15
www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 29 lutego17 marca 2016 nr 4 (248)
jest, że autor postacią Jana Śliwińskie-
katedry lwowskiej, który pelnil w tej
bardzo zastanawiające. Nie pisze, co
klasy organów Konserwatorium GTM)
za to obszerny opis pożaru kościola
go zajmowal się już od dluższego cza-
świątyni swoje obowiązki także po II
stalo się z organami z kościola św.
byl ,,wspanialym organistą" przy
w Dolinówce. Zresztą nie tylko w tym
su, uzyskując wiele informacji na jego
wojnie światowej. W dalszym ciągu
Mikolaja. Nie ma też informacji dokąd
takich określeniach warto jednak
miejscu autor zamiast stworzenia
temat. Na uwagę zasluguje dokladny
pozostaje on postacią zapomnianą.
trafily organy z kościola Matki Boskiej
powolywać się na źródla, bo może-
zamierzonego katalogu instrumentów
wykaz organów wykonanych w fabryce
Autor nie wspomnial także, że obecny
Śnieżnej, co bylo jeszcze latwiejsze do
my tu podejrzewać autora jedynie
próbowal zamieścić wszystkie znane
Jana Śliwińskiego, obejmujący w więk-
organista lwowskiej katedry, Bronislaw
sprawdzenia, skoro instrument istnial
o bezzasadną egzaltację. Ciekawe
mu i nieuporządkowane informacje
szości instrumenty już nieistniejące.
Pacan, jako uczeń Nowakowskiego,
jeszcze na początku lat 90. Cieka-
informacje znajdujemy na temat orga-
dotyczące danej świątyni, nawet
W książce znajdziemy szczególowy
kontynuuje tradycje muzyczne tej
wych szczególów dowiadujemy się
nów skonstruowanych w 1929 r. przez
calkowicie zbędne dla prezentowanej
wykaz organów wybudowanych przez
świątyni. Nie pojawily się też ani razu
na temat instrumentów znajdujących
Rudolfa Haasa w sali koncertowej
pracy. Autor np. cytuje gazetę ,,Wy-
czlonków rodziny Żebrowskich. Zadzi-
nazwiska organistów dzialających w
się niegdyś w kaplicy sióstr Sacré
Konserwatorium. Autor dodaje, że zo-
soki Zamek" (s. 148), zamieszczając
wiające jest jednak to, że autor pisząc
dwóch pozostalych rzymskokatolic-
Coeur oraz w kościele oo. zmartwych-
staly one rozebrane w 1952 r., jednak
obszerny opis wrażeń parafian po
o organach Śliwińskiego stwierdza,
kich kościolach Lwowa nieodebranych
wstańców, które po II wojnie zostaly
część instrumentu przetrwać miala
pożarze kościola w Dolinówce. Do-
że wykonano je także dla ,,ukraińskiej
wiernym przez wladzę sowiecką: An-
przewiezione do Polski w zmienionych
do dziś nie dowiadujemy się jednak
prawdy, trudno stwierdzić czemu
części Galicji" (choć podzialu takiego
drzeja Nikodemowicza kompozytora
granicach. Szkoda, że autor nie dotarl
gdzie moglaby się ona znajdować (czy
ma to slużyć w książce poświęconej
nie bylo), a z jego instrumentów korzy-
związanego z kościolem św. Marii
do informacji, gdzie dokladnie znalazl
chodzi o ewentualne uzupelnienie in-
organom. Przez brak jasnej koncepcji
stala przede wszystkim spoleczność
Magdaleny (zamienionym później
się instrument z kościola przy ul. Pie-
strumentu przeniesionego tam po woj-
pracy nieraz znacznie oddalamy się
polska, bowiem Ukraińcy tradycyjnie
na salę koncertową) oraz Andrzeja
karskiej. Poważne braki zawiera za
nie z kościola dominikanów?). Należy
od zagadnienia sugerowanego w jej
przynależeli do Kościola greckoka-
Tarasyka organisty i kompozytora
to opis kościola benedyktynek. Autor
też zauważyć, że autor nieraz dzięki
tytule.
tolickiego, nie używającego już w
pracującego w kościele św. Antoniego
nie wspomnial o dzialającym tam w
swej wnikliwości koryguje informacje
W rozdziale tym opisane są także
tym okresie organów w cerkwiach.
