25

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 sierpnia–14 września 2015 nr 16 (236)

Jako dziecko nie wiedziałam

Mukaczewo

Ostatnią miejscowością na trasie

było Mukaczewo, miasto tak samo

historyczne, choć ostatnio pojawiło

czy jestem Ukrainką czy Rumunką

się w mediach głównie za sprawą

Prawego Sektora. Należało w X wie-

ku do Rusi Kijowskiej, by od 1018 na-

leżeć już do Węgier. Najważniejszym

Z MARĄ VOINESCU prowa-

obiektem dla turystów jest zamek Pa-

dzącą ukraińskie audycje w

lanka. W pośpiechu zdecydowaliśmy

rumuńskim radiu rozmawiał

się na przejazd taksówką, jak zwykle

WOJCIECH JANKOWSKI.

przy takiej okazji, wypytuję. Zaha-

czam o tematy węgierskie, wreszcie

Prowadzi Pani audycje

pytam:

radiowie po ukraińsku w

- Pan jest Węgrem?

Syhocie Marmaroskim…

- Tak. Matka Węgierka a ojciec

Nazywam się Mara Voinescu.

był Rusin… Ukraina nie uznaje Ru-

Mam 26 lat. Pochodzę z okręgu Mar-

sinów…

marosz (rum. Maramureș). Prowadzę

- Kim są Rusini? – Do tej pory w

audycje po ukraińsku w radiu w miej-

czasie tego wyjazdu nikt wprost nie

scowości Syhot Marmaroski w Rumu-

powiedział o, wydawało mi się już

nii: Radio România Sighet. Nadajemy

mitycznych, Rusinach.

godzinne audycje „Maramureșul Mul-

- Tacy miejscowi, tu były Wę-

ticultural”. Przez 20 minut emitujemy

gry…

audycję po ukraińsku z Rumunii, po-

- No tak, ale Polacy mówią po

tem jest 20-minutowa audycja po ru-

polsku, Węgrzy po węgiersku, Ukra-

muńsku z Ukrainy, a na zakończenie

ińcy po ukraińsku… To kim są Rusi-

– 20 minut programu po węgiersku.

ni – nie daję za wygraną.

To jest radio państwo-

Nie uzyskuję klarownej odpowie-

we?

dzi, ale taksówkarz nie ma wątpliwo-

Jest to radio państwowe o zasię-

ści, że tu mieszka osobny, czwarty

gu obwodowym. Nadaje na długich

wschodniosłowiański naród. Wspo-

falach AM. Słuchają nas głównie

minam o taksówkarzu, który ma trzy

ludzie starsi, a młodzież w Interne-

paszporty. Mój rozmówca zagotował

cie. Jesteśmy słuchani również na

sku, zostałam zaproszona na próby.

zrozumieć, dlaczego my wszyscy

się: „To niemożliwe! Ja jestem Wę-

Ukrainie. W zeszłym roku w naszej

Czy Ukraińcy w Rumunii

Podszkoliłam się trochę, zostałam

rozmawiamy po ukraińsku, a inni

grem i nie mam paszportu. To nie jest

rozgłośni gościł słuchacz z Kijowa. Z

śledzą wydarzenia na Ukra-

przyjęta.

wokół po rumuńsku. Tata twierdził,

takie proste! Trzeba porozmawiać z

tego wynika, że i tam słuchają „Radio

inie?

że jesteśmy Rumunami, a matka, że

Tak naprawdę, to nie bardzo ich

ambasadorem, żeby dostać pasz-

România Internațional”. W konkursie

Czy uczęszczała pani do

Ukraińcami. Wtedy było to dla mnie

to interesuje. Może bardziej w Moł-

port. To fantazja tego faceta a nie

wygrał tygodniowy pobyt w Rumunii.

tego liceum?

Nie. Uczyłam się ukraińskiego

bardzo dziwne. Ale z czasem wiele

dawii, przy granicy z Ukrainą, ale tu

rzeczywistość!”. Zastanawiam się,

Odwiedził nas z żoną i powiedział,

przez 8 lat w mojej rodzinnej wiosce

zrozumiałam i wyrosłam z tego stre-

nie bardzo. Może dlatego, że nie od-

ile jeszcze takich rozmów musiałbym

że słucha moich audycji. Było to dla

Remeți (ukr. Remeta), która leży

su. Teraz spokojnie mówię dwoma

czuwamy tu takiego zagrożenia.

przeprowadzić, aby dowiedzieć się

mnie bardzo interesujące i teraz je-

przy granicy z Ukrainą i wszyscy

językami, w zależności jak kto się

czegoś o Zakarpaciu…

steśmy w stałym kontakcie. Pisze mi

Wracając do audycji ra-

uczyliśmy się języka ojczystego. W

do mnie zwraca. Jesteśmy społecz-

Dowozi nas do zamku Palan-

o swoich wrażeniach z moich audy-

diowych – czy jest dostępna

szkole mieliśmy też język rosyjski.

nością multikulturową.

ka. Kolejne świadectwo węgier-

cji, podpowiada tematykę.

muzyka ukraińska z Rumu-

skiej historii miasta. W zamku ilość

Język rosyjski?

