38

Okruchy historii

14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Szeptyccy, Habsburgowie i inni

Czy można wybrać sobie narodowość? Historia mówi, że tak. Jednak,

gdy robią to rodzeni bracia, przy czym każdy z nich wybiera inną, zawsze

daje to posmak sensacji. Gdy narody, wybrane przez każdego z nich,

wkraczają w sytuację konfliktową, sytuacja nabiera cech dramatu.

komedii, które na stałe weszły do

państwa polskiego, jego rodzony

MIROSłAW ROWICKI

panteonu polskiej literatury i teatru.

brat Andrej Roman wraz z arcyksię-

Aleksander hrabia Fredro był

ciem Wilhelmem Habsburgiem (na-

Szeptyccy to jeden

zywanym także Wasylem Wyszy-

jednak nie tylko zdolnym pisarzem,

ze starych rodów kresowych

wanym – pretendentem do korony

Jeszcze w 1469 roku król Kazi-

ale nie gorszym wojskowym i bar-

mierz Jagiellończyk potwierdził prawa

dzo zdolnym zarządcą odziedziczo-

Ukrainy lub tylko Galicji i Lodomerii)

Fiodora z Szeptyc oraz jego wnuków

nego majątku. Za młodu przeszedł

działał aktywnie na rzecz utworze-

Fiodora, Hliba i Sienka do posiadania

niemal całą kampanię napoleońską.

nia państwowości ukraińskiej w

dóbr Szeptyce. Ten ruski, w swoich

Do domu powrócił dopiero po klęsce

Galicji Wschodniej. Był duchowym

korzeniach, ród dobrze przysłużył się

cesarza Francuzów jako kawaler Le-

przywódcą walki Ukraińców w li-

gii Honorowej. Wyjechaliśmy razem,

Rzeczypospolitej. Nazwisko Szep-

stopadzie 1918. W 1921 wyjechał

z odmiennych pobudek: Napoleon

tycki nosił ciągnący pod Wiedeń

do zachodniej Europy, gdzie przez

na Elbę, ja zasię do Rudek – pisał,

rotmistrz pancerny Stefan. Jego syn

dwa lata zabiegał u rządów Fran-

wspominając te czasy.

został później biskupem przemyskim.

cji i Wielkiej Brytanii o oderwanie

W listopadzie 1826, w wieku 33

Porucznik Wincenty Szeptycki brał

Chełmszczyzny i Galicji od Polski

lat, po jedenastu latach starań, Alek-

udział w sławnej szarży pod Somo-

i utworzenie z nich niepodległej

sander hrabia Fredro poślubił Zofię

sierrą.

Ukrainy. Wilhelm Habsburg był

z Jabłonowskich Skarbkową. Jej

W początkach XIX wieku ród był

najmłodszym synem arcyksięcia

pierwszym mężem był hrabia Sta-

w pełni spolonizowany. Jeszcze w

Karola Stefana z żywieckiej gałęzi

nisław Skarbek – przyszły fundator

XVIII stuleciu Szeptyccy zmienili ob-

Habsburgów.

lwowskiego teatru, w którym Fredro

rządek na rzymskokatolicki. Byli ty-

Młody Wilhelm po ukończeniu

powym przykładem tych, co to gente

wystawiał swoje komedie(!). Małżeń-

akademii wojskowej w 1915 został

Ruthenus, natione Polonus.

stwo Zofii i Aleksandra było bardzo

przydzielony jako nadporucznik do

szczęśliwe. Fredrowie mieli dwoje

Po 1772 roku otrzymali z rąk

13 pułku ułanów. W 1918 r. mia-

dzieci. Syna Jana Aleksandra i córkę

cesarza austriackiego tytuł hrabiów

nowany na stanowisko dowódcy

Zofię, zamężną hrabinę Szeptyc-

Legionu  Ukraińskich  Strzelców

Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

ką, która była matką aż siedmior-

Siczowych i otrzymał stopień puł-

Szeptyccy skoligaceni byli z Wi-

ga synów. Ojcem ich był ziemianin

kownika. Jego adiutantem był

śniowieckimi, Ledóchowskimi i inny-

Andrej Szeptycki

obrządku rzymskokatolickiego Jan

Ostap Łucki, późniejszy senator II

mi arystokratycznymi rodami.

zuje się być niezmiernie zdolnym or-

maja 1918 – generał-gubernator w Lu-

Kanty hrabia Szeptycki. Wychowa-

Rzeczpospolitej. Na początku 1919

Obok polonizujących się rodów

ganizatorem. Zostaje członkiem Izby

blinie. Z funkcji tej ustąpił w proteście

niem synów zajmowała się głównie

podjął służbę w Sztabie General-

ruskich element polski umacniały

Panów wiedeńskiego parlamentu,

przeciw oddaniu Ziemi Chełmskiej

matka. Dwóch najstarszych nie do-

nym URL. W 1920 osiadł na stałe

napływające z Polski centralnej rody

pełni też funkcję wicemarszałka ga-

Ukrainie w traktacie brzeskim. Od

czekało wieku dorosłego. Pięciu po-

możnowładcze, zakładające na Rusi

w Austrii, utrzymując się z pensji,

licyjskiego sejmu krajowego. W roku

października 1918 r. dowodził pod-

zostałych w różny sposób zapisało

nowe linie rodowe.

przyznanej przez ukraińskie przed-

1900, w wieku zaledwie 35 lat, zosta-

ległemu dowództwu niemieckiemu

się w historii tej ziemi.

