20

kościoly lwowskie

18­30 marca 2016 nr 5 (249) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Witraże bazyliki lacińskiej

(część II)

Pierwszą i przez wieki jedyną wzmianką o witrażach jeszcze gotyckiej kate-

dry lwowskiej spotykamy u znanego badacza dziejów naszej świątyni Sta-

nislawa Zajączkowskiego podającego, że w okna katedry ,,okolo roku 1480

zostaly wprawione barwne witraże". Zapewne nie przetrwaly one jednak

wielkiego pożaru 1527 roku, który strawil prawie cale miasto.

dniowych kaplic zostaly częściowo

takież same obramienia scen cen-

JURIJ SMIRNOW

uszkodzone. Dopiero w latach 1975-

tralnych. Bordiurę tworzą stylizowane

tekst i zdjęcia

1988 dzięki staraniom ówczesnego

kwiaty i liście oraz arkada ozdobiona

Na przelomie XIX-XX wieków bra-

proboszcza katedralnego o. Rafala

kartuszem i uskrzydlonymi glówkami

kowalo nadal witraża w malym oknie

Kiernickiego poddano je uzupelnie-

aniolków w narożnikach. Witraż w le-

nad glównym oltarzem. Wreszcie kar-

niu i renowacji. Tę odpowiedzialną

wym oknie przedstawia Matkę Boską

ton zamówiono u Jana Styki. Kiedy

pracę wykonal doświadczony lwow-

i Dzieciątko Jezus, którzy blogosla-

karton byl już w fabryce, Arcybractwo

ski konserwator Anatol Czobitko.

wią św. Genowefę. Świętą ukazano w

postanowilo zmienić temat witraża.

W trakcie prowadzonej konser-

pozycji klęczącej, która wpatrując się

Nowy karton zatytulowany ,,Marya

wacji z powodu braku funduszy nie

w malego Jezusa trzyma w rękach

Panna jako Królowa Korony Polskiej"

udalo się zamówić witraż do górnego

liść palmowy (w prawej) i świecę (w

wykonal Edward Lepszy. Witraż w

okna kaplicy pw. Chrystusa Ukrzyżo-

lewej). Witraż w prawym oknie przed-

szkle w 1902 roku wykonano w kra-

wanego. Stary pochodzący z końca

stawia Jezusa blogoslawiącego św.

kowskim zakladzie Witraży, Oszkleń i

XIX wieku i przedstawiający motyw

Mozaik W. Ekielskiego i A. Tucha. W

stylizowanych elementów geome-

polu witraża znajduje się tylko sygna-

trycznych zostal calkowicie zniszczo-

tura projektanta: ,,proj. Edward Lep-

ny w wyniku wybuchu pocisku. Kapli-

szy. 1902". Centralną część witraża

ca otrzymala witraż dopiero w 1998

zajmuje siedząca postać Najświętszej

roku. Wtedy to lwowski artysta-malarz

Maryi Panny z Dzieciątkiem Jezus. U

i scenograf Aleksander Owerczuk wy-

góry napis na wstędze ,,Królowo Koro-

konal nowy witraż charakteryzujący

ny Polskiej módl się za nami". U stóp

się polączeniem elementów architek-

Matki Bożej zlożone są miecz, berlo i

tonicznych w postaci stylizowanych

korona królewska, jako symbole od-

luków i kolumn z elementami geome-

dania państwa i narodu polskiego pod

trycznymi. Niestety artyście nie udalo

opiekę Matki Bożej. Niżej przedsta-

się dopasować witraż tak do calości

wiono postać kobiecą symbolizującą

wystroju barokowego kaplicy, jak i do

Matkę Ojczyznę, która przygarnia do

ocalalych witraży końca XIX wieku w

siebie dwóch mlodzieńców trzymają-

dolnych oknach kaplicy. Na tle baro-

cych wstęgę z napisem ,,Przyjm śluby

kowej sztukaterii i polichromii kaplicy

nasze". Po obu stronach Matki Bożej

oraz nasyconych barwami starych

ukazano wstęgi z imionami polskich

witraży nowy wykonany w barwach

świętych.

wyblaklego blękitu i jasnoliliowych

Antoniego z Padwy. Uzupelnieniem

Rezultat dziesięcioletnich prac

wydaje się być elementem obcym.

sceny są: umieszczony przed klęczą-

nad witrażami do okien w prezbite-

Ocalale witraże w dolnych oknach

cym zakonnikiem klęcznik, na którym

rium byl imponujący. Powstal zespól

w kaplicy są najstarszymi w katedrze.

leży otwarta księga, oraz kwitnąca w

witraży wysokiej klasy artystycznej.

