39

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 sierpnia 2015 nr 14–15 (234–235)

Włoszech. Pracował jako tłumacz w

życia, ukończyło prawdziwą szkołę

Armii Czerwonej do Lwowa. Ostatnie

nego od Niemiec Królestwa Polski.

Gente Polonus

sztabie Naczelnego Wodza. Podob-

charakterów.

lata spędził na wózku inwalidzkim

Propozycję zgłosił cesarz Niemiec

Natione Germanus

no w czasie jego służby przy sztabie

Książę wychowywał dzieci su-

w pałacu biskupim opodal katedry

Wilhelm II pod warunkiem, że na

Dobra pszczyńskie, choć nieda-

podszedł do niego żołnierz w którym

rowo, ale niezwykle starannie. Na-

św. Jura. Jego działalność w latach

tronie króla zasiądzie Książę Pless,

leko Żywca położone, znajdowały

Aleksander rozpoznał jednego z

uka na dworze trwała prawie przez

II wojny światowej – to temat na

Hans Heinrich XV – Jan Henryk XV,

się w państwie pruskim. Ich wła-

pracowników zamku w Pszczynie.

cały rok. O tak długich wakacjach,

odrębne opracowanie. W swoim po-

Reichsgraf von Hochberg, w którym

ścicielem był wówczas Jan Henryk

Jakbym nie widział pana w tym mun-

jak teraz książęta nawet marzyć nie

jęciu stał konsekwentnie po stronie

płynie piastowska krew! Zaraz po

(Hans Heinrich) XV Hochberg, ksią-

durze, powiedziałbym, że jest pan

mogli.

narodowego ruchu ukraińskiego, la-

zakończeniu wojny, gdy ważyły się

żę von Pless (Pszczyński). Był prak-

synem księcia pszczyńskiego. – To

Dom przesiąknięty był polskim

wirował pomiędzy zmieniającymi się

losy przynależności państwowej

tycznie rówieśnikiem Karola Stefana

ja – odpowiedział Aleksander Hoch-

duchem. Stałym gościem był m.in.

okupantami, nie zapominał jednak

Górnego Śląska, Pszczyna stała się

Habsburga, jak i Andreja Romana

malarz Wojciech Kossak, którego

berg. Ponoć jego rozmówca mało nie

o przykazaniach Bożych. W swoim

znów widownią ważnych wydarzeń

Szeptyckiego.

dzieła zdobią do dziś surowe ściany

zemdlał.

pałacu biskupim przechowywał Ży-

historycznych. Hochbergowie byli

Spadkobierca jednej z najwięk-

zamku.

dów – podobne dyspozycje wydał

zdecydowanymi zwolennikami włą-

szych fortun śląskich początek ka-

i innym strukturom kościelnym. Po

czenia ziemi pszczyńskiej do Nie-

riery miał również podobny. Ukoń-

Wróćmy znów

śmierci żegnały go tłumy lwowian.

miec. Gdy 16 sierpnia 1919 r. wybu-

czył ekskluzywne gimnazjum św.

Karol Stefan dbał bardzo

do Szeptyckich

Mimo krańcowo różnych czasa-

W ostatniej drodze towarzyszyła mu

chło I powstanie śląskie, powstańcy

Marii Magdaleny we Wrocławiu, stu-

o dobre kontakty z Polakami

To był jego wybór polityczny,

mi wyborów – w życiu prywatnym,

kompania honorowa wojsk sowiec-

zostali zaatakowani przez wojska

diował ekonomię na uniwersytetach

ale i sympatia. Dwie swoje córki

Szeptyccy trzymali się razem. Oglą-

kich. Spoczął w podziemnej krypcie

niemieckie już w miejscu zbiórki,

w Berlinie, Genewie, Bonn.

dałem fotografię pięciu braci Szep-

archikatedry św. Jura we Lwowie. Po

Potem był… huzarem. Po ukoń-

tyckich wykonaną w roku 1938 w

kilku latach władze sowieckie urzą-

czeniu służby wojskowej ruszył w

Łabuniach na Zamojszczyźnie. Po-

dziły w krypcie magazyn.

długą podróż dookoła świata. To

dobno zawsze byli zgraną, kocha-

wszystko miało go przygotować do

jącą się rodziną. Lata drugiej wojny

zarządzania olbrzymimi dobrami

światowej, mimo różnych wyborów,

Hochbergów na Śląsku. Hochber-

były dla nich tragiczne.

gowie należeli wówczas do najpotęż-

27 września 1939 roku żołnierze

niejszych i najstarszych rodów nie-

sowieccy rozstrzelali w rodowym

mieckich. W ich żyłach płynęła krew...

majątku Szeptyckich w Przyłbicach,

Piastów śląskich, co było rodzinnym

brata Andreja Leona Szeptyckiego

powodem do dumy. Było rodzinną tra-

wraz z żoną Jadwigą, kolekcjonerką

dycją, by w każdym pokoleniu jeden

i miłośniczką pieśni ukraińskich. Było

z synów nosił imię Bolko. Czuli się

Niemcami. Można powiedzieć Gente

to świadome pośrednie uderzenie

Polonus Natione Germanus.