Przybywała też, zwłaszcza za

stawicielstwo (pensję wstrzyma-

je mianowany przez papieża Leona

Polnische Wehrmacht. Od listopada

czasów panowania andegaweń-

no w marcu 1921). W maju i lipcu

XIII metropolitą halicko-lwowskim.

1918 – w Wojsku Polskim, następca

skiego, szlachta pochodzenia wę-

1920 uczestniczył jako emisariusz

Andrej Szeptycki

Metropolita Andrej Szeptycki sta-

gen. Tadeusza Rozwadowskiego na

Chyba najbardziej znanym, z

gierskiego.

rządu ZURL w pertraktacjach z

je się wkrótce duchowym przywódcą

pośród braci, był Roman Maria Alek-

Z niej wywodził się ród Fredrów.

hetmanem Pawłem Skoropadskim

odradzającego się ukraińskiego ru-

sander hrabia Szeptycki znany bar-

Na Rusi znajdowali schronienie

w Lipsku. Był pretendentem do tro-

chu narodowego. Mimo początkowej

dziej jako Andrej Szeptycki.

Czesi, wygnani z kraju przez anty-

nu ukraińskiego, popierany przez

nieufności ze strony działaczy ukra-

Ukraińską Partię Ludową Mykoły

ińskich (znowu nam Polaka przy-

Czudinowa, rozłamową grupę „chli-

słali!), szybko zdobywa ich uznanie

borobów-państwowców”  Wiktora

i szacunek. Szeptycki zakłada we

Andrejewskiego oraz emigracyjny

Lwowie Ukraińskie Muzeum Narodo-

ruch Ukraińskiego Wolnego Kozac-

we, pomaga założyć pismo Mołodaja

twa.

Ukrajina. Myślę, że i w pełni czuje się

Za współpracę oraz za poparcie

już Ukraińcem. W jego ślady idzie

dążeń propaństwowych Ukraińców

również, o cztery lata młodszy, brat

został wydziedziczony przez ojca,

Kazimierz hrabia Szeptycki. W 1910

o czym arcyksiążę Karol Stefan

roku zmienia obrządek na grecko-

Habsburg poinformował publicznie

katolicki, również wybierając życie

za pośrednictwem prasy.

zakonne i przyjmując imię Klemens.

Sam Karol Stefan też o mały

Przed tym prowadził intensywną

włos nie został królem, ale Polski.

Karol Stefan Habsburg

działalność polityczną, ukończył uni-

Jego kandydatura przez pewien czas

wersytet w Insbrucku. I on wybiera

była poważnie rozpatrywana na eu-

stanowisku Szefa Sztabu General-

powrót do źródeł – jest Ukraińcem.

ropejskich dworach, gdy rozmyślano

nego, funkcję sprawował do marca

Pozostali trzej bracia Szeptyccy czu-

o stworzeniu polskiego państewka

1919. W wojnie 1920 był dowódcą

ją się Polakami.

pod niemieckim protektoratem.

Frontu Północno-Wschodniego i 4.

Pomnik Aleksandra Fredry we Wrocławiu

Armii. W roku 1923 – przez kilka mie-

husyckie prześladowania, np. ród

Jak wszyscy bracia, był człowie-

sięcy pełnił funkcję ministra spraw

Stanisław Maria

Dom żywieckich

Herburtów z Moraw. Przybywali

kiem dobrze wykształconym. Ukoń-

wojskowych. Tymczasem metropoli-

hrabia Szeptycki

Habsburgów

Z nich postacią najbardziej zna-

Niemcy oraz Włosi po upadku kolo-

czył gimnazjum św. Anny w Krako-

ta Andrej Szeptycki stanął wyraźnie

był wielojęzyczny

ną i wyrazistą był dwa lata młodszy

Sam książę, oprócz niemieckie-

nii genueńskich nad Morzem Czar-

wie, krótko był huzarem, studiował

po stronie odradzających się aspira-

od Andreja Romana, generał armii

go i polskiego, władał włoskim, wę-

nym. Ten napływowy żywioł dość

na uniwersytetach w Krakowie i w

cji państwowych Ukraińców. Narody

austriackiej, a następnie generał bro-

gierskim, hiszpańskim, słoweńskim

szybko się polonizował.

ówczesnym niemieckim Wrocławiu.

dawnej Rzeczpospolitej inaczej wi-

ni Wojska Polskiego Stanisław Maria

i angielskim. W tym właśnie języku

W wieku 23 lat porzucił życie świec-

działy swoją przyszłość, ich politycy

hrabia Szeptycki.

często rozmawiał z dziećmi. W ro-

kie i wstąpił do zakonu bazylianów

dobierali sobie innych przyjaciół.

Aleksander Fredro –

Zawsze czuł się Polakiem. Od

dowej siedzibie sześcioro dzieci

(w obrządku grekokatolickim), przyj-

dziadkiem Szeptyckich

lipca 1916 do października 1916 był

książęcej pary – trzy córki: Eleono-

W ostatniej dekadzie XVIII stu-

mując zakonne imię Andrej. Od tego

Andrej Roman i Wilhelm

dowódcą III Brygady Legionów Pol-

ra, Renata i Mechtylda oraz duma

lecia w starej, już z dawna polskiej,

czasu datuje się prawdziwie wielka,

Habsburg

skich, następnie do kwietnia 1917

ojca trzej synowie: Wilhelm, Karol

rodzinie Fredrów przyszedł na świat

choć trudna i czasem kontrowersyjna

Gdy Stanisław Szeptycki podej-

– komendant całości Legionów. Do

i Leon spędziło najważniejsze lata

syn Aleksander, późniejszy autor

kariera młodego Szeptyckiego. Oka-

mował działania na rzecz odrodzenia