28

Z pamiętnika podróżnika

28 sierpnia–14 września 2015 nr 16 (236) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wędrówka do polskich dworów na Podolu  (część I)

Czytelnicy Kuriera, mieszkający we Lwowie, nazwę Dunajowce skojarzą sobie

z miejscowością na granicy obwodów lwowskiego i iwanofrankowskiego. Jednak

mam na myśli inne Dunajowce – te, leżące w połowie drogi pomiędzy Chmielnickim

(daw. Płoskirowem) i Kamieńcem Podolskim. Przy okazji, przypominam o tych licz-

nych polskich dworkach, a nawet pałacach, które można obejrzeć w mijanych na

tej trasie miejscowościach. O istnieniu niektórych nawet nie podejrzewamy.

się skromny ganek z kolumnami. W

pomiędzy skrzydłami, gdzie jest par-

DMYTRO ANTONIUK

1988 roku ówczesny przewodniczą-

king, bo jedynie tu zachował się frag-

tekst i zdjęcia

cy kołchozu nakazał rozebrać wielki,

ment dawnej sztukaterii, na którym

Oficjalnie ta trasa nosi numera-

zdobiony sztukaterią portyk – jego

przedstawiono podobno kartkę pa-

cję H03. Już po kilku kilometrach po

dolne kapitele stoją do dziś obok

pieru i paszczę z zębami i językiem.

zjeździe z obwodnicy Chmielnickie-

szczątek fasady. Być może, właśnie

Ten klasztor bernardynów powstał

go w kierunku południowym mijamy

wtedy wycięto też wiele cennych

w Jarmolińcach w 1757 roku, dzięki

tabliczkę z napisem „Skarżyńce”.

drzew rosnących przed zabytkiem.

fundacji gen. Pawła Starzyńskiego.

Miejscowym ta wioska bardziej się

Obecnie w tej części parku ocalały

Początkowo klasztor był drewnia-

kojarzy ze szpitalem psychiatrycz-

jedynie dwa dęby, sosna i kilka jodeł.

ny, ale po czterech latach zaczęto

nym, ale są tu też inne, bardziej

W Prawdziwcach możemy skrę-

stawiać murowany, a ukończono w

interesujące obiekty. Na przykład,

cić w lewo, na Szarówkę, z jej cer-

1785 roku dzięki wsparciu łowczego

siedziba rady wiejskiej. Jest to kla-

kwią obronną. Większość badaczy

koronnego, zwolennika Rosjan, Jana

sycystyczny, skromny, niepokaźny

(w tym Eugenia Płamieniecka) datują

Onufrego Orłowskiego. Tu też funda-

dworek z początków XIX wieku, wy-

tutejszą cerkiew MB Nieustającej

tor został pochowany. Jak większość

Fragmenty elementów architektonicznych rezydencji Or-

budowany przez pana Marowskie-

Pomocy na XIV-XV wiek. Uważają

klasztorów katolickich na Podolu, ten

łowskich w Malejowcach

go. Wprawdzie jego wnętrza nie za-

ją za jedną z najstarszych świątyń

też nie przetrwał kasaty rosyjskiej

chowały się, ale usytuowany jest w

Podola. Natomiast Natalia Ursu

napadzie hajdamaków i w 1781 roku

czo na brzegach rzeki Wowczok, ze

z 1832 roku i został przekazany na

malowniczym miejscu, nad stawem,

sądzi, że zasadniczą przestrzeń

poddano go gruntownej renowacji:

źródełkami, parkiem, który niegdyś

cerkiew prawosławną pw. Św. Trój-

a resztki parku wokoło są jeszcze

świątyni stworzono w 1607 roku, co

zamurowano niektóre strzelnice na

otaczał dwór. Jest też kościół z 1861

cy (myli się tę świątynię z inną, pod

widoczne.

potwierdza dokumentacja Kościoła

wieży, a trynitarz Józef Prechtl po-

roku.

tym samym wezwaniem, wzniesioną

Dalej na południe, za Antoniow-

wschodniego. Jak by tam nie było,

Jedziemy dalej główną drogą

krył ściany freskami. Wtedy to obok

już współcześnie). W tamtych cza-

cami, w Prawdziwcach skręcamy

wszyscy się zgadzają, że dzwonni-

H03 do Jarmoliniec. Jest to stolica

wzniesiono częściowo drewnianą

sach istniał jeszcze ołtarz katolicki z

w prawo i dojeżdżamy do Bujwoło-

ca wieńcząca fasadę – to pierwotna

rejonu. W centrum należy odszukać

dzwonnicę. Kościół miał 5 ołtarzy, a

„cudownym obrazem”. Po roku 1881

wiec. Budynek szkoły – to dawny

wieża obronna, która miała kiedyś 5

budynek stacji sanitarnej, który jest

w głównym mieścił się obraz NMP.

