19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 29 lutego­17 marca 2016 nr 4 (248)

Esej

niego prawie ci wszyscy, których

widziadlo, którym się szczycila moja

imiona znane są dziś w literaturze,

wyobraźnia? ­ pisal ­ Po co samo-

bo jakoż z tego kólka wyszla nowa

chcąc zatracilem obraz Eugenii,

STÓJ HALINA, HALBLITER

literatura na Czerwonej Rusi".

który mi mial aż do grobu towarzy-

Pochlanial dziesiątki tomów,

szyć? Po co nierozważnie na nowo

dyskutowal, analizowal, notowal

splątalem me serce? Najgwaltow-

czyli CO Z TYM BIERUTEM

zaslyszane historie, zachwycal się

niejsze namiętne uczucia, już byly

wdziękiem języka, który dźwięczal

przeminęly, lagodna tylko tęsknota

po zagrodach. Minąl czas juweni-

pozostala w mojej duszy jeszcze,

liów, Pol zacząl poważnie, z kry-

a kochając bez bólu bylem szczę-

tycznym zmyslem spisywać swoje

śliwym i szczycilem się sam przed

Niemcy już bardzo dobrze wiedzieli

interesowalo już tylko to którędy on

szyMon KazIMIERsKI

refleksje. Rozprawa ,,O źródlach

sobą wiernością ­ i tę cnotę musia-

co to jest Gestapo, jak również i to,

szedl. Niestety. Polski towarzysz

narodowej poezji polskiej" nie uka-

lem utracić! Serce moje coraz uboż-

że do Gestapo latwo jest trafić, ale

Jeszcze przed ukazaniem się

tego nie pamiętal.

zala się wprawdzie drukiem, ale w

szym się staje... Czlowieku, podly

wychodzi się stamtąd nie inaczej,

mojego opowiadania pt. ,,Kometa",

Proszę jednak mieć na uwadze,

gronie wtajemniczonych zdobyla

niewolniku zmyslów!" W desperac-

jak przez komin obozu koncentra-

zaszedl do mnie pan Wacek, sąsiad

że pijak jest istotą magiczną i wszyst-

duże uznanie.

kim patosie rzuca: ,,Kobiety są zle!",

cyjnego (które też nie byly tworzone

i koleżka, po przyjeździe z Ukrainy

ko, co sprzyja pijakowi, wcale nie

Cóż się dziwić, że w tych sielskich

by nazajutrz przyznać, że ,,nie lękalo

dla cudzoziemców, a dla Niemców

mieszkający ,,okrakiem" w Polsce i

musi sprzyjać trzeźwemu. Granice

czasach ulegl uczuciu, zwlaszcza

go to przeczucie", przeciwnie, ,,sercu

wlaśnie).

na Ukrainie, w Olsztynie i Stanisla-

byly groźne i dobrze pilnowane. Dla-

jeśli wierzyć Karolowi Estreicherowi,

zachciewalo się rozkoszy, chcialem

Jak się kpilo z reżimu w trze-

wowie. Pan Wacek od razu zabral się

tego cale tysiące Polaków na Kre-

ciej Rzeszy? Różnie się kpilo, ale

do niedokończonej jeszcze ,,Komety"

sach wcale nie musialo wiedzieć, że

weźmiemy sobie na warsztat jeden

i ku mojemu zdziwieniu przeczytal

Polską rządzi facet o nazwisku Bie-

tylko przyklad ­ ,,Pozdrowienie

ją chyba ze dwa, może nawet trzy

rut, że Poczta Polska wydala wlaści-

Niemieckie". Zostalo ono wprowa-

razy. Gdy dowiedzialem się co tak

wie tylko jeden znaczek pocztowy z

dzone jako oficjalne pozdrowienie

bardzo przykulo uwagę pana Wacka,

portretem Bieruta, a różnice nomina-

obowiązujące w calych Niemczech.

zdumialem się jeszcze bardziej. Pan

lów znaczka poznaje się po kolorze

W wojsku i w cywilu. Polegalo wia-

Wacek bowiem szukal w opowiada-

tego samego portretu.

domo na czym. Prawa lapa do góry

niu wyjaśnienia, dlaczego wyobrażo-

Bierut na znaczku nie mial wcale

(w wojsku jeszcze postawa na

ny na znaczkach pocztowych Bierut

radosnej miny. Nie wiem, czy taki fa-

baczność) i wyskandowanie ­ Heil

ma taką roześmianą minę.

cet kiedykolwiek mial radosną minę.

