8

Przegląd wydarzeń

30 października–16 listopada 2015 nr 20 (240) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Propaganda a polityka historyczna Ukrainy (część I)

Na kanwie wystawy historycznej ukraińskiego IPN

„Przecież skoro zapalają gwiazdy – widać – komuś jest to potrzebne?” [tłum.

Wiktor Woroszylski] – pisał rozkrzyczany poeta sowiecki Włodzimierz Majakow-

ski. Jeżeli na Ukrainie urządza się wystawy o tematyce historycznej, to o coś tu

chodzi. Przyzwyczailiśmy się do tego, że historia jest u nas instrumentalizowana

na wszelkie sposoby. Najbardziej – dla legitymizacji władzy, usprawiedliwienia jej

haniebnych działań, propagandy i prowadzenia wojny informacyjnej. Mieszkamy

na przeklętym przez historię terenie i napawamy się trucizną historyczną, mylnie

uważając ją za panaceum na wszystkie nieszczęścia. Nie chcemy pojmować tego,

że historia nas dzieli, a głębokich rowów z przeszłości w świadomości społecznej

nie da się szybko zasypać.

nie było, bo Tabacznyk postanowił

WASYL RASEWYCZ

zrewanżować się „nacjonalistom”.

Zakończyło się to wszystko smutnie

Pytanie jest też w tym, czy chce-

i tragicznie.

my zasypać te rowy, czy pragniemy

Po Rewolucji Godności, a szcze-

jedynie przyswoić sobie wyłączne

gólnie po tym, jak dla Ukraińców od

prawo do ich kontroli? Bo te rowy to

Użhorodu po Dniepropietrowsk po-

różna pamięć historyczna ukraińskie-

jawili się wspólni bohaterowie (nie

go społeczeństwa. Jeżeli historyczna

historyczni i sztuczni, a ci, którzy

polityka państwa nie jest skierowana

mieszkali obok i polegli w obronie

na pogodzenie tych pamięci, to jest

Ojczyzny) wydawać by się mogło,

ona nie mniej szkodliwą i niebez-

że już nikt nie ośmieli się promować

pieczną niż złowroga propaganda.

swych starych bohaterów, którzy

Ma to stosunek do propagandy i

nas zawsze dzielili i dzielić będą.

kontrpropagandy. Nie należy się

Lecz do władzy doszli ludzie

oszukiwać, że propaganda może

pragmatyczni. Prezydent i premier nie

dać stały efekt, bo jest to jedynie

mają czasu na politykę historyczną.

zniekształcona na potrzebę chwili

Oni w dobrej wierze przekazali prawo

prawda. Kontrpropaganda natomiast

jej uprawiania ukraińskiemu Instytuto-

stawia tych, którzy ją uprawiają, na

wi Pamięci Narodowej. Wprawdzie ja-

zawczasu przegranych pozycjach,

koś umknął im specyficzny dobór pra-

bo przewiduje działania reaktywne,

cowników tej instytucji. Nie zauważyli,

czyli skazuje na stałe plątanie się w

że trzon jego pracowników stanowią

ogonie czyjejś propagandy.

ludzie, zainteresowania naukowe,

A zatem, o historycznej polityce

których są ściśle powiązane z tzw.

niezależnej Ukrainy. Jej dwudziesto-

„walką narodowo-wyzwoleńczą”. W

Ukraińców”. Niestety, nic podobnego

bloki – państwa Osi i Aliantów”. Naj-

Czechosłowacji i ZSRS. Zdaniem

pięcioletnia historia wskazuje na to,

praktyce oznacza to, że historycy ci

z treści wystawy nie wynika. I sprawa

bardziej razi specjalistę terminologia i

ukraińskich przywódców politycz-

że historyczną politykę w państwie

stosują specyficzną metodologię ba-

nie tylko w tym, że pan Wiatrowycz

mowa wystawy. Nie wiadomo dlacze-

nych, nie było innego sojusznika, bo

uprawiali ci, kto dorywał się do fun-

dań i w centrum wydarzeń historycz-

usiłuje wiele ukryć powołując się

go autorzy stosują określenie „blok

jedynie Niemcy chciały wziąć rewanż

duszy budżetowych i poprzez swe

nych stawiają „walkę”, a dokładniej

na „bezpaństwowość narodu ukra-

wojskowo-polityczny” do Aliantów.

