27

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 28 sierpnia–14 września 2015 nr 16 (236)

Humor

– aut.).Gra rozpoczyna się tem, że

rowerowej, kierownika oddziału Kazi-

jeden z uczestników wylosowanej

mierza Hemerlinga – między innymi,

partyi występuje i podbija piłkę nogą

jednego z pierwszych dziennikarzy

żydowski

ku przeciwnikom.

sportowych we Lwowie.

Partya przeciwna, która od środ-

Ostatnie  dziesięciolecie  XIX

ka boiska w odległości co najmniej

wieku Cenar poświęca studiom nad

Upraszam o wsparcie. Jestem

10 m. się znajduje, wstrzymuje piłkę

stanem wychowania fizycznego mło-

pogorzelcem. Całe mienie spłonęło.

nogą i nogą ją podbija napowrót.

dzieży za granicą. Co roku, podczas

Uratowałem tylko to, co mam na so-

Celem całej gry jest wpędzić piłkę

wakacji w szkołach, podróżuje po An-

bie...

w bramę przeciwnika. Gdyby piłka

glii, Francji, Szwajcarii, Niemczech,

- Hm... A czy macie jakiś doku-

uderzyła o żerdź lub przekroczyła

Belgii, Włoszech i Szwecji. Wszędzie

ment, powiedzmy, z magistratu lub

granicę w innem miejscu, nawraca

bada stan i metody wprowadzania

gminy żydowskiej, stwierdzający

ją jeden z grających ku partyi prze-

ćwiczeń cielesnych. W Anglii pozna-

powyższą okoliczność?

ciwnej, przyczem przeciwnicy trzy-

je różne rodzaje sportu, sportowe gry

- Niestety, dokument również

spłonął...

mać się muszą od piłki w oddaleniu

i zabawy, ich znaczenie dla zdrowia

***

przynajmniej 6 m. Podczas całej

i wychowania; w Sztokholmie po raz

- Jak ty możesz pokazywać się

gry nie wolno żadnemu z uczest-

pierwszy poznaje nowy system gim-

na ulicy w tak podartym ubraniu!

ników dotknąć piłki rękami, jedynie

nastyczny Piotra Henryka Linga. Te

- Sza! Po co przesadzać? Wszy-

odźwierny, stojący zawsze sam

podróże całkowicie zmieniają jego

scy dobrze wiedzą, że mam jeszcze

jeden w bramie, może ją chwytać

pojęcie o współczesnym systemie

jeden garnitur.

rękami.

gimnastyki i wychowania fizycznego,

- Więc czemu go nie nosisz?

Przy tej grze wystrzegać się na-

który był w użyciu w Galicji. Staje

- Bo on ma jeszcze więcej dziur.

leży starannie przeszkadzania pod-

się zwolennikiem szwedzkiej gimna-

***

bijającemu, a nauczyciel lub sędzia

styki, która wówczas konkurowała z

Bogacz strofuje natrętnego że-

wybrany przez obie partye, zwracać

niemiecką i czeską, według których

braka:

powinien szczególną uwagę na rze-

zajęcia były prowadzone wyłącznie

- I znowu przyszedłeś? Wczoraj

telność w graniu”.

w pomieszczeniach.

mówiłeś, że jesteś upadłym kupcem,

Udaje mu się przełamać stereoty-

Były to pierwsze oficjalne, cho-

a dziś podajesz się za upadłego mu-

py i wprowadzić do kursu gimnastyki

ciaż trochę uproszczone zasady foot-

zykanta?

również gry i zabawy. Od 1889 roku

ballu, według których zaczęto grać w

- To prawda – wzdycha żebrak.

Edmund Cenar aktywnie działa pod-

Galicji w tych latach. Według tychże

– W dzisiejszych ciężkich czasach

czas „korpusów” wakacyjnych – or-

zasad odbył się pierwszy mecz, od

nie można przecież wyżyć z jednej

1891 r. E.Cenar „Gry gimnastyczne młodzieży szkolnej”

ganizuje nauczycieli i wychowawców,

profesji.

którego wiedzie swój początek lwow-

***

szkoli ich, prowadzi kursy, osobiście

jego zdolności podtrzymywania sto-

daje ogólne zasady gry w football:

ska piłka nożna – mecz pomiędzy

Dwóch żebraków spotyka się na

„Football.

zajmuje się z dziećmi i młodzieżą. W

sunków z kierownictwem „Sokoła”

drużynami Lwowa i Krakowa 14 lipca

ulicy Kijowa. Wiesz, byłem teraz w

Gra ta pochodzenia angielskie-

1900 roku z nieznanych przyczyn na

(sam był członkiem jego zarządu),

1894 roku. Zwyciężyli wtedy lwowiacy

pałacu Brodzkiego.