Hitler! Wszystko to mialo odbywać

Szanowny Czytelniku! Bierut na

Dlatego pytanie o uśmiech Bieruta

się dziarsko, więc wykrzykiwalo się

znaczkach wcale nie mial radosnej

od razu intrygowalo pytanego.

zamiast dlugiego Heil Hitler, coś w

miny. Jeśli już jakąś minę mial, to jak

- A wiesz czemu Bierut na znacz-

rodzaju ­ hajitler.

zwykle ­ nadętą.

ku tak się śmieje?

Zabawa polegala na tym, żeby

Dlugo trwalo zanim pan Wacek

Na mur-beton można bylo spo-

zameldować się ,,pozdrowieniem

zacząl kapować o co w tym wszyst-

dziewać się zdziwionej odpowiedzi.

Kamienica we Lwowie, w której przez kilkanaście lat miesz-

niemieckim", ale zmienionym. Za-

kim chodzi. Bylo tak wcale nie dlate-

­ Nie, nie wiem.

kal wincenty Pol (obecnie al. swobody 24)

miast Heil Hitler, trzeba bylo krzyk-

go, że Pan Jezus odmówil mu bystre-

- Bo go w d... (lepiej napiszę ,,z

nąć ­ Halbliter. Halbliter, czyli po

wedle którego Kornelia ,,byla to pa-

znowu smakować w szaleństwie mi-

go rozumu i blyskotliwego poczucia

tylu") liżą.

polsku: ,,pól litra". Nie będę się wy-

nienka mloda, prawdziwa piękność;

lości." ,,Ach ­ wzdychal ­ musi być to

humoru. Każdy z nas, z glębokim

Kiedy rozstrzelano już ostatnich

glupial tlumacząc Polakom, o jakie

wysmukla, o dużych polyskliwych

rozkosz kochać taką istotę, która jest

przekonaniem, że się nie myli, będzie

AK-owców, kiedy najbardziej naiw-

to pól litra chodzi. Niektórzy krzy-

szafirowych  oczach,  otoczonych

jeszcze pośrednictwem między dzie-

twierdzil, że Polacy z Poznania, Lwo-

ny baran z Polskich Sil Zbrojnych

czeli wtedy ­ Einliter, czyli litrówa.

ciemnemi brwiami, z bujnym jasnym

cięciem a dziewicą", by po chwili iść

wa, Stanislawowa czy Olsztyna ni-

na Zachodzie nie pchal się już do

Zawsze jednak okrzyk musial wier-

wlosem na glowie, twarzą bielutką, z

dalej: ,,Cóż to musi być za szczęście,

czym nie różnią się między sobą. No,

Polski, bo doszlo nareszcie do niego

nie imitować oficjalne ,,pozdrowienie

lekkim rumieńcem, z kibicią jak naj-

widzieć się w posiadaniu jej milości!"

bo niczym się nie różnią i jest to rzecz

co się tu dzieje, Polakom pozostala

niemieckie".

wdzięczniej wypelnioną. Grala nieźle

Wreszcie, pod datą 7 czerwca 1828

oczywista. Przypadek pana Wacka

jeszcze ostatnia broń. Broń pobitych

Czym się ryzykowalo? ­ Wszyst-

na fortepianie, mówila doskonale po

roku, roztrząsa te duchowe biedy już

dal mi do myślenia, że może jednak

i przegranych. Kawal, dowcip i kpi-

kim. Pobiciem na Gestapo, śmiertel-

niemiecku i francusku, znala dzieje

jako, można rzec, szczęśliwie zako-

czymś się różnimy. Wiecie, czym się

na. Kawal, na litość Boską, nie jest

nym pobiciem na Gestapo, obozem,

ojczyste, a rozmilowana w poetach

chany: ,,Życie nie jest bez wdzięku,

różnimy? Różnimy się wspomnie-

anegdotą, choć czasami tak się to

karną kompanią, rozstrzelaniem.

naszych, wyrażala się szlachetnie,

a milość jest nieprzebranym źródlem

niami. Inne wydarzenia dzialy się po

tlumaczy.

