20

Z przedwojennej prasy

30 października–16 listopada 2015 nr 20 (240) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Janusz Witwicki – uparty do końca

W nr 19 Kuriera pisaliśmy o tym, że po 75 latach, 24 września 2015 we wrocławskiej Hali Stulecia uroczyście

otwarto odrestaurowaną i złożoną w całość Panoramę Plastyczną Dawnego Lwowa, dzieło życia inżyniera archi-

tekta Janusza Witwickiego. – Idea niezwykłego człowieka dopełniła się. Plastyczna Panorama Dawnego Lwowa

miała zostać otwarta z okazji 600-lecia Lwowa, my otwieramy ją 75 lat później – powiedział na uroczystości pre-

zes Hali Andrzej Baworowski. XVIII-wieczny Lwów przedstawiony jest w skali 1:200 na sześciu płytach, z których

każda mierzy 2 na 1,2 metra.

i poszczególnych obiektów; widoki

opracował

panoramiczne i szczegółowe od

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

roku 1613 do dnia dzisiejszego;

zdjęcia Tomasz Walków,

zdjęcia pomiarowe zabytków. Poza

wroclaw.pl

tym zapiski archiwalne w zapisach.

Minimalny to zresztą ułamek ma-

Uroczystości doczekały córka i

teriału zgromadzonego w zbiorach

wnuczka inż. Janusza Witwickiego.

miejskich i prywatnych.

Niestety sam autor Panoramy przy-

- Z czego to wszystko jest zro-

płacił swoje dzieło życiem. Ale dziś

bione – z gipsu?

nie o tym. Przedstawię czytelniko-

Gość podejrzewa najwidoczniej

wi jaką drogę „przez mękę” musiał

pośpieszną robotę na potrzeby jednej

przejść autor, aby dopiąć swego i

wystawy. Tłumaczę, że ani krzty gip-

aby ten model Lwowa powstał. Swój

su tu nie ma. Wszystko inne – drew-

zamysł musiał konfrontować z takimi

no olchowe, lipowe, cedrowe, a poza

autorytetami historycznymi między-

tym ołów i to nawet przeważnie ołów

wojennego Lwowa jak dr Mieczysław

(nie lany, jak to się czasem próbuje

Gębarowicz (1893-1984), ówczesny

domyślać, ale cięty i lutowany), mo-

kustosz Muzeum im. Lubomirskich we

siądz, srebro, żelazo i stal. Materiał

Lwowie, długoletni wykładowca histo-

różnorodny stosowany w zależności

rii sztuki na Politechnice Lwowskiej

skiej i pozalwowskiej artykuły mające

od potrzeby precyzji danego miejsca.

i prof. tytularny Uniwersytetu Jana

Według niniejszego kosztorysu

pisane nazwiskiem autora) odpowia-

wywrzeć swego rodzaju nacisk na

Jedna kratka w bramie miejskiej jest

Kazimierza; dr Tadeusz Mańkowski

koszt faktyczny modelu śródmieścia

da na pytanie najczęściej zadawane

Zarząd Miasta Lwowa i doprowadzić

tu nawet z mego własnego włosa

(1878-1956), wybitny znawca sztuki

Januszowi Witwickiemu, szczególnie

może wynosić 42 tys. zł; przedmieść

do realizacji ich postulatów finanso-

wykonana, bo umieszczenia tej kraty

lwowskiej, zwłaszcza epoki baroku

– 80 tys.; obrazu okolic – 10 tys.;

po wystawieniu makiety fortyfikacji

wych. W tym celu nie cofali się oni

wymagał materiał historyczny.

i rokoka; i dr Aleksander Czołowski,

budowy pawilonu – 40 tys.; wyposa-

lwowskich w skali 1:500 w foyer Te-

przed świadomym dezinformowa-

Gmina dotychczas od roku 1932

niezwykle zasłużony dla badań nad

żenie takowego – 20 tys. Czyli, że

atru Wielkiego.

niem opinii publicznej, a także przed

interesowała się tą sprawą, starała

przeszłością miasta i ochrony jego

koszt wszystkiego razem w teraź-

Zapewne, że trzeba mieć fan-

napastliwymi atakami na swoich

się przyjść z pomocą, ale jakoś nie

zabytków, jako organizator i długo-

niejszych stosunkach nie przekro-

tazję, aby porwać się na wykonanie

przeciwników”.

mogła. Obecnie są pewne zmiany w

letni kierownik Archiwum Miejskiego

czy 200 tys. zł.

modelu całego Lwowa z XVIII wie-

Zarządzie Miasta, bądź co bądź na

i Muzeum Historycznego oraz dyrek-

Proszę przekonać się, drogi Czy-

Biorąc skromnie średnio liczony

ku i zrobienie pomnika bohaterskiej

korzyść kultury i rzecz sama restytucji

tor muzeów miejskich. Było jednak

telniku, co na ten temat pisała prasa

dochód netto, koszt budowy pokrył-

przeszłości obrony naszego miasta

historycznego wyglądu miasta po-

spore grono architektów i historyków,

lwowska w okresie najzacieklejszej

by się z procentem już po 6 latach.

w dzisiejszych lwowskich stosun-

woli nabiera rozgłosu i uznania, więc

którzy gorąco popierali powstanie

dyskusji w latach 1935-1938.

kach.

może z biegiem czasu będzie mogła

takiego dzieła i jego znaczenie histo-

„Wiek nowy” z 19 stycznia 1936

Dziennik Polski, 25 października

Jeżeli idzie o materiał do re-

Gmina przyczynić się do odbudowy

ryczne i patriotyczne.

przedstawia całokształt finansowy

1936 przedstawił artykuł Rozmo-

konstrukcji to jest go prawie dosyć

naszego bohaterskiego miasta w

– chociaż pracy rekonstrukcyjnej

wa ze sceptykiem na temat

jego historycznej postaci.

