle że z innych pacior-

powiedzieć.

ków, których już nie kończy syna-

Gdyby nie sporadycznie poja-

goga. W czechosłowackim między-

wiające się ukraińskie flagi, nie by-

wojniu architektoniczną równowagę

łabym pewna, gdzie jesteśmy.

ulicy zapewniał secesyjny hotel

Złota Pawa, z wieżyczkami, pawimi

KG