20

Polacy na Ukrainie

28 sierpnia–14 września 2015 nr 16 (236) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

W pamięci Polaków Siemianówki

Nowy proboszcz parafii w Siemianówce ks. Bazyli Pawełko zapro-

ponował parafianom wspólną modlitwę za zamordowanych 26 lipca

1944 roku Polaków z Siemianówki.

Błażeja Jurasza wtargnęli do kościo-

KONSTANTY CZAWAGA

ła uzbrojeni mężczyźni, przebrani w

tekst i zdjęcia

mundury niemieckie. Sterroryzowali

Siemianówka do zakończenia

zebranych, wypędzili ze świątyni,

II wojny światowej była polską wsią

ustawili trójkami, razem z księdzem

liczącą 2 tysiące mieszkańców. Po-

96 osób w tym 9 mężczyzn. Napast-

łożona jest nieopodal miasteczka

ników było 36 na koniach, otoczyli

Szczerzec, w odległości około 29

swoje ofiary i skierowali na drogę

kilometrów na południe od Lwowa.

prowadzącą do lasu. W czasie prób

Mieszkający tam ludzie szczęśliwie

ucieczki zginęli Helena i Maria Czu-

przetrwali okres pierwszej okupacji

bate z dzieckiem, Janisiów z Nowo-

sowieckiej w latach 1939-1941, prze-

siółki, ranna została Marysia, służąca

trwali też omalże cały okres okupacji

Chorkawego i Jan Oleszczuk, który

niemieckiej. Powojenny los ludności

zmarł po dwóch dniach. Na polanie

polskiej i ukraińskiej na ziemiach poło-

pod lasem stało się coś nieoczekiwa-

żonych na zachód od Zbrucza został

nego. Przybyli miejscowi Ukraińcy, z

wyznaczony na konferencji aliantów

sołtysem Ptasznikiem i greckokatolic-

w Jałcie. Tymczasem, pod okupacją

kim księdzem Bereziukiem z Polany

niemiecką zbrojne oddziały polskie i

i wstawili się za polskimi sąsiadami.

ukraińskie toczyły na tych ziemiach

Swoją postawą uratowali życie Pola-

Ks. Bazyli Pawełko z parafianami

zawziętą walkę „o wolność i swoje

kom. Napastnicy zadowolili się oku-

przyszłe niepodległe państwa”. Pod

skłonnościami do samowoli i war-

rego Rosjanie rościli sobie pretensje

Polacy pochowali się w piwnicach

pem: trzema parami koni z saniami,

wpływem nacjonalistycznej propa-

cholstwa. „Decydująca dla dalszych

(…) Po drodze podpalono zabudo-

i podusili się. Rankiem już przyszli

znaczną ilością chleba i dziesięcio-

gandy pierwszym wrogiem stawał się

losów Siemianówki okazała się

wania ukraińskiej wioski Chrusno.

Sowieci, wszystko się uspokoiło”.

ma tysiącami złotych. Po napadzie,

najbliższy sąsiad innej narodowości.

polska „akcja prewencyjna”, podję-

Po spotkaniu z Armią Czerwoną w

życie we wsi zamarło. Mężczyźni

83-letni Bronisław Szachnowski

ta nocą z 23 na 24 lipca przeciwko

okolicach Starego Sioła, siemianow-

kryli się po schronach, a niektóre

Jako mniejszość polska

posiada świadectwa, spisane rów-

ukraińskiej wsi Miłoszewice, skąd

skie zgrupowanie AK zostało rozbro-

Stefania Bernat opowiada, że po

rodziny opuściły wieś”.

nież w „Zeszytach Siemianowskich”

padały pojedyncze strzały – czyta-

jone i rozwiązane”.

wymuszonej ekspatriacji większości

Do grona sprawiedliwych Ukra-

ułożonych przez Bolesława Bed-

my dalej we wspomnieniach: „Akcja

Front był już w okolicach Lwo-

Polaków do powojennej Polski, do

ińców można by zaliczyć też grec-

narskiego, który zgromadził wspo-

SS Galizien w Siemianówce dnia 26

wa, gdy 26 lipca w godzinach poran-

Siemianówki przesiedlono Ukraiń-

kokatolickiego księdza (nazwiska w

mnienia żyjących w Polsce rodaków,

lipca 1944. – Podejrzewano, że sta-

nych została przeprowadzona akcja

ców z terenów Lubaczowa, Toma-

tym spisie świadectw nie podano),

dokonał analizy tragedii w Siemia-

cjonujący w folwarku Radwan wła-

przeciwko Polakom Siemianówki.

szowa, Jarosławia, Włodawy, Łem-

który przed cerkwią w Leśniowicach

nówce i okolicy. Według wspomnień

sowcy planują ze swej strony napad

Żyjący, ocaleni z pogromu, nadal

kowszczyzny. „Jak przyjechali, to ich

odmówił błogosławieństwa zbrod-

starszych mieszkańców wsi, poczu-

na północną cześć Siemianówki”.

twierdzą, że był to oddział dywizji

niarzom: „Upadł przed nimi na kola-

cie bezpieczeństwa jej mieszkańców

Razem z kilkoma Ukraińcami został

SS Galizien, który wydostał się z ko-

na mówiąc, że jeśli chcą mordować

tła w bitwie pod Brodami oraz rabu-

sie z sąsiednich ukraińskich wiosek.