w metropolitę Andreja, wymierzone

Jan Henryk XI von Pless

przez komunistyczną władzę sowiec-

W wieku lat trzydziestu, w roku

von Hochberg

ką. Bratanek i zarazem chrześniak

1891, Henryk XV, naciskany przez

Stanisław Szeptycki

metropolity, noszący to samo imię

rodzinę, obawiającą się jego staroka-

wydał za polskich arystokratów.

zaś książę udostępnił swój pałac na

(syn Leona), Andrzej Szeptycki był

walerstwa, ożenił się z Marią Teresą,

Renata związała swój los z rodem

siedzibę i koszary paramilitarnych

klerykiem rzymskokatolickim. Bę-

zwaną księżną Daisy. Daisy, a wła-

Radziwiłłów, zaś Mechtylda wyszła

Wilhelm Habsburg, zwany

grup niemieckich. W podziemiach

dąc dopiero na pierwszym roku w

ściwie Maria Teresa Oliwia Cornwal-

za Czartoryskiego. Warto dodać,

Wasylem Wyszywanym

pałacu urządzono wówczas prowi-

seminarium we Lwowie, jako oficer

lis West urodziła się w 1873 roku, w

że małżeństwa zostały zawarte z

zoryczne więzienie, gdzie osadza-

rezerwy otrzymał zezwolenie bisku-

niezbyt zamożnej, ale szczycącej się

miłości. Można jednak powiedzieć,

no schwytanych Polaków. Również

pa na udanie się na front. Zginął w

znakomitym pochodzeniem rodzinie.

iż księżniczki miały szczęście, zako-

Marny los spotkał też

podczas kolejnych dwóch powstań

Katyniu.

Z jej przodków wywodziły się dwie

chując się w Polakach.

Wilhelma Habsburga

Hochbergowie aktywnie wspierali

19 czerwca 1940 roku gestapo

królowe angielskie, natomiast brat

Ciosem dla książęcej pary był

(Wasyla Wyszywanego)

Po zajęciu Austrii przez Armię

żywioł niemiecki. Jan Henryk XV

zamęczyło w Rotundzie zamoj-

Daisy był ojczymem Winstona Chur-

bowiem mezalians trzeciej z córek,

Czerwoną 26 sierpnia 1947 został

wyposażył własnym sumptem spory

skiej drugiego z braci Szeptyckich,

chilla. Maria Teresa była kobietką

Eleonory, która jako jedyna, wybrała

aresztowany przez GRU, wywiezio-

oddział, który pod dowództwem jego

Aleksandra – właściciela majątków

pełną wdzięku i urody, a o jej względy

na męża Niemca, a także zmartwie-

ny potajemnie do ZSRR, skazany

syna podczas III powstania śląskie-

Łabunie i Łaszczów. Był on jedną

zabiegała cała męska część Europy.

nia związane z Wilhelmem. Popar-

jako „angielski agent” na 25 lat wię-

go stoczył ciężkie walki z powstań-

ciem rodziny Habsburgów dla odra-

zienia, zmarł na gruźlicę w łukianiw-

cami na Górze Świętej Anny.

dzającej się Polski było wstąpienie

skim więzieniu w Kijowie.

Wcześniej, w 1921, w plebiscy-

do wojska polskiego w Krakowie

cie, który miał zdecydować o przyna-

synów Karola Stefana Leona Karola

leżności państwowej Górnego Ślą-

i Karola Olbrachta.

Epilog

25 stycznia 1992 Żywiec gościł

ska, za Polską głosowało w powiecie

przedstawicieli rodu Habsburgów –

pszczyńskim 53 tys. mieszkańców,

Karol Olbracht stał się

księcia Karola Stefana wraz z siostrą

a za Niemcami – 18 tys. W samym

rzeczywistym duchowym

Marią Krystyną Habsburg, zamiesz-

mieście zwyciężyła jednak dość zde-

spadkobiercą ojca

kałych od 1939 r. w Szwecji i ich

cydowanie opcja niemiecka – 2843

Przyjął obywatelstwo polskie i

przyrodniego brata – ojca Joachima

głosów przeciwko 910 za Polską.

czuł się Polakiem. Dwadzieścia lat

Badeniego. Goście otrzymali hono-

Wśród głosujących za Niemcami byli

później, podczas II wojny światowej,

rowe obywatelstwo miasta. Swoje

także specjalnie przywiezieni „emi-

odmówił współpracy z Niemcami

dzieci wychowali na polskich patrio-

granci” z okolic Książa, sprowadzeni

i podpisania volkslisty. Żądał, aby

tów. Wszyscy mówią piękną polsz-

przez księcia Jana Henryka. Po III

traktowano go, jak oficera Wojska

Cesarz Wilhelm II

czyzną.

powstaniu i podziale Górnego Ślą-

Polskiego, którym w istocie był i za

Jan Henryk XVII, książę

W 2000 r. księżna Maria Krystyna

ska Pszczyna wraz z całym powia-

z pierwszych ofiar pacyfikacji Za-

którego się uważał. W konsekwen-

pszczyński w czasie wojny,

Habsburg powróciła w rodzinne stro-

tem przypadła Polsce.

