12

Polacy we Lwowie

28 sierpnia–14 września 2015 nr 16 (236) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

200 lat polskiej szkoły średniej im. św. Marii Magdaleny we Lwowie

SZkOłA POD TRóJkĄTEM

(część II. Pod sowieckim zarządem)

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Lwowa przeprowadzone zostały wybory

do lokalnych „zgromadzeń przedstawicielskich”, które z kolei wyraziły zgodę

na przyłączenie wschodnich ziem II Rzeczypospolitej do ZSRS. Mieszkańcom

Lwowa zostało narzucone obywatelstwo sowieckie. Rozpoczęła się pacyfika-

cja obywateli, skierowana przede wszystkim przeciwko działaczom politycz-

nym, ziemianom, urzędnikom państwowym, duchowieństwu. Internowano

tysiące polskich żołnierzy i oficerów września, policjantów i członków KOP,

wywożąc ich do Kozielska, Starobielska, Ostaszkowa, Katynia. Lwowskie

„Brygidki”, wypełnione po brzegi, stały się miejscem męczeńskiej śmierci

tysięcy Polaków. Nie bacząc na atmosferę strachu, przemocy i terroru, Szkoła

im. św. Marii Magdaleny funkcjonowała.

Stoi niczym pomnik

może nawet życia. Kółko miłośni-

z wejściem pod trójkątem,

ków literatury polskiej i teatr szkolny,

Ukochana szkoła

prowadzony przez polonistkę Marię

z numerem dziesiątym.

Jaworską, a później przez p. Ta-

(Janina Birecka-Ponomarczuk)

deusza Garlińskiego i Marię Miller,

odegrały kluczową rolę.

Zgodnie z wymogami ówczesnych

TERESA KULIKOWICZ-

sowieckich władz powstała organiza-

DUTKIEWICZ

cja pionierska, komsomolska, a wśród

W latach 1939-1941 część

nauczycieli – organizacja partyjna,

uczniów uczyła się w IV Gimnazjum

członkami której byli głównie nauczy-

im. Jana Długosza przy ul. Nikoro-

ciele – Rosjanie. Młodzież, wycho-

wicza, a następnie kontynuowała

wana w duchu religijnym, tradycjach

naukę przy szkole nr 17 przy ul.

polskości, bardzo niechętnie wstępo-

Szymonowiczów.

wała do tych organizacji. Kuratorium,

W ostatnich latach wojny w bu-

komitety komsomołu i partii, które były

dynku szkolnym rozlokowano szpital.

faktycznymi wyrazicielami władzy,

W latach 1944-46 szkoła funkcjono-

wymagały od dyrekcji szkoły istnienia

wała przy szkole Nr 17 na rogu ul.

i rozwoju tych organizacji. Szkoły pol-

Szymonowiczów i Zadwórzańskiej

skie znajdowały się pod specjalnym

jako szkoła żeńska nr 10, zajmując

nadzorem. Uczniowie, którzy chodzili

parter i II piętro. W korytarzach szko-

do kościoła, nie wstępowali do orga-

ły na wszystkich piętrach nie było

nizacji, byli szykanowani. Przy składa-

nawet szyb, w klasach tylko pojedyn-

niu dokumentów na wyższe uczelnie,

Na wakacje, 1975 r.

cze. Zimą temperatura nie przekra-

w ankiecie była rubryka – „przynależ-

czała +40 C. Brak odzieży i obuwia

Zorganizowany został chór, pra-

ność do komsomołu”.

Komitet rodzicielski wraz z na-

wa Zaziemska-Smirnowa, Elżbieta

powodował, że frekwencja uczennic

cowały kółka: matematyczno-fizycz-

Programy nauczania przedmio-

uczycielami organizował płatne kon-

Żak-Osadcza.

była bardzo znikoma. Nie wszystkie

ne, historyczne, geograficzne, biolo-

tów były jednakowe w całym ZSRS.

certy i wieczory tematyczne. Dochód

Nie zważając na brak podręcz-

rodziny otrzymywały kartki na chleb.

giczno-chemiczne.

Program nauczania języka polskie-

był przeznaczony na dożywianie

ników i presję ideologiczną, nauczy-

Komitet rodzicielski czynił wszel-

W roku szkolnym 1946-47 na-

młodzieży, kolonie letnie w górach

ciele potrafili zachować odpowiedni

go był zbudowany na wzór programu

kie starania, aby dopomóc dzieciom.

stąpił powrót do rodzinnego bu-

oraz stypendia dla uczniów klas star-

duch patriotyczny i polską mental-

języka ukraińskiego i rosyjskiego.