(obok katedry czynnym nieprzerwanie
latach 40. XVIII w. Johannie Philippie
zawarte w dotychczasowej literaturze
nieliczne instrumenty zrekonstruowa-
Związek organów z kulturą ukraińską
do dziś). Na końcu autor omówil
Kirnbergerze, uczniu J.S. Bacha, a nie
przedmiotu, pisząc np. że istniejące
ne po 1991 r. jak np. w kościele w
byl zatem bardzo luźny, niezależnie
sylwetki organistów narodowości
jest to przecież informacja trudna do
do 1952 r. organy w sali koncertowej
Żólkwi, gdzie w tym celu wykorzystano
od miejscowości w której zostaly
ukraińskiej, którzy dzialali we Lwowie
odnalezienia (dostępna jest choćby w
Konserwatorium byly firmy Haasa a
organy sprowadzone z okolic Genewy.
Encyklopedii Muzycznej PWM). Uwa-
one zamontowane. Z tego względu
po II wojnie światowej: Arsenija Kotla-
nie Riegera.
Prace te odbywaly się z ramienia
stwierdzenie autora jest wyjątkowo
rewskiego, Samuela Dajcza, Witalija
gę zwraca też calkowite pominięcie
Autor relacjonuje, że w 1955 r. do
Ministerstwa Kultury w Warszawie,
niejasne.
Piwnowa i Nadii Welyczko. Przedsta-
kościola Matki Boskiej Gromnicznej,
utworzonej po II wojnie Filharmonii
na co autor zwrócil uwagę. Ciekawych
Ostatni rozdzial poświęcony
wil także swoje pomysly dotyczące
mimo że autor opisuje nieraz o wiele
Lwowskiej, otrzymującej pomiesz-
rzeczy możemy się dowiedzieć na
zostal organistom dzialającym we
ożywienia we Lwowie wykonawstwa
mniejsze kościoly i kaplice, zaś
czenia dawnego PTM, przeniesiono
temat wzniesionych na nowo organów
Lwowie. Jest w nim zdecydowanie
muzyki organowej, obejmujące m.in.
wcześniej stwierdzil, iż przeanalizowal
organy z kościola dominikanów. Jego
w kościele w Truskawcu. Należą
najwięcej braków i nieścislości. Autor
przeniesienie organów z Filharmonii
wszystkie miejsca, gdzie we Lwowie
zdaniem organy te ,,staly się najlep-
one do najlepszych instrumentów w
usilowal dokonać przeglądu nazwisk
na swoje dawne miejsce w kościele
znajdować się mogly organy.
szym instrumentem koncertowym
obecnych granicach Ukrainy, o czym
muzyków dzialających w mieście od
podominikańskim oraz budowę no-
Kontrowersje wzbudza opis orga-
na Ukrainie" (s. 118). Trudno stwier-
autor jednak już nie wspomina.
średniowiecza po wiek XX. Nic nie
wego instrumentu w sali koncertowej,
nów znajdujących się w kościele św.
dzić na jakiej podstawie wyrażona
Po opisie organów w obwodach
wspomina przy tym o tzw. Lukaszu
a także powstania klasy organów w
Marii Magdaleny. Autor raz pisze, że
zostala ta opinia. Wiarygodność jej
iwanofrankiwskim i tarnopolskim za-
ze Lwowa (o czym już byla mowa).
