Okruchy historii

15

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 30 października–16 listopada 2015 nr 20 (240)

Rzeźbiarz Cyprian godebski

Urodzonego 180 lat temu artystę rzeźbiarza Cypriana Godebskiego, podobnie jak jego przodków,

emigracyjny los związał z Francją. Wprawdzie tworzył dla większości ówczesnych centrów arty-

stycznych Europy, ale pracował i pozostawił swoje dzieła także we Lwowie i w Warszawie.

Z początku przedstawił dwa projekty

EWA ZIÓŁKOWSKA

pomnika. Oba zostały odrzucone.

Przyszedł na świat 30 paździer-

Monumentalna kompozycja „Lud pol-

nika 1835 r. w Méry-sur-Cher koło

ski dźwiga wieszcza” nie spodobała

Bourges. Był wnukiem Cypriana

się, Warszawa chciała mieć pomnik

Godebskiego, poety i pułkownika le-

„prosty w pomyśle”, realistyczny, bez

gionów polskich, poległego w bitwie

wyobrażeń alegorycznych. Kolejne

pod Raszynem w 1809 r. i synem

projekty także nie zyskały akceptacji.

Franciszka Ksawerego, pisarza, pu-

W końcu po kolejnych zmianach i po-

blicysty, powstańca listopadowego

prawkach przyjęto jedną z wersji figu-

i emigracyjnego działacza. Kształcił

ry wieszcza. Postać poety stojącego

się w Szkole Polskiej Narodowej w

na wysokim cokole przedstawiona

Batignolles. Rzeźby uczył się w pa-

została realistycznie, w płaszczu, w

ryskiej pracowni François Jouffroya,

jakim zwykle chodził. Prawa ręka w

jednocześnie zarabiając na życie

romantycznym geście spoczywa na

lekcjami rysunku.

sercu.

W 1858 r. wraz z ojcem, któremu

Po uzyskaniu zgody cara na

powierzono stanowisko kustosza w

projekt i lokalizację, zaprezentowano

Zakładzie Narodowym im. Ossoliń-

fotografię pomnika szerokiej publicz-

skich, przyjechał do Lwowa, gdzie

ności na łamach prasy, która opatrzy-

wówczas trwała budowa Gmachu In-

ła je na ogół przychylnymi komenta-

walidów Wojskowych. Młody artysta,

rzami. „Czas” z 2 września 1897 r.,

który wcześniej dał się już poznać

zachwycając się statuą Mickiewicza

nad Sekwaną, otrzymał zamówienie

pisał: „jest w niej spokój olbrzyma,

na dekorację rzeźbiarską obiektu.

jest skupienie duchowe i polot ów

I tak budowla wznoszona w latach

podobłoczny, który cechować musi w

1855–1863 według projektu wiedeń-

kamiennym zaklęciu poetę”. Godeb-

skiego architekta Teofila Hansena w

ski podjął się nadzoru nad wykona-

stylu neoromańskim, stylizowana na

niem wszystkich elementów pomni-

Pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie

średniowieczny zamek z narożny-

ka. Wywiązał się z tego perfekcyjnie i

swoją europejską, a po części i świa-

ale i cykl felietonów publikowanych

mi wieżyczkami, została ozdobiona

zniszczony w czasie powstania war-

w terminie. Pomnik został odsłonięty,

tową karierę.

przez Godebskiego na łamach „Ga-

pracami Godebskiego. Na fasadzie

szawskiego. W roku 1873, na za-

tak jak planowano, w setną rocznicę

Rzeźbił i wystawiał w Wiedniu,

zety Polskiej” – „Listy o sztuce”, w

znalazły się monumentalne posągi

mówienie Marii Kalergis-Muchanow,

urodzin wieszcza – 24 grudnia 1898

Brukseli, Paryżu, Rzymie, Antwer-

których „ostro atakował panujące

alegoryczne symbolizujące Austrię

Godebski wyrzeźbił monumentalne

r., niezwykle uroczyście, choć ze

pii. Był ceniony i nagradzany na Sa-

u nas konwencje, akademizm, ru-

i Galicję oraz wojnę i pokój, wewnątrz

popiersie nagrobkowe jej ojca, hr.