mojszczyzny.

cji pozbawiono go majątku, a w

oficer brytyjski

ny i zamieszkała w podarowanym jej

29 czerwca 1922 uroczyście

Następny z braci Szeptyckich –

wyniku przesłuchań stracił zdrowie:

Po ceremonii ślubnej państwo

przez miasto mieszkaniu, znajdują-

wkroczyły do miasta wojska polskie

błogosławiony Kazimierz (o. Klemens

więziony i przesłuchiwany w cie-

młodzi wyjechali w podróż dookoła

cym się w Żywieckim Nowym Zam-

pod dowództwem generała Stanisła-

– wyniesiony na ołtarze przez papie-

szyńskim gestapo utracił oko i zo-

świata, z której Daisy przywiozła

ku. Żyła tam otoczona powszechnym

wa Szeptyckiego. Witał go Wojciech

ża Jana Pawła II) był archimandrytą

stał do połowy sparaliżowany. Jego

sznur pereł o długości ponad 6 me-

szacunkiem. Zmarła 2 października

Korfanty. Śląsk wracał do Polski.

zakonu Studytów Uniowskiej Ławry.

sławne stwierdzenie: Habsburg nie

trów. Pożycie małżeńskie układało

2012 roku.

Hochbergowie, nie chcąc na-

Aresztowany w 1947 roku przez wła-

jest Niemcem doprowadzało do

się początkowo znakomicie. Daisy

Ostatni z żyjących Hochbergów

razić się nowym władzom, przyjęli

dze sowieckie był początkowo prze-

szału przesłuchujących go gesta-

urodziła trzech synów, za których

– oczywiście Bolko (ur. w roku 1936)

obywatelstwo polskie. Mijały lata.

trzymywany w Przemyślanach, a

powców. Zachowały się protokoły,

wdzięczny Henryk spełniał wszystkie

jest honorowym obywatelem miasta

Każdy z synów Jana Henryka XV i

następnie na podstawie decyzji orze-

w których Niemcy opisują, że jego

zachcianki żony, pozwalając wyda-

Pszczyny. Bywa na zamku, pomaga

pięknej Daisy (po polsku Stokrotka)

czenia Specjalnego Kolegium KGB

opór wobec nazistów zaostrzał się

wać pieniądze na klejnoty i toalety.

urządzać tam wystawy, wspiera, na

miał swoje, zupełnie inne sympatie.

w Kijowie – skazany na długoletnie

tym silniej, im bardziej oni naci-

Sielanka nie trwała jednak wiecznie

ile może.

Zwolennikiem Niemiec był tylko Bol-

więzienie o zaostrzonym reżimie we

skali, aby uznał, że jest Niemcem.

i w miarę, jak synowie dorastali, ro-

W Polsce pozostali wnuki Leona

ko, który zmarł w dziwnych, do dziś

Włodzimierzu nad Klaźmą. Zmarł w

Dzięki staraniom żony, łączniczki i

sła wzajemna obojętność, a potem

Szeptyckiego – Maria Szeptycka –

niewyjaśnionych  okolicznościach.

tym więzieniu 1 maja 1951 roku.

oficera AK, skoligaconej z królową

– niechęć książęcej pary. W czasie

profesor w Instytucie Problemów Ją-

Dwaj pozostali, którzy przed wybu-

Rok wcześniej w rodzinnym

szwedzką, udało się na drodze za-

I wojny światowej zamek w Pszczy-

drowych i Andrzej Szeptycki – profe-

chem II wojny światowej znaleźli się

Korczynie zmarł generał Stanisław

biegów dyplomatycznych i za wpła-

nie stał się na dwa lata główną

sor Instytutu Systematyki i Ewolucji

w Anglii, wybrali inaczej. Starszy Jan

Szeptycki. W latach 1945–1950 był

ceniem sowitych łapówek wykupić

kwaterą wschodnich wojsk cesarza

Zwierząt PAN.

Henryk XVII został oficerem brytyj-

prezesem Polskiego Czerwonego

Karola Olbrachta z rąk Niemców i

Wilhelma II.

Trzeci wnuk Leona i zarazem

skim. Wybrał narodowość matki.

Krzyża.

rodzina ostatecznie wyemigrowała

5. XI. 1916 r. w zamku podpisano

trzeci z rodzeństwa – Paweł Szep-

Młodszy Aleksander zgłosił się na

Sam metropolita Andrej Roman

do Szwecji, gdzie Karol Olbracht,

deklarację niemieckiego i austriac-

tycki jest profesorem matematyki w

ochotnika do Polskich Sił Zbrojnych.

hrabia Szeptycki zmarł 1 listopada

nigdy nie odzyskawszy zdrowia,

kiego cesarza o utworzeniu zależ-

USA.

Walczył na Bliskim Wschodzie i we

1944 roku, wkrótce po wkroczeniu

zmarł w 1951 r.