Lwowskiej Akademii Muzycznej im.
zamontowane tam w latach 30. organy
podważa już zamieszczone w innym
mieszczony jest podrozdzial ,,nieistnie-
Wśród XVI-wiecznych organistów
M. Lysenki.
firmy Rieger są typu romantycznego,
miejscu stwierdzenie samego autora,
jące organy Galicji". Zastanawiające
wymienia Marcina Leopolitę. Nie ma
***
lączące cechy brzmienia orkiestral-
piszącego że organy te posiadaly
jest jednak, wedlug jakich kryteriów
jednak informacji potwierdzających
Omawiana publikacja zasluguje
nego, innym zaś razem stwierdza, że
rejestry, które ,,graly glucho", zaś
instrumenty rozróżniono na ,,istniejące"
źródlowo, że pochodzący ze Lwowa
na uwagę przede wszystkim ze
dają one możliwość na wykonywanie z
mechanika okazywala niedociągnię-
oraz ,,nieistniejące", skoro jako ,,orga-
i dzialający prawdopodobnie na
względu na podjęty w niej temat.
powodzeniem utworów epoki baroku.
cia. Zresztą instrument już w latach
ny istniejące" w wielu przypadkach
dworze Zygmunta Augusta muzyk w
Są to zatem od strony brzmieniowej
Uwagę zwracają liczne cenne ilu-
60. byl niezdatny do użytku. W takim
uwzględnione zostaly instrumenty
ogóle kiedykolwiek zatrudniony byl
organy romantyczne, czy barokowe?
stracje, zwlaszcza nieistniejących
razie ,,najlepsze koncertowe organy
zachowane fragmentarycznie, nieraz
w tym mieście, choć zdaniem autora
Organy te, mimo zachwytów auto-
już instrumentów wraz z podaną ich
Ukrainy" przeniesione do filharmonii
z samą tylko obudową prospektu.
mialo to miejsce w roku 1564. Jest to
ra, daleko odbiegają od standardu
dyspozycją.
z kościola dominikanów zdolne byly
Wśród organów nieistniejących autor
częsty bląd pojawiający się zwlaszcza
instrumentów koncertowych. Należy
Brak też wielu wniosków autor
grać jedynie przez 8 lat. Należalo przy
wymienia ponad 300 instrumentów.
w ukraińskiej literaturze przedmiotu.
dodać, że kościól św. Marii Magda-
np. nie zauważa, że w większo-
tym zastanowić się dlaczego tak się
Kolejny rozdzial poświęcony zo-
Po Leopolicie autor przechodzi do
leny obecnie jest we wladaniu Sali
ści przypadków organy uratowane
dzialo, skoro wcześniej instrument
stal dzialającym we Lwowie organmi-
omawiania organistów dzialających
Muzyki Organowej i Kameralnej i
zostaly od zniszczenia tam, gdzie
ten mógl przez o wiele dluższy czas
strzom i zakladom organmistrzowskim
w wieku XIX i XX. Zadziwiająca jest
jego wnętrze jedynie użyczane jest
pozostalym po II wojnie światowej
slużyć w kościele. Takiego pytania
(s. 362-400). Autor zwraca uwagę, że
tu niemal 300-letnia luka, której autor
wspólnocie rzymskokatolickiej. Skoro
Polakom nie odebrano kościola.
autor już jednak nie stawia.
z historią Lwowa związanych jest nie-
nie próbuje wytlumaczyć.
już autor pisze o stanie technicznym
Najwięcej nieścislości znajdziemy
Opisowi organów w Teatrze
malo nazwisk organmistrzów. Pisze,
Kolejni wymienieni przez autora
instrumentu, warto byloby dodać, że,
jednak w opisach tradycji muzycznych
Skarbkowskim przydalaby się odpo-
że wielu z nich mogloby stać się dumą
organiści związani byli z Galicyjskim
jak każdym organom, źle sluży im
świątyń, spowodowany chociażby
wiednia fotografia, dostępna choćby
narodu, do jakiego należeli, jednak w
Towarzystwem Muzycznym oraz
tylko okazjonalne wykorzystywanie
niedostatecznym zaznajomieniem się
w czasopismach z epoki. Książka
dalszej części pracy nie wspomina, że
Konserwatorium GTM i PTM: Gorgon
(wylącznie na koncertach), bo z powo-
autora z literaturą przedmiotu.