względu na szykany władz carskich,

lonach Paryskich. Jako zdobywca

tyniarstwo i wszelkie przejawy kon-

budynku – statuy feldmarszałków au-

Fryderyka K. Nesselrode. Do dziś

w całkowitym milczeniu. Wznoszący

pierwszej nagrody w międzynaro-

serwatyzmu, torował drogę sztuce

striackich, a w kaplicy – figury dwuna-

wieńczy grób generała, stojący przy

się obecnie na skwerze na Krakow-

dowym konkursie wykonał pomnik

nowej, głosząc idee, w których był

stu apostołów. Gmach przy ul. Klepa-

alei Katakumbowej na Cmentarzu

skim Przedmieściu monument jest

Niepodległości Krajów Ameryki

prekursorem Witkiewicza”.

rowskiej stoi do dziś i mieści Szkołę

Powązkowskim.

powojenną rekonstrukcją.

Południowej w Limie, stolicy Peru.

W maju 1875 r. w warszawskim

Pożarniczo-Techniczną.

Coraz częstsze pobyty artysty w

Rzeźbiarz zmarł 25 listopa-

W 1869 r. został profesorem rzeź-

ratuszu zorganizowano wystawę 16

We Lwowie Cyprian Godebski

Warszawie związane były nie tylko z

da 1909 r. w Paryżu. Spoczął na

by w Akademii Sztuk Pięknych w

prac Godebskiego. Złożyły się na

zadebiutował jako twórca pomników

jego pracami, ale i życiem osobistym.

cmentarzu polskim w podparyskim

Petersburgu, gdzie stworzył m.in.

nią: model z brązu „Matki Boskiej

nagrobnych. Wkrótce po jego przy-

W końcu 1874 r., po śmierci pierw-

Montmorency w rodzinnym grobie

Rozbitków”, która stanęła później

jeździe zmarła Honorata Borzęcka,

Chwalibogów i Godebskich. W war-

w Bretanii, popiersie „Nienawiść”,

córka wielkiego podstolego koronne-

szawskim „Tygodniku Ilustrowanym”

przeznaczone do ozdoby gma-

go Aleksandra Borzęckiego, znana

opublikowano pośmiertne wspomnie-

chu w Filadelfii, trzy popiersia cara

w całej Galicji z działalności filantro-

nie: „Godebski odznaczał się charak-

Aleksandra II i kilka płaskorzeźb. W

pijnej. Godebski podjął się realizacji

terem szczerym, serdecznym, kochał

Warszawie spod dłuta artysty wyszły

rzeźby na jej grób na Cmentarzu

ludzkość, piękno, sztukę, był prawdzi-

także popiersia Stanisława Staszica i

Łyczakowskim.  Stworzył  pomnik

wym artystą. Nie posiadał żółci, za-

Marii Kalergis. Jednak rzeźbiarz nie

przedstawiający kobietę w długiej,

wiść była mu najzupełniej obca, stąd

widząc możliwości pełnego twórcze-

powłóczystej sukni, półleżącą na wy-

w stosunkach koleżeńskich i towarzy-

go rozwoju, po roku wrócił do Pary-

sokim sarkofagu, ozdobionym, po-

skich liczył tylko przyjaciół. Młodzież

ża, gdzie mieszkał do końca życia.

dobnie jak otaczająca go kamienna

garnęła się do znakomitego artysty,

Nie oznaczało to zerwania więzi z

balustrada, neogotyckimi detalami.

gdyż miał dla niej zawsze serce”.

krajem. Wystawiał swoje prace w

Prawdopodobnie w okresie lwow-

Spod dłuta Cypriana Godebskie-

warszawskiej Zachęcie. Wielokrot-

skim powstały jeszcze trzy rzeźby

go wyszły liczne portrety, pomniki,

nie też odwiedzał Polskę, w latach

nagrobne, z których znane są tylko

nagrobki, kompozycje alegoryczne,

1896–1901 w związku z realizacją

dwie: bankiera Ottona Hausnera w

dekoracje rzeźbiarskie. Był artystą

pomników jego autorstwa bywał w

Brodach oraz Walerego Łozińskiego

niezwykle pracowitym i ruchliwym.