W wyniku tej akcji śmierć poniosło

30 osób. Spalono też kilkadziesiąt

zagród.

„Ja miałam wtedy 11 lat – wspo-

mina Stefania Bernat. – Pamiętam

wszystko jak się tutaj paliło. U nas

Bogu dzięki, na Zagreblu (przysió-

łek Siemianówki), jakoś ani jednej

chałupy, bo my tam osobno żyli.

Ale wszystko co w domu było nam

zabrali. Ubrania. Rabowali wszyst-

ko. A chłopi pouciekali, nie było ich

w domu. A my schowali się pod po-

rzeczkami, w krzakach. Do naszej

chałupy sprowadzili dużo ludzi. Ob-

macali, czy ja czasem czegoś nie

mam. To byli sami sąsiedzi. Moja

mama nieboszczka poznała z Ostro-

wa coś trzech. Ze Szczerca, i innych

wiosek też. Wszystko nam pozabie-

Kościół św. Marcina w Siemianówce

rali z domów”.

zabity też Polak Michał Szachowski,

„Do dzisiaj pamiętam ten strach

zwiększał fakt, że pod koniec zimy

Polaków w Pustomytach, to żeby za-

który zginął z rąk własnych rodaków.

dziecięcy” – mówi Janina Wołoszyn,

1944 roku, w jej południowej części

częli od niego. Ta postawa duchow-

„Były to działania (…), podejmowane

która miała wtedy niecałe pięć lat

zakwaterowany został niewielki od-

nego ostudziła morderczy zapał na-

w większości przypadków zapewne

i bawiła się na ulicy z dziewczynką

dział Wehrmachtu. Ich dowódca, po-

pastników i zapewne ocaliła dalsze,

bez wiedzy miejscowych dowódców

z polskiej rodziny, która znalazła

chodzący z okolic Kluczborka, mówił

potencjalne ofiary” – twierdzą Polacy

AK; akcje tyleż nieskuteczne co nie-

schronienie w Siemianówce.

i rozumiał nieco po polsku. Zarówno

z Siemianówki.

celowe i szkodliwe – czytamy dalej. –

„Po zakończeniu mszy św. w

on, jak i podlegli mu żołnierze, cie-

Te nieroztropne działania przesądzi-

kościele, esesowcy zabrali około150

szyli się pewną sympatią ze strony

Kainowy dzień

ły niewątpliwie o ostatecznym losie

zakładników na podwórze dawnej

miejscowych. Ich obecność była bo-

Niestety nie wszędzie tak było.

Krzyż pamięci ofiar

Siemianówki, i to w ostatnich niemal

karczmy wraz w dwoma księżmi Ada-

wiem gwarancją, że do napadu nie

Narastała psychoza strachu i terroru.

godzinach okupacji niemieckiej. 23-

mem Habratem i Wojciechem Ślęza-

dojdzie.

Ze względu na narodowościowo jed-

dzieci rozmawiały z nami po polsku”

go lipca 1944 roku ( w ramach Akcji

kiem, który odmówił słowa spowiedzi

nolity charakter Siemianówki przez

– wspomina.

„Burza” – red.) wyszedł ze wsi od-

powszechnej – wspomniał Bronisław

cały czas okupacji niemieckiej roz-

„Przyzwyczaili się jedni do dru-

Sprawiedliwi Ukraińcy

dział AK w kierunku wschodnim, na

Szachnowski. – Później przyjechał

W zapisanych przez Bolesława

wijała się działalność konspiracyjna

gich, zżyli. Ten idzie do cerkwi pra-

Bóbrkę i Stare Sioło, na spotkanie

na motocyklu jakiś oficer niemiecki

AK. Miejscowi Polacy posiadali broń.

Bednarskiego wspomnieniach świad-

wosławnej, ten do greckokatolickiej,

ze zbliżającymi się oddziałami Armii

i przerwano akcję, która trwała od

Nie brakowało też luźnych uzbrojo-

ków czytamy, że 26 marca 1944

my do kościoła” – stwierdza Broni-

Czerwonej, dla zademonstrowania

rana gdzieś do godziny trzeciej. Od-

nych grup, nie podporządkowanych

roku, w położonej niedaleko stąd

sław Szachnowski.

polskiej obecności na terenie, do któ-

chodząc podpalili budynki. Niektórzy

żadnemu dowództwu, niekiedy ze

wsi Rakowiec: „W czasie kazania ks.

Polskiej szkoły już nie było i nie