za przegraną wojnę. Ukraińcy plano-

decyzje określał bohaterów, usta-

działalność Organizacji Ukraińskich

ińskiego” za tezą, że Ukraińcy są

Jeżeli wśród państw Osi można do-

wali skorzystać na zbliżającym się

nawiał daty obchodów, organizował

Nacjonalistów. Przyjmują nacjona-

najbardziej poszkodowanym naro-

strzec jakąś polityczną i ideologiczną

kolejnym światowym konflikcie i ogło-

uroczystości i konferencje naukowe.

listyczną  interpretację  wydarzeń,

dem w tej wojnie. Sprawa w tym, że

jedność (choć blokiem te państwa nie

sić powstanie państwa ukraińskiego.

Gdy władza się zmieniała, zmieniał

zawężając ich zasięg lub stosują wy-

autorzy wystawy usiłują postawić na

były), to o jakiej wspólnocie politycz-

Za tę decyzję ci, którzy ją podjęli, po-

się też kierunek polityki pamięci.

biórcze podejście do historii.

jeden moralny szczebel wszystkich

nej Zjednoczonego Królestwa Wiel-

winni odpowiedzieć przed historią.

Zmieniały się nie do poznania in-

żołnierzy „sześciu armii”, w których

kiej Brytanii i Związku Sowieckiego

Nie warto też wrzucać do tego

terpretacje wydarzeń historycznych

walczyli Ukraińcy. Trzeba rozumieć,

można mówić? Robiąc taki daleko

worka Ukraińców sowieckich, którzy

oraz określanie miejsca i roli nie-

„Ukraińska druga wojna

że pogodzenie pamięci na Ukra-

idący wniosek, autorzy nie docenili

nie mieli swego politycznego kierow-

których osobistości z przeszłości.

światowa”

Abym nie był gołosłowny, przyj-

inie Wołodymyr Wiatrowycz widzi w

roli Związku Sowieckiego na począt-

nictwa i podporządkowywali się na-

Jedyne, co łączyło takich twórców

rzyjmy się nowej wystawie „Ukraińska

zrównaniu statusu tych, kto walczył w

ku. Dalej jest w tekście informacja,

kazom z Kremla. Nie można wpisać

polityki historycznej – to pragnie-

druga światowa”, przygotowanej przez

szeregach Wermachtu i SS, z tymi,

że ZSRS napadł na Polskę, a potem

do tego „zbiorowego” portretu ukra-

nie narzucić wyłącznie swój kanon

ukraiński IPN wspólnie z Centrum Ba-

kto walczył przeciwko hitlerowskim

został sojusznikiem Aliantów, ale to

ińskiego żołnierza również żołnierzy

współczesnej narracji historii.

dania Ruchu Wyzwoleńczego. Już od

Niemcom. Na szczęście, wpływo-

należało napisać na wstępie.

amerykańskich czy kanadyjskich sił

Swoją politykę historyczną pro-

początku zastanawia dobór partnera.

wość tego historyka ogranicza się

Dalej możemy przeczytać: „Ukra-

zbrojnych. Jako karni obywatele, a

wadził prezydent Leonid Krawczuk,

Nie dziwi tylko jego nazwa. Jest ona

jedynie do środowiska ukraińskiego.