Organizowano zbiórkę odzieży, obu-

dynku szkoły. Dokonywano prac

szych, którzy odznaczali się pilnością

ność w sercach swych wychowan-

Program z literatury polskiej zawie-

wia, dzięki ogromnemu wysiłkowi ro-

porządkowych po zlikwidowaniu

w nauce, udzielali się społecznie, a

ków, przekazując im naprawdę głę-

rał propozycje opracowań bardzo

dziców wyposażono jadalnię, z której

szpitala. Nastąpił nowy okres funk-

niewielu tematów klasyki polskiej,

nie byli w stanie wnieść opłaty za

boką wiedzę. Przeważająca część

korzystali uczniowie szkól nr 17, 47,

cjonowania szkoły w niesamowicie

do programu literatury współczesnej

naukę.

absolwentów dostawała się na wyż-

55. Nie było światła. Dla uczniów,

trudnych warunkach materialnych,

weszli pisarze „nieskażeni” patrio-

którzy chodzili na II zmianę wpro-

a także moralnych – jako koeduka-

tyzmem, religijnością, lojalni wobec

wadzono skrócone lekcje. Brak było

cyjnej szkoły radzieckiej z polskim

władzy radzieckiej. Jedną trzecią

podręczników, zeszytów, obsadek do

językiem nauczania. Zasadniczo

programu zajmowała literatura ukra-

piór, atramentu, ołówków. W szkole

stara kadra nauczycieli wykazała

ińska wykładana po polsku.

pracowało 40 nauczycieli. Ich zaan-

wręcz niesłychane męstwo i od-

W związku z likwidacjami szkół z

gażowanie, poświęcenie, męstwo

porność psychiczną. Początkowo

polskim językiem nauczania, przyby-

trudno przecenić. Podobnie trudno

klasy były bardzo liczne (około 50

wała do szkoły młodzież z różnych

przecenić poświęcenie rodziców.

osób), a wiek uczniów w klasach

dzielnic miasta i okolic – Zimnej

W tak trudnym okresie nauczy-

zróżnicowany. Najbliższe dziesięć

Wody, Lewandówki, Zamarstynowa,

ciele wraz z dziećmi przygotowywali

lat – to okres aresztów, wywózek,

Kleparowa, Zubrzy, Gliniańskiego

płatne wieczory, które w minimal-

repatriacji nauczycieli, uczniów i

Traktu itd. Byli też tacy, którzy na fur-

nym stopniu ratowały budżet i były

grona  pedagogicznego.  Szkoła

mankach dowozili dzieci do szkoły,

pomocą w dokarmianiu dzieci.

posiadająca po kilka równoległych

którzy za ostatnie grosze umiesz-

Komitet rodzicielski nawiązał

klas przeistoczyła się w niewielką

czali dzieci na stancji, aby tylko

kontakt z dyrekcją Teatru i Filharmo-

szkołę mającą po jednym oddziale.

dzieci mogły się uczyć w polskiej

nii, i dziatwa za symboliczną opłatą

Dzieci były niedożywione. Głodne

szkole.

mogła oglądać przedstawienia te-

i zmarznięte. Komitet rodzicielski

Władze oświatowe przeprowa-

Baj Paeci dzieciom

atralne, poznawać nowe kierunki

podjął starania w sprawie żywienia

dzały tzw. „rejonizację”, przerzuca-

Do pierwszej generacji powo-

sze studia. Ogromną rolę odgrywała

sztuki i słuchać słowa polskiego pły-

dzieci, zbiórki odzieży i obuwia. W

jąc uczniów z jednej szkoły do dru-

jennej inteligencji polskiej, która

też praca pozalekcyjna. Młodzież,

nącego ze sceny. W sali koncertowej

okresie kilkunastu lat  na pierw-

giej (Rozporządzenie nr 689 z dn.

zasiliła szeregi pedagogów szkoły

zgrupowana w kółkach zaintere-

młodzież poznawała piękno muzyki

szej przerwie w pokoju obok sali

5.X.1956 r.), co było absurdem. Dziś

należą: Maria Miller-Iwanowa, Kor-

sowań, oprócz wiadomości czer-

polskiej pod czarodziejską batutą

gimnastycznej dzieci biedne, sie-

trudno ocenić czy przypadkowym,

nelia

Łaptaszyńska-Bujnowska,

pała i utrwalała wartości moralne

Adama Sołtysa, czerpiąc wiarę w

roty otrzymywały szklankę herbaty

czy też zamierzonym.

Czesław Migdal, Jadwiga Migdal,

i patriotyczne, przekazywane kon-

lepsze jutro i zapominając o okrutnej

(czasem mleka) i kromkę chleba z

Dopóki w szkole pracowali na-

Marta Głybin-Markunina, Bogusła-

spiracyjnie, często z narażeniem

rzeczywistości.

marmoladą.

uczyciele starszej generacji, wszyst-