Gdzie pani studiowała?

nii?

Czy radio nadaje rów-

Tak, był jako drugi język obcy.

Po ukończeniu 8 klas w swo-

Tak, owszem. Są to piosenki lu-

węgierskich akcentów jest nie do

nież muzykę?

jej wsi ojciec chciał, żebym poszła

dowe, wprawdzie inaczej śpiewane,

oszacowania. Stoi tam pomnik

Tak, w czasie moich audycji

Czy przydaje się to pani?

Przydaje mi się, ale trochę mi się

do rumuńskiego liceum, bo tam

z innymi słowami i wykonywane w

Franciszka II Rakoczego, bohatera

nadawana jest głównie ukraińska

te języki plączą i trudno mi mówić

jest wyższy poziom. Mama znów

naszym języku – takie zmieszane

węgierskiego, który część swego

muzyka ludowa.

czysto po ukraińsku czy rosyjsku.

twierdziła, że mogę iść do ukraiń-

słowa, jakimi się u nas posługujemy.

życia na emigracji spędził w Polsce.

Od jak dawna są nadawa-

W przygranicznych wioskach Mar-

skiego liceum. W szkole wydano

Węgierskie barwy narodowe są na

Czym się cechuje język

ne audycje dla Ukraińców w

maroszu takim mieszanym językiem

mi papiery, gdzie wpisano narodo-

każdym kroku, a ja zastanawiam

ukraiński w Rumunii?

Syhocie Marmaroskim?

rozmawiają wszyscy.

wość ukraińską. Mój tata zrobił o

Wiele słów mamy zapożyczo-

się, czy byłaby możliwa analogicz-

Audycje po ukraińsku nadawa-

to awanturę i w rezultacie poszłam

nych z języka rumuńskiego. Niektóre

na sytuacja w Galicji Wschodniej?

ne są już od 10 lat. Prezes Związku

Czy rozmawiała pani w

do liceum rumuńskiego. Nie żałuję

są w połowie rumuńskie i mają np.

Polskie orły i biało-czerwone flagi,

Ukraińców w Rumunii wystąpił o

domu po ukraińsku?

W naszej rodzinie wszystkie ko-

tego, bo tam dobrze poznałam ję-

zakończenia ukraińskie. Na przy-

na przykład, na Kopcu Unii Lubel-

to, żeby Ukraińcy na tych terenach

biety rozmawiają tylko po ukraińsku.

zyk, kulturę, terminologię rumuńską

kład, po ukraińsku się mówi „poła-

skiej? Kolejny polski akcent – pod

mieli swoje audycje radiowe. Cho-

Nie jest to język literacki, ale taki

i teraz mi się to przydaje. Trochę mi

mawsia wizok”, a w ukraińskiej wsi

zamkiem starsza kobieta sprzedaje

dziło o to, żeby byli poinformowani o

„nasz ukraiński”. W naszej wiosce

szkoda jednak ukraińskiego, bo ni-

w Rumunii powiedzą „postrikałasia

wino. W pierwszej chwili odmawiam.

wszystkich wydarzeniach lokalnych,

tak rozmawiają wszyscy. Odbieramy

gdy nie wiadomo który język może

keruca” (rum. a strica – popsuć,

Ona zaczyna pogawędkę: „Mam ro-

o wydarzeniach kulturalnych mniej-

ukraińska telewizję, audycje radiowe.

ci się przydać.

căruța – wóz). Są też zapożyczone

dzinę w Tarnobrzegu. Kupcie wino!

szości ukraińskiej, o festiwalach.

Wyrosłam na programach ukraiń-

z języka węgierskiego. Zresztą u

Kupcie! Dwie butelki”. Poddałem

Chodziło tu o informacje ze wszyst-

Czy była pani na Ukra-

skich.

nas każda wioska ma swój język.

się, kupiłem. Kobieta wyciągnęła

kich regionów, miasteczek i wiosek,

inie?

Jeden raz, w zeszłym miesiącu.

Nieraz nie wszystko rozumiemy co

kolejne: „kupcie jeszcze dwie, kup-

gdzie mieszkają Ukraińcy, o ich ini-

Jak  dużo  Ukraińców

Byłam w Sołotwinie, tuż za granicą.

mówią w sąsiedniej wsi, bo jest tam

cie!”. Tym wezwaniem przywołała

cjatywach i działalności.

mieszka obecnie w Marma-

To był dla mnie kolejny szok, bo

więcej innych naleciałości i swoich

mnie do porządku. Patriotyczne

Co roku w Syhocie odbywa się

roszu?