świątynię zasadniczo przebudowa-

dworek, wybudowany w pierwszych

kondygnacji i krenelaże. Mogła ona

prawdopodobnie XIX-wieczną sie-

W 1832 roku dominikanie zostali

no w stylu wschodnim. W okresie

dziesięcioleciach XIX wieku przez

być częścią zamku – przecież obok

dzibą hrabiów Orłowskich. Kształt

wypędzeni, a kościół przekazano na

sowieckim kościół i część klasztoru

Gawrońskich (według innej wersji

przebiegał słynny szlak kuczmański

Raciborskich). Potem Bujwołowcami

(szlak podolski). Potomek wybitnego

przez długi czas władali Starzyńscy,

rycerza Bernarda Pretwicza, wspól-

którzy majątek sprzedali rosyjskie-

nie z Bajdą Wiśniowieckim siejące-

mu generałowi Iwanowowi.

go postrach i panikę wśród Tatarów i

Przebudowany polski dworek w Jarmolińcach

budynku jednak zmieniono w okresie

rozebrano, a na ich miejscu wybudo-

prawosławną cerkiew MB Nieustają-

sowieckim i obłożono płytkami cera-

wano budynek administracyjny.

cej Pomocy. Architekt Uczta po kilku

micznymi. W miasteczku był jeszcze

Czynny jest w Jarmolińcach ko-

latach przebudował wnętrza, ale w

zajazd z XVIII wieku, przebudowany

ściół parafialny pw. Św. Piotra i Paw-

znacznym stopniu świątynię zmieniły

przez hrabiego Orłowskiego specjal-

ła, który zmieniony, przetrwał z wieku

kolejne przebudowy z lat 1890-1892.

nie na przyjazd cara Aleksandra II,

XIX. Stoi on przy drodze na Gródek.

Wtedy zostały już całkowicie zamalo-

przyjaciela z dzieciństwa hrabiego.

Prawie wszystkie nazwy miej-

wane (lub zniszczone) freski Prechtla

Opodal, poza liceum, zachował się

scowości mają w tej części Podola

i zamieniono je na mało wartościowe

malowidła. Zamalowano też wapnem

napis na nagrobku z białego marmu-

ru rodziny Dulskich, który znajdował

się po prawej stronie od ikonostasu.

W okresie sowieckim zabytek prze-

szedł kolejne przebudowy: namioto-

wy dach zamieniono na prawie płaski

i dodano współczesne banie nad

transeptem i na wieży. Otóż dziś z

dawnego wystroju nie pozostało już

nic.

Wnętrze podominikańskiej świątyni w Szarówce

Gościnny proboszcz zezwala

W piętrowym dworze z wysokim

Turków, starosta trembowelski Jakub

wejść na wieżę i zobaczyć zamu-

poddaszem były niegdyś oryginal-

Pretwicz zaprosił do Szarówki oo. do-

rowane strzelnice, ale ponieważ nie

Majątek w Bujwołowcach

ne parkiety z wzorami w kształcie

minikanów, którzy zbudowali muro-

ma tam światła, trzeba mieć przy so-

gwiazd. Był tu kryształowy żyrandol

wany kościół pw. Zwiastowania NMP.

bie latarkę. Przed wejściem można

fragment mało znanego klasztoru

końcówkę „wce”. Obecnie podąża-

i meble w stylu Ludwika XVI, była ze-

W 1613 roku zmarł fundator i praw-

jeszcze dojrzeć epitafium ze skrzy-

bernardynów z XVIII wieku. Teraz

my do Micowców, a dalej w lewo na

brana przez Edwarda Starzyńskiego

dopodobnie został pochowany pod

żowanymi piszczelami, łacińską in-

mieści się tam liceum. Drugie skrzy-

Malejowce i Słobódkę Malejowiecką,

kolekcja uprzęży. Wystrój wnętrz

prawą ścianą świątyni. W II połowie

skrypcją i datą 1762.

dło klasztoru jest obecnie w remon-

dojeżdżamy do rozstaju pod lasem.

został niestety utracony, ale na ze-

XIX wieku istniało jeszcze epitafium z

Szarówka jest dziś zaciszną po-

cie. Planuje się umieścić tu muzeum

Tu znów w lewo, i dojeżdżamy do

wnątrz od strony jeziora zachował

jego portretem. Klasztor podupadł po

dolską wioską, położoną malowni-

krajoznawcze. Warto wejść na plac

Morozowa. Powiem od razu: droga