zawiera cenne informacje o organach
zdecydowana większość lwowskich
Traugott, Rudolf Szwarc i Mieczyslaw
du zakazu dyrektora Sali Organowej
Nieprzemyślana koncepcja redak-
znajdujących się niegdyś w Teatrze
organmistrzów byla narodowości
Soltys. Brakuje tu nazwiska Józefa
cyjna widoczna jest także przy opisie
wspólnota rzymskokatolicka używać
Wielkim, które zdemontowano do-
polskiej. W jednym akapicie wymienil
Rubingera, wykladowcy klasy orga-
poszczególnych instrumentów. Za-
ich nie może, przez co instrument
piero w latach 80., podczas remontu
imiona budowniczych organów od
nów w Konserwatorium Polskiego
uważalny jest nieraz brak odpowied-
coraz bardziej niszczeje.
wyrzucając je na zlom. Na końcu
XVI do XVIII wieku. Następnie szcze-
Towarzystwa Muzycznego po śmierci
niej tabeli z dyspozycją omawianych
Ciekawych informacji możemy
opisu organów znajdujących się we
gólowo omówil (wraz z ich zakladami
Mieczyslawa Soltysa. Szkoda także,
organów, co zastanawia zwlaszcza
się natomiast dowiedzieć na temat
Lwowie autor wspomnial też o dwóch
organmistrzowskimi) postacie dziala-
że autor nie dotarl do informacji
w przypadku istniejących do dziś
organów znajdujących się w bu-
pozytywach znajdujących się w zbio-
jących w XIX wieku organmistrzów:
na temat Wladyslawa Jurkiewicza,
instrumentów (np. w Nowym Mieście
dowlach świeckich Lwowa. Dalszy
rach Muzeum Historycznego Miasta
Jakuba Kramkowskiego, Romana
prowadzącego klasę organów w
i Pnikucie). Innym razem calkowicie
opis w wielu miejscach pozostawia
Lwowa pochodzących z kolekcji
Ducheńskiego, Andrzeja Sitnickiego,
Lwowskim Instytucie Muzycznym,
niepotrzebnie przy opisie organów
już jednak wiele do życzenia. Na
Wladyslawa Lozińskiego.
Jana Grocholskiego, Antoniego Kle-
widoczny jest też brak nazwisk na-
pojawia się cytowana w calości (w
przyklad, autor stwierdza że lwow-
W kolejnej części książki za-
menta, Jana Śliwińskiego, Tomasza
uczycieli prowadzących zajęcia w
przekladzie na język ukraiński) treść
skie Konserwatorium Galicyjskiego
mieszczony zostal opis organów
Falla, Rudolfa Haase, Franciszka
katedralnej szkole organistowskiej.
dokumentów archiwalnych, która
Towarzystwa Muzycznego (po I wojnie
znajdujących się (dawniej i obecnie)
Gajdę, Mieczyslawa Janiszewskiego,
Opisu sylwetek artystycznych lwow-
rozbija zwartość opisu instrumentów.