go jest wcale interesującą, nader

krótko zamieszkuje w Gródku Jagiel-

rodziła wśród obecnych nadzieję,

– 1:0. Głównym organizatorem tego

- A ile dostałeś?

ruchliwą i nadaje się dla każdego

lońskim. Jednak wkrótce powraca do

że konflikty i nieporozumienia po-

meczu był Edmund Cenar. Jeszcze

- Złotówkę.

wieku, wymaga jednak obszernej,

Lwowa. W pierwszym dziesięcioleciu

między kierownictwami obu struktur,

wcześniej, w 1892 roku, Cenar za-

- Tak mało?

co najmniej 100 m długiej i 50 m

XX wieku Cenar ciągle pełni funkcje

wreszcie ustaną.

demonstrował football szerokiej pu-

- Nie chciałem nalegać. Wydaje

szerokiej łąki.

inspektora szkół miejskich.

Niestety, intensywny tryb życia,

bliczności podczas pierwszego zlotu

mi się, że Brodzkiemu źle się teraz

Na obu węższych stronach bo-

Od 1904 roku wspólnie z innymi

ciężka praca i brak rodziny przyśpie-

„Sokoła”.

powodzi. Zajrzałem do salonu i, uwa-

iska, w odległości 1¼ m od granicy,

tworzy i rozwija Towarzystwo Zabaw

szyły jego śmierć. W 1911 roku Cenar

W 1896 roku ukazała się kolejna

żasz, na własne oczy widziałem, że

ustawia się w samym środku bramę

Ruchowych, które było pomyślane

zrzekł się wszystkich stanowisk w

książka Edmunda Cenara, w której

jego dwie córki grały na jednym for-

z dwóch żerdzi, oddalonych od sie-

przez niego jako organizacja mło-

„Lechii” i „Sokole”. Zmarł 6 paździer-

bardzo dokładnie opisuje on podsta-

tepianie...

bie na ośm metrów i połączonych w

dzieży sportowej popularyzująca po-

nika 1913 roku. Jego pogrzeb był

wowe zasady gry w piłkę nożną „Gry

***

wysokości dwóch metrów sznurem.

śród nich kulturę fizyczną. Wielkim

wielką manifestacją, na którą przybyli

piłką”. W dorobku Cenara znajduje

Policjant w Wiedniu zatrzymuje

Boisko całe ogranicza się za pomocą

marzeniem Cenara było stworzenie

jego liczni zwolennicy ze wszystkich

się też wydana w 1901 roku książka

dwóch żebraków, Żydów galicyjskich.

chorągiewek i sznura od reszty pola.

we Lwowie jordanowskiego parku

towarzystw sportowych, ludzie, którzy

„Gry i zabawy ruchowe różnych na-

- Gdzie mieszkasz? – zwraca

Piłka, której się używa jest do

rozrywki i zabaw. Za wzór miały słu-

z nim pracowali, przyjaciele, wycho-

rodów”. W książce przytoczono całą

się do pierwszego.

gry, jest dęta (balon) i ma około 30

żyć placówki, które pod koniec XIX

wankowie, wychowawcy i nauczy-

listę gier, wymagania do przebiegu

- Też pytanie! Gdzie może bied-

cm średnicy.

wieku stworzył w Krakowie, urodzony

ciele. Przyszli, aby odprowadzić go

ny, przyjezdny Żyd mieszkać w

meczy piłkarskich, według których

Wiedniu?

Gra właściwa jest następująca:

w Przemyślu, prof. Henryk Jordan.

na Cmentarz Łyczakowski we Lwo-

miały grać drużyny, które powstawały

Policjant zwraca się do drugie-

Dwie partye (drużyny – aut.),

Były to place do gier i zabaw dla dzie-

wie. Miejsce ostatniego spoczynku

we Lwowie na przełomie wieków. Ujął

go:

najlepiej po 11 uczestników, chociaż

ci i młodzieży uczniowskiej. Tego ma-

podzielił ze swoim przyjacielem i

w niej mało znane szczegóły footbal-

- A ty?

w liczbie zdwojonej gra się niegorzej,

rzenia Cenara nie udało się wcielić w

współpracownikiem – Kornelem Ja-

lu. Ciekawostką tej publikacji jest to,

- A ja jestem jego sąsiadem...

rozstawiają się na boisku w sposób

życie. W 1907 roku opracował projekt

worskim. Pochowano Cenara w jego

że Cenar przytoczył polsko-ukra-

***

podany ryciną. Dwóch najzręczniej-

takiego parku dla Lwowa, ale w tym

grobowcu.

iński słownik terminów sportowych

Bereł, znany w Stanisławowie

szych z każdej partyi staje najbliżej

czasie część podobnych funkcji prze-

Znaczący jest również wkład

dla nauczycieli zajęć sportowych w

pijak i włóczęga, zwykł był zadawać

środka boiska gdzie leży piłka, inni

jęło już na siebie Towarzystwo Zabaw

Edmunda Cenara w rozwój ówcze-

ukraińskich (jak je wtedy nazywano

pytanie:

Ruchowych.

snej literatury i prasy sportowej. Do

- Czy wiesz, jacy Żydzi są naj-

Zimą 1906-07 roku pomiędzy

„Przewodnika Gimnastycznego”, wy-

głupsi w świecie?