Zaraz po wojnie w Polsce poka-

bo też szlachetną byla jej dusza.

zbawiennej rozkoszy! Ona na mnie

różnych stronach granicy. Co innego

Anegdota, to ględzenie. Dostojne

zala się, nie wiem jak nazwać, za-

Pozornie chlodna i obojętna, a w

spojrzy, uśmiechnie się mile, prze-

bylo ważne tu i tam.

najczęściej i poniekąd ciężkawe. Ka-

bawa slowna, czy jak? Mówiono na

istocie tkliwa, skromna i daleka od

mówi kilka slówek, pozwoli rękę uca-

A sama granica? Kto wie? Może

wal, to blysk. Krótki i celny. Jak ude-

nią ­ ,,gra pólslówek". Polegala ona

wszelkiej próżności. Kogo polubila,

lować, zagra piosenkę na fortepianie

bardziej szczelna niż oslawiona ,,że-

rzenie, jak strzal. Bo kawal, to broń.

na wypowiedzeniu dwóch zupelnie

względem tego byla szczerą, otwartą

i nowa sila powraca do duszy!" I po-

lazna kurtyna" od strony Zachodu.

Pod koniec lat trzydziestych,

obojętnych emocjonalnie slów, w

i serdeczną, ­ tego zjednywala sobie

dejmuje coś w rodzaju życiowej de-

Chociaż z tą szczelnością naprawdę

Polska znalazla się w niesamowitej

których należalo, w pamięci, zamie-

przychylność na zawsze".

cyzji: ,,Rezygnacja z milości, jeżeli ją

różnie bywalo...

sytuacji. Po obu stronach swego

nić między sobą pojedyncze litery,

Pol oświadczyl się nadspodzie-

uczynię, będzie mym nieszczęściem!

Gdzieś w polowie lat siedemdzie-

terytorium miala dwa najbardziej

czasem sylaby, czasem literę z sy-

wanie szybko i zostal, wbrew swoim

Nie, zimne zrzeczenie się samego

siątych (trzeba napisać ­ ubiegle-

wredne, totalitarne reżimy świata. Z

labą. Początkowe dwa slowa, slowa

werterycznym rozterkom, przyjęty.

siebie i blogiej sklonności nie jest dla

go wieku?), u nas, na granicy z tak

tego co się tam u nich dzialo, patrząc

wyjściowe, przygotowane już byly do

W owych czasach nie bylo w zwy-

takiego serca jak moje! Jestem stwo-

zwanym Obwodem Kaliningradzkim,

zza polskiej granicy, widać bylo, że

takiej zamiany, by dać po niej dwa

czaju oświadczać się nie zapowia-

rzony, bym kochal".

partyjne wladze polskie i ruskie orga-

jeszcze chwila, a ludziom poddanym

zupelnie inne slowa, tworzące ja-

dając przy tym rychlej daty ślubu.

nizowaly co jakiś czas tęgie popijawy

dzialalności obu tych reżimów nie

kieś, najczęściej nieprzyzwoite okre-

Dlatego dość szybko przyszlo mu

dla swego partyjnego aktywu. Impre-

pozostanie już nic innego, jak tylko

slodki jad

ślenie. (Nazwa zabawy jest również

wysluchiwać uwag ze strony rodziny

Lato 1828 roku wypalilo ,,polskie

zy byly bardzo ważne, bo w widocz-

kawal, dowcip i kpina.

przygotowana do takiej zamiany).

narzeczonej, że ,,slodki jad sączy w

piętno" w duszy Wincentego Pola.

ny sposób krzepily przyjaźń polsko-

Chcialbym powiedzieć slowo o

Zabawa miala charakter wybitnie

niewinne serce dziewczyny". Jemu

Wyjeżdżal do pobliskich Mostków,

radziecką. I tak to sobie wszystko

niemieckiej stronie problemu, jako

fonetyczny i odrzucala jakąkolwiek

zaś, tak jak w uczuciach do Eugenii

majątku wuja Józefa Ziętkiewicza,

trwalo, aż doszlo do tragedii.