Polskie Towarzystwo Muzyczne) ,,bylo
na terenie obwodów: lwowskiego (26
Bronislawa Markiewicza, Mikolaja
skich organistów autor dokonuje bez
Narrację niepotrzebnie rozbija także
jednym z najstarszych w Europie" (s.
miejscowości), iwanofrankiwskiego
Sojkowskiego, Bartlomieja Ziemiań-
żadnej koncepcji, poświęcając np.
umieszczanie informacji na temat
109), nie zwracając uwagi chociażby
(3) i tarnopolskiego (13). Szkoda,
skiego, Franciszka Zucha, Waclawa
miejsce na zamieszczenie informacji o
wspólczesnego wykonawstwa orga-
na dluższe tradycje konserwatoriów
że w publikacji nie zamieszczono
Biernackiego, Ignacego Żebrow-
operach Soltysa, za to nie omawiając
nowego w rozdzialach poświęconych
wloskich. Następnie autor pisze, że
mapy, aby czytelnik mógl dokladnie
skiego, Aleksandra Żebrowskiego,
jego Canzony op. 23 na organy, co
opisowi konkretnych instrumentów.
w XIX w. konserwatorium posiadalo
sprawdzić gdzie znajduje się dana
Kazimierza Żebrowskiego. Wiele z
byloby o wiele bardziej wskazane. Ko-
Lepiej byloby, gdyby autor wydzielil
instrument zbudowany przez Antonie-
miejscowość. Opis ujmuje m.in. takie
wymienionych nazwisk nie pojawia
lejni omówieni organiści to dzialający
osobne miejsce na ewentualny opis
go Sapalskiego z Krakowa, dodając,
miejscowości jak: Gródek (d. Gródek
się w innych pracach, dzięki czemu
iż jego Przewodnik dla organistów
w okresie międzywojennym i nieraz
przeszlości i teraźniejszości muzycz-
Jagielloński), Żólkiew, Zloczów, Mo-
prezentowana książka stanowi uzu-
także powojennym: Michal Woźny (z
(Kraków 1880) ,,byl faktycznie szkolą
nej danych świątyń oraz na zapre-
ściska, Sambor, Stryj, Truskawiec.
pelnienie choćby dla opublikowanego
ponad 50 lat temu Slownika muzyków
niewiadomych przyczyn tylko jego na-
gry na organach" (s. 111). Nie jest to
zentowanie samych instrumentów.
Należy zwrócić uwagę na dokonaną
polskich.
zwisko podano również w transkrypcji
jednak zgodne z prawdą, bowiem w
Wobec omówionych powyżej uchy-
przez autora dokladną penetrację
na alfabet laciński), Tadeusz Majerski,
książce samej grze organowej po-
bień prezentowana książka posiada
instrumentów znajdujących się w
Niemalo miejsca autor poświęcil
Tadeusz Mahl, Jan Ranged-Śmigielski
święcono zaledwie 7 stron, calość zaś
cenne walory wylącznie jako katalog
Gródku - organów budowanych w ko-
postaci Jana Śliwińskiego, który w
i Józef Nowakowski. Szkoda, że autor
sklada się ze wskazówek ,,jak organy
instrumentów, co jest bez wątpienia
ściele podczas okupacji hitlerowskiej,
Paryżu terminowal w slynnej firmie
nie podaje źródel skąd zaczerpnąl
w dobrym stanie utrzymać". Autor
wielkim dokonaniem autora.
które po wojnie trafily do Opola oraz
organmistrzowskiej Aristide a Cavaillé-
informacje dotyczące omawianych
móglby uniknąć takiego blędu, gdyby
pozytywu niewiadomego pochodzenia
Colla, zaś we Lwowie zalożyl Fabrykę
organistów. Bardzo zdawkowo opi-
samodzielnie dotarl do pozycji, na
przechowywanego w piwnicy obecnej
Organów Kościelnych i Harmonium, z
Pelny tekst recenzji ukazal
sana zostala postać Józefa Nowa-
którą się powoluje. W innym miejscu
siedziby rady miejskiej Gródka. W roz-
której 110 instrumentów znajdowalo
się w ,,Pro Musica sacra"
kowskiego, wieloletniego organisty
pisze, że Rudolf Szwarc (wykladowca
dziale tym calkowicie bezzasadny jest
się na terenie calej Galicji. Zauważalne
2015, nr 13.