Statystyczne dane mówią o oko-

tam na Ukrainie wszyscy mówili po

określeń. Jedynie w jednej wiosce,

uniesienie opadło… Uciekłem, za-

tradycyjny festiwal. Jest to festiwal

ło 20 tysiącach. Najwięcej mieszka

rumuńsku. Myślałam, że gdy tam

Rona de Sus (Wesznia Rona, Wy-

nim kupiłbym kolejne dwie!

jednodniowy i wyłącznie poświęcony

ich na naszych terenach. Jest tu 13

będę, to podszlifuję swój ukraiński.

sznia Riwna), język ukraiński jest

***

kulturze ukraińskiej. Zjeżdżają się tu

ukraińskich wiosek.

Poszłam do restauracji. Proszę po

najbardziej zbliżony do literackiego.

Zdecydowanie zbyt krótka podróż

Ukraińcy z całej Rumunii, a również

ukraińsku o menu, a tam wszyscy

Z tym wiąże się pewien problem, bo

po Marmaroszu ukraińskim i rumuń-

goście z Ukrainy, Węgier, Słowacji

Jak uczyła się pani języ-

witają się po rumuńsku. Czułam się

nasi ludzie nie bardzo chcą udzie-

skim dobiegła końca. To był zaledwie

i innych państw.

ka?

Moja matka rozmawiała ze mną

jak u siebie, bo po obu stronach gra-

lać wywiadów w radio, bo obawiają

rekonesans. Obiecuję sobie, że nie-

Ma pani kontakty z ukra-

tylko po ukraińsku, a ojciec – Ru-

nicy wszyscy rozmawiają i po ukraiń-

się, że nie zostaną zrozumiani przez

bawem tu wrócę. Nie opuszcza mnie

ińska diasporą?

mun – po rumuńsku. Gdy byłam

sku i po rumuńsku. W Sołotwinie nie

innych.

przykre wrażenie, że dystans między

Tak, mamy dość szerokie kon-

mała to trudno mi było przestawiać

miałam nawet z kim porozmawiać

Ukrainą a Rumunią jest coraz więk-

takty z ukraińska diasporą i z Ukra-

Czy zaprasza pani na au-

się z języka na język i nie wiedzia-

po ukraińsku. Trzeba byłoby chyba

szy. Prowincjonalny i odizolowany od

iną również.

dycje nauczycieli z Liceum

łam, jak z kim mam mówić. W szkole

pojechać gdzieś dalej.

reszty Rumunii, Syhot jawi się na tle

im. Szewczenki?

Jak to się stało, że zaczę-

też było tak, że tam rozmawialiśmy

Przychodzą niechętnie. Chociaż

północy niczym Neapol. Ten wyjazd

Do Lwowa!

ła pani pracować w radiu?

po rumuńsku, a w domu czy wiosce

Bardzo bym chciała, ale nie mam

jedna z nauczycielek pochodzi z

uzmysłowił mi również, że Zakarpa-

Mieliśmy wcześniej przez 9 lat

po ukraińsku. Gdy wyjeżdżaliśmy

takiej możliwości i brak mi czasu.

Ukrainy. Wyszła za mąż za Rumuna.

cie, które zawsze wydawało mi się

prowadzącą te audycje Emilię Co-

do Syhotu – tam wszyscy mówili po

Naturalnie, że lekcje są tam prowa-

odległe, jest w zasięgu kilku godzin

dreę. Jest nauczycielką w Liceum

Jaką narodowość pani

rumuńsku. Było dla mnie szokiem

dzone w języku literackim. Mają dużo

pociągiem. Wsiedliśmy do pociągu

Ukraińskim im Szewczenki. Bra-

wpisuje w spisie powszech-

takie przestawianie się z języka

pracy w szkole. Organizują tam róż-

Użhorod – Odessa i po pięciu godzi-

kowało jej czasu na tę działalność

nym?

na język. Pamiętam to dobrze. Nie

Wpisuję narodowość rumuńską,

ne festiwale, olimpiady i inne impre-

nach byliśmy znów we Lwowie.

i ja zostałam przez nią polecona.

wiedziałam czy jestem Ukrainką,

a język ojczysty – ukraiński. Czuję

zy. Wielu z nich ukończyło studia na

Za nawigowanie naszą podróżą

Ukończyłam wydział dziennikarstwa,

czy Rumunką. Nie mogłam tego

się Ukrainką.

Ukrainie.

dziękuję Franciszkowi Rapackiemu.

a ponieważ rozmawiałam po ukraiń-