Eugeniuszem Piaseckim i Edmun-

dawanego przez Towarzystwo Gim-

- Żydzi chełmscy.

dem Cenarem wybuchła dość ostra

nastyczne „Sokół”, przygotowywał

- Nie.

sprzeczka o stosunek do gimna-

własne artykuły naukowe i opracowy-

- A kto?

styki i stosunek do piłki nożnej jako

wał publikacje innych autorów z dzie-

- Szynkarze.

zjawiska. Wylała się ona na strony

dziny rozwoju kultury fizycznej. W la-

- Dlaczego?

gazet. Piasecki – założyciel Klubu

tach 1905-1911 osobiście redagował

- Ty sobie wyobraź – oni mają

Gimnastyczno-Sportowego przy IV

i wydawał specjalistyczny „Dodatek

wódkę, a sprzedają ją innym...

Gimnazjum, propagator kultury fi-

do czasopisma „Przewodnik gimna-

***

zycznej i częsty gość w domu swego

styczny „Sokół”. Był dziennikarzem

Biedny krewniak powiada do

bogacza:

nauczyciela, krytykował Cenara za

kilku lwowskich dzienników. Nadzwy-

- Jednorazowy zasiłek mało mi

jego fascynację gimnastyką szwedz-

czaj pokaźny jest wykaz jego publi-

pomoże. Prosiłbym wuju, o stałą po-

ką i brak dostatecznej uwagi dla gier i

kacji. Dotyczą one różnych aspektów

sadę w twoim przedsiębiorstwie.

zabaw sportowych. Piasecki uważał,

kultury fizycznej, lecz głównym tema-

- Hm, dobrze... A co ty umiesz?

że gimnastyka powinna jedynie do-

tem artykułów była miłość jego ży-

- Co umiem? Do szkół nie uczęsz-

pełniać gry i zajęcia sportowe. Cenar

cia – gimnastyka. Opublikował setki

czałem, ale mam dobrą żydowską

stał na przeciwnej pozycji – gimna-

artykułów o tej tematyce, a także 13

Mogiła Edmunda Cenara i Kornela Jaworskiego

głowę. Ile razy będziesz w kłopocie,

styka jest główną, a gry i zabawy są

książek. Trzy z nich są unikalne dla

co masz robić z pieniędzmi, ja ci za-

wedle sił stają to bliżej, to dalej od

– ruskich – aut.) wiejskich i miejskich

jedynie jej uzupełnieniem.

miłośników piłki nożnej.

wsze dam dobrą radę.

środka, najsłabszy zaś (odźwierny

szkołach. Drugiego wydania książka

W 1910 roku, gdy stosunki po-

Pierwszą książką w Galicji, w

- Dobrą radę... Aj, świetna rzecz!

– tak wtedy nazywano bramkarza –

doczekała się w 1906 roku.

między „Sokołem” a sokolskim spor-

której podano ówczesne zasady gry,

A może tak dasz mi jedną radę na

aut.) staje przy bramie.

Dorobek Edmunda Cenara był

towym klubem „Lechia” stały się

była wydana w 1891 roku książka

próbę, co?

Przed rozpoczęciem gry leży

na tyle ważny, że jego opracowania

napięte, na zebraniu klubu bezape-

zatytułowana „Gry gimnastyczne

- Proszę bardzo.

piłka w samym środku boiska. Dla

doczekały się kolejnych edycji już po

lacyjne poparcie członków „Lechii”

młodzieży szkolnej: gry, walki, mo-

- Poradź mi, proszę, jak się cie-

odróżnienia się zrzuca jedna partya

jego śmierci. Jeszcze kilka kolejnych

na posadę prezesa klubu otrzymała

cowania, zapasy, zawody, igrzyska

bie pozbyć?...

surduty; która partia grę rozpoczy-

pokoleń mogło uczyć się i wykorzysty-

jedyna kandydatura – Edmunda Ce-

i korowody”. Warto tu zatrzymać się

Horacy Safrin,

na, o tem rozstrzyga los (losowanie

wać jego opracowania i wskazówki.

nara. Nie ma w tym nic dziwnego, bo

na stronach 23 i 24, gdzie autor po-

Przy sabasowych świecach