nigdy nie może być dosyć. I tu po-

szkiców do Panoramy Pla-

Kilka tysięcy modeli budynków,

stycznej dawnego Lwowa, w

kazuje kolejno fotografie planów

stanowiących miasto, zajęło by prze-

którym dziennikarz (niestety wszyst-

i widoków całości miasta z XVIII

strzeń 177 m. kw., to jest powierzch-

kie artykuły na ten temat nie są pod-

wieku, poszczególnych jego partii

nię koła o średnicy 15 m (mowa tu

Janusz Witwicki

już o modeli 1:200 – red.). „Pano-

10.IX.1903 – urodzony we Lwowie. Matka Euze-

rama plastyczna” polegać ma na

bia z Popławskich. Ojciec Władysław Witwicki,

wyjątkowej precyzji modelu miasta

(1878-1948), profesor gimnazjalny, od 1919 r.

i daniu maksymalnej iluzji patrzące-

mu, doprowadzenie oka ludzkiego

prof. Uniwersytetów Lwowskiego i Warszaw-

we wszystkie punkty, w różnorodnym

skiego, psycholog, tłumacz Platona, artysta, ry-

oświetleniu. Ten model, który robię,

sownik i malarz, autor licznych dzieł z zakresu

jest już na granicy moich możliwo-

psychologii i sztuki;

ści finansowych. Nie chcę zaczynać

Polemika na ten temat wyszła na

tego przedsięwzięcia: Panora-

1913-1921 – VII Państw. Gimnazjum we Lwowie

czegoś, o czym wiem z góry, że prze-

łamy prasy lwowskiej. Czasami była

ma Lwowa Historycznego

im. Tadeusza Kościuszki;

kroczy moje możliwości finansowe.

to dość ostra dyskusja. Maciej Matwi-

będzie dla miasta przedsię-

1920 – ochotniczy udział w wojnie polsko-bolsze-

Gmina z tych samych względów nie

jów, opisując historię powstania Pa-

biorstwem dochodowem.

wickiej, ranny w nogę;

pomagała mi w pracy nad rekonstruk-

noramy Plastycznej Dawnego Lwo-

Komitet obywatelski, złożony ze

cją architektury dawnego Lwowa.

wa (PPDL) ma stronie Narodowego

znakomitych osobistości, przystąpił

1921-1926 – studia wyższe na Wydziale Architek-

Instytutu Muzealnictwa i Ochrony

już do realizacji projektu Panoramy

tury Politechniki Lwowskiej;

Mobilizacją funduszu zajmuje

Zabytków (nimoz.pl) ujął to tak:

Plastycznej Dawnego Lwowa.

1929 – pierwsze prace nad modelami architektu-

„W styczniu 1937 Zarząd Mia-

się Towarzystwo Budowy Panoramy

Panorama Racławicka przynosi

ry dawnego Lwowa, początek pracy nad Panora-

sta powołał Komitet Rzeczoznaw-

Plastycznej Dawnego Lwowa. Zanim

w dzisiejszych kryzysowych czasach

mą Plastyczną Dawnego Lwowa;

ców złożony z lwowskich uczonych.

zwróci się do poważnych instytucji fi-

rok rocznie 35 tys. zł. dochodu przy

1931 – studia własne uzupełniające w Paryżu i

Komitet ten miał się zająć oceną

nansowych, Towarzystwo zapoznaje

przeciętnej frekwencji 160 osób dzien-

Rzymie;

naukowej wartości rekonstrukcji Wi-

szerszą publiczność z rekonstrukcją

nie. „Panorama Lwowa Historyczne-

1932 – utworzenie pracowni badawczo-modelar-

twickiego i od jego orzeczenia uza-

całości fortyfikacji miejskich we Lwo-

go” (taką nazwę proponuje jeden z lu-

skiej;

leżniono zajęcie przez Zarząd Miasta

wie na wystawie w foyer Teatru Wiel-

minarzy miasta) jako nowość dla sze-

Lwowa stanowiska co do przyszłego

kiego. Tu pokazuje model, a również

rokiej publiczności miasta i turystów i

1932-1939 – praca nad Panoramą, projektowe

finansowania i poparcia dalszych

powiększone fotografie bram, baszt,

rzecz o wyraźnym znaczeniu peda-

prace zarobkowe;

prac rekonstrukcyjnych.(…) Komitet

furt, bastionów, belwederów i wałów

gogicznym, będzie miała na pewno w

1939-1946 – ciągła praca nad Panoramą, przery-

Rzeczoznawców rozpoczynał prace

miejskich.

pierwszym roku frekwencję 300 osób

wana trzykrotnym aresztowaniem przez sowiec-

w niezbyt sprzyjającej atmosferze,

dziennie. Licząc przeciętnie po 50 gr.

kich i niemieckich okupantów;

wywołanej ostrą polemiką między

od osoby, dałoby to w pierwszym roku

Czy PPDL

16.VII.1946 – w trakcie przygotowań do wyjazdu

zwolennikami i przeciwnikami Pano-

54 tys. zł. Trzeba jednak liczyć się ze

nigdy nie powstanie?

do Warszawy w ramach przesiedlenia z skryto-

ramy Plastycznej. Ton jej nadawali

Wiemy, że prezydium Zarzą-

spadkiem frekwencji do 40 – 30 tys.,

bójczo amordowany, pochowany na cmentarzu

J. Witwicki i Towarzystwo Budowy

du miejskiego darzy szczególnymi

aż do stałej liczby zwiedzających w

Panoramy, inspirując w prasie lwow-

względami imprezę PPDL. To co sta-

Łyczakowskim we Lwowie.

granicach 20 tys. osób rocznie.