ina znalazła się w centrum światowe-

może oddani patrioci swoich państw,

który jeszcze wczoraj był ideologicz-

bardzo wymowna dla historyków, bo

Wołodymyr Wiatrowycz uważa

go konfliktu, a jej mieszkańcy byli

walczyli oni nie za Ukrainę, a prze-

nym sekretarzem KC KPU. Również

od razu wskazuje na to, że w centrum

również, że celem wystawy jest de-

żołnierzami wszystkich armii, które

ciwko faszyzmowi, narodowemu so-

Leonid Kuczma, dla którego na po-

badań tego Centrum – przepraszam

montaż „starych sowieckich mitów o

walczyły na jej terenach”. Jeżeli już

cjalizmowi i w ogóle przeciwko tota-

czątku historia nic nie znaczyła,

za tautologię – jest walka wyzwo-

tej wojnie, które w znacznym stopniu

podtrzymywać tezę o tym, że Ukra-

litaryzmowi. Nie wpisują się do tego

zaczął prowadzić ekwilibrystykę

leńcza Ukraińców w XX wieku. A jak

wykorzystuje współczesna rosyjska

ińcy, wbrew własnej woli, zmuszeni

koła także 120 tys. wspomnianych

historyczną pomiędzy Wschodem i

nam dobrze wiadomo z poprzednich

propaganda, między innymi, aby

byli ubierać się we wrogie mundury

na wystawie mieszkańców Zachod-

Zachodem. W okresie prezydentu-

publikacji pracowników Centrum,

zmobilizować ludzi do walki prze-

i walczyć przeciwko sobie, to aby nie

niej Ukrainy, wcielonych we wrześniu

ry Wiktora Juszczenki wydawać się

wszystko sprowadza się do działalno-

ciwko Ukrainie”. Demontaż mitów i

zniwelować rzeczywistości, należało-

1939 do Wojska Polskiego. Nie wpi-

mogło, że jedynie o historii prezy-

ści ukraińskich nacjonalistów. Otóż na

starych historycznych klisz to sprawa

by przenieść akcenty na ich dowódz-

sują się, bo nie było to ich decyzją,

dent myśli i nie interesuje go życie

wystawie mamy do czynienia z próbą

potrzebna i zaszczytna. Ale jedynie w

two polityczne. Wówczas staje się

ale obowiązkiem. I jeżeli założyć, że

realne. Nawarzywszy piwa na niwie

pokazania historii II wojny światowej

przypadku, gdy zamiast nich nie na-

zrozumiałe, że 27 sierpnia 1939 roku

na taki krok błogosławiły ich legalne

polityki historycznej, wykorzystując

przez pryzmat ukraińskich nacjonali-

rzuca się innych. Spróbujmy podjąć

Drugi Wielki Zjazd OUN w Rzymie

partie polityczne, które z wybuchem

ją przeciwko swoim oponentom po-

stów. Cóż z tego wyszło?

trud analizy treści wystawy.

postanowił obrać jako wzór w walce

wojny ogłosiły, że wypełniają swój

litycznym, „pogodziwszy” Wschód

Dyrektor IPN Wołodymyr Wia-

o niepodległość Ukrainy nazistowską

obowiązek względem Państwa Pol-

i Zachód, prezydent Wiktor I naj-

trowycz podczas otwarcia wystawy

Trzecią Rzeszę. Trzeba uznać, że

skiego, to tę decyzję unicestwia inny

spokojniej przekazał stery państwa

Kto dla kogo był

w Kijowie ogłosił, że ich celem było

Ukraińscy nacjonaliści uważali za

uczynek – decyzja OUN w uzgodnio-

Wiktorowi II (Janukowyczowi). Ten

sojusznikiem?

pokazanie „całej różnorodności II

Już w pierwszej części ekspozy-

jedyną możliwą drogę przy wsparciu

nym z Abwehrą rozpoczęciu anty-

mianował głównym historykiem pań-

wojny światowej, która toczyła się

cji natykamy się na zdanie: „W wojnie

hitlerowskich Niemiec odebrać zie-

polskiego powstania na tyłach wojsk

stwa Dmytra Tabacznyka. O żad-

na terenach Ukrainy, i udział w niej

walczyły dwa wojskowo-polityczne

mie ukraińskie od Polski, Rumunii,

polskich. Po prostu niekomfortowo

nym pogodzeniu pamięci już mowy