że sytuacja ludności niemieckiej w

ortografię. Królową zabawy byla ­

wystarczal żar wyobraźni, tak te-

potomka wybitnych lwowian zna-

Pewnego razu, po takiej popi-

trzeciej Rzeszy jest Polakom prak-

STÓJ HALINA.

raz wyobraźnię dostatecznie sycilo

nych od XVI wieku. Znalazl tam azyl

jawie, strona polska nie mogla doli-

tycznie nieznana, a Niemcy w czasie

Czym się ryzykowalo, gdyby

dane slowo wzmocnione patriotycz-

tuż po śmierci ojca. ,,Spojrzalem na

czyć się jednego towarzysza. Chlo-

wojny sprawiali wrażenie nienaru-

nasz żart trafil na komunistycznego

nym napięciem, albowiem ślub mial

naturę pierwszy raz i zacząlem my-

pisko zniknęlo bez śladu. Po paru

szalnego monolitu uwielbiającego

szpicla, jakich wszędzie byly tysią-

się odbyć, jak wreszcie oznajmil

śleć nad sobą, nad światem i nad

godzinach poszukiwań, w atmosfe-

swoje NSDAP i jego kierownictwo z

ce? ­ Wszystkim. Tak zwany ,,Maly

narzeczonej i przyjaciolom, dopiero

jego pięknością, nad czlowiekiem

rze skandalu, ale i poważnego nie-

Adolfem Hitlerem na czele. Nie wiem

Kodeks Karny", czyli przywieziony

w wolnej Polsce. Pochopnie byloby

i jego przeznaczeniem" ­ zanoto-

szczęścia, imprezę zamknięto.

czemu, ale w calej Europie istnieje

z Moskwy zestaw kar dla niepokor-

brać to za jakiś fortel. Krótko przed

wal. Mostki na zawsze pozostaly

Towarzysz znalazl się po paru

przeświadczenie, że Gestapo, to byla

nych, zawieral w sobie paragraf bo-

powstaniem listopadowym niepodle-

mu bliskie. ,,Skromna ta strzecha,

dniach. Przywieźli go towarzysze ra-

policja stworzona do likwidowania

daj122, gdzie bylo miejsce dla świń,

glość mogla wydawać się ­ zwlasz-

w wianku ląk i lasów dumająca, tuż

dzieccy. Śledztwo wykazalo, że polski

wszelkiego rodzaju organizacji nie-

opowiadających sobie świństwa o

cza mlodzieży ­ na wyciągnięcie

kolo cerkiewki, wśród rozrzuconych

towarzysz, w pijanym widzie, nawa-

podleglościowych na terenach podbi-

wodzu światowego proletariatu.

ręki, a Pol calkiem realnie myślal się

chat i brogów, w lakomej na takie

lony gorzalą jak parowóz węglowym

tych przez Niemców.

do tego przyczynić. Musial też jakoś

wrażenia duszy Pola zlożyć mu-

mialem, przeszedl granicę, która

Wcale tak nie bylo. Gestapo

sialo embrio późniejszej Pieśni o

Popatrzylem na to, co mi się tu

ulożyć życie materialnie. We Lwo-

byla przez stronę radziecką uznana

stworzono w celu wzięcia za mordę

ziemi naszej" ­ pisal Jablonowski.

napisalo i poczulem, że napisalem

wie nie mial perspektyw na posadę,

za absolutnie nie do przejścia i na

Niemców, nie cudzoziemców. Zanim

dobrze. Proszę bowiem zobaczyć,

Sam poeta po latach wspominal:

staral się więc o pracę w Wilnie,

terenie bratniego ZSRR, zmęczony

pierwsi cudzoziemcy zaczęli wpadać

kto to już się do nas nie dobieral.

,,Przed dworkiem od strony ogrodu

które uważal również za ,,spiskową

marszem, przysnąl gdzieś na trawie.

w tą maszynkę do mielenia ludzi,

Wodzowie różni, kanclerze, prezy-

byl ganeczek i tu siadywaliśmy z

stolicę" ­ ledwie kilka lat minęlo

Jeszcze raz potwierdzilo się, że pol-

Gestapo od sześciu lat mella po piw-

denci, a nawet jeden generalissi-

przyjaciólmi, otoczeni zielonością,

przecież od oslawionego procesu

ski pijak przejdzie wszystko. Zasieki

nicach różnych więzień swoich wla-

mus. I co? ­ I nic. Przegrali. Zawsze

czytając i bawiąc się z sobą. Towa-

Mickiewicza i jego kompanów.

i wilcze doly, miny piechotne i ska-

snych rodaków, którym się coś nie

przegrają. ­ ,,Póki my żyjemy".

rzystwo bywalo dobre, należeli do

(cdn.)

czące, samostrzaly i lasery. Ruskich

podobalo. Zanim zaczęla się wojna,