Warszawie, Krakowie i Lwowie.

na Łyczakowie. Pomnik przedwcze-

To, co robił we Lwowie i w Warsza-

To właśnie Cyprianowi Godeb-

śnie zmarłego pisarza jest wspólnym

wie stanowi niewielki wycinek jego

skiemu powierzono wykonanie po-

dziełem Godebskiego i jego francu-

bogatego dorobku. Swoje prace po-

mnika Adama Mickiewicza w War-

skiego przyjaciela Abla Marii Periera,

zostawił na Zachodzie i Wschodzie,

Pomnik nagrobny Honoraty Borzęckiej na Cmentarzu Ły-

szawie, w setną rocznicę urodzin

również rzeźbiarza, późniejszego za-

w Paryżu i Petersburgu. Wychowany

czakowskim

wieszcza. Choć miał poważnego kon-

łożyciela słynnej lwowskiej pracowni

w patriotycznej atmosferze, przez

kurenta w osobie bardziej znanego i

szej żony, ożenił się z rzeźbiarką

pomnik Wojny Krymskiej dla Sewa-

kamieniarskiej.

całe życie odczuwał głęboką, ducho-

cenionego w kraju rzeźbiarza Piusa

Matyldą z domu Rosen Natansono-

stopola.

Cyprian Godebski we Lwowie

wą więź z Polską. Twórczość artysty

Welońskiego, komitet budowy monu-

wą, zrezygnował z profesury w Pe-

W lipcu 1872 r. przyjechał do

wyrzeźbił także popiersia: namiest-

przez historyków sztuki nie jest oce-

mentu, którego działaniami kierował

tersburgu i osiadł w Warszawie. Za-

Warszawy, aby uczcić pamięć zmar-

nika Galicji Agenora Gołuchowskie-

niana zbyt wysoko. Doceniając per-

jego wiceprezes Henryk Sienkie-

mierzał pozostać nad Wisłą na stałe

łego miesiąc wcześniej Stanisława

go, Jerzego Dzieduszyckiego, Je-

fekcję warsztatu, zarzucają mu niski

wicz, wybrał Godebskiego, mającego

i założyć własną szkołę rzeźbiarską.

Moniuszki. Zaprojektowany przez

rzego Maksymiliana Ossolińskiego

poziom artystyczny. Twierdzą, że był

większy dorobek w dziedzinie rzeźby

Warszawski dom państwa Godeb-

niego pomnik w formie sarkofagu ze

oraz – z zamierzonego dużego cy-

artystą salonowym, akademickim,

pomnikowej. Ten przystąpił do pracy

skich stał się otwartym salonem ar-

stojącą postacią muzy „opłakującej

klu rzeźbiarskich portretów pisarzy

odrzucającym nowe prądy. Niemniej

z wielkim zaangażowaniem i zapew-

tystycznym, chętnie odwiedzanym

zgon swego pieśniarza” usytuowano

– Wincentego Pola i Józefa Ignace-

jego rzeźbiarski dorobek zasługuje

nił, że „choćby miał skonać, pomnik

przez elitę kulturalną. Intelektualne

w portyku kościoła pw. Wszystkich

go Kraszewskiego. Nie wszystkie

na uwagę. Szkoda, że dziś Cyprian

Mickiewicza na czas stanąć musi”.

ożywienie w życie miasta wniosły

Świętych przy placu Grzybowskim.

projekty udało się mu zrealizować,

Godebski jest artystą niemal całkowi-

Czekało go jednak niełatwe zadanie.

nie tylko prowadzone tam debaty,

Niestety został niemal całkowicie

w 1861 r. opuścił Lwów i rozpoczął

cie zapomnianym.