Ufundowane przez Antoniego i Geno-

wazonie lilia. Nasyconą gamę kolo-

Kolejność witraży w oknach jest

wefę Sieberów przedstawiają ,,Wizję

rystyczną obydwu witraży uzyskano

następująca: po prawej stronie pre-

św. Genowefy" po lewej stronie olta-

przede wszystkim poprzez barwę

zbiterium w malym oknie nad wej-

rza i ,,Wizję św. Antoniego" po prawej.

szat świętych. W lewym oknie prze-

ściem do kaplicy św. Józefa znajduje

Tematyka witraży jest najwyraźniej

ważają kolory czerwony i niebieski

się witraż ,,Święci Konstanty i Hele-

związana jedynie z imionami funda-

szat Matki Bożej oraz zlocisty plasz-

na", w następnych, również malych

torów. Można nawet przypuścić, iż

cza św. Genowefy, w prawym zaś

oknach ,,Matka Boska Podkamieniec-

zostala przez nich wręcz narzucona,

czerwony kolor szat Jezusa i brązo-

ka" i ,,Święta Rodzina". Dwa kolejne

ponieważ nie znajdziemy tutaj żad-

wy habitu św. Antoniego.

duże okna zdobią witraże ,,Święci

nego powiązania ani z wezwaniem

W roku 1897 w pracowni Fran-

Patronowie Polski" i ,,Cudowna obro-

kaplicy, ani z obrazem św. Judy Ta-

ca Mayera w Monachium wykonane

nislaw Wyspiański napisal: ,,Witraże

na Lwowa za przyczyną św. Jana z

deusza umieszczonym w oltarzu, ani

zostaly dwa witraże do niewielkich

do dawnych epok stylowych, ponow-

kolorami i barwą na tle szaro-brązo-

Dukli". W malym centralnym oknie

z relikwiami blogoslawionego Jakuba

kolistych okien w kaplicach pw. Matki

nie wzroslo zainteresowanie sztuką

wym występują żywo i mile. Ślicznie

nad glównym oltarzem znajduję się

Strzemię, arcybiskupa halickiego,

Boskiej Częstochowskiej i św. Anto-

witrażową, wskutek czego w latach

prezentuje się witraż Mehoffera,

witraż ,,Najświętsza Maryja Panna

które znajdowaly się w owej kaplicy

niego. Tym razem witraże nawiązu-

1880-1914 zamontowano witraże do

zwlaszcza w dolnej swej polowie bo-

jako Królowa Korony Polskiej". Obok,

do roku 1946. Witraże zostaly wyko-

ją tematycznie do patronów kaplic.

okien prawie wszystkich kaplic.

gaty barwami i ukladem farb".

już po lewej stronie prezbiterium, w

nane przez znaną wiedeńską firmę

Cena wykonania witraża w kaplicy

Witraże w oknach kaplic nie sta-

Katedra lwowska posiada osiem

dwóch wielkich oknach umieszczone

Carla Geylinga. W dolnej części każ-

pw. Matki Boskiej Częstochowskiej

nowią jednolitego zespolu ani wzglę-

kaplic bocznych. Obecny ksztalt zy-

są witraże ,,Śluby Jana Kazimierza" i

dego z witraży umieszczono napisy w

wyniosla 1058,5 koron.

dem siebie, ani w stosunku do witraży

skaly w polowie XVIII wieku, kiedy

,,Kazimierz Wielki jako fundator kate-

języku niemieckim, w których podano

Artystyczne zdobienie kaplicy pw.

umieszczonych w prezbiterium. Tema-

to w latach 1761-1776 arcybiskup

dry". Ostatni witraż po lewej stronie

imiona fundatorów i rok wykonania:

Matki Boskiej Częstochowskiej, znaj-

tycznie większość nawiązuje do patro-

Waclaw Hieronim Sierakowski grun-

prezbiterium znajduję się w malym

,,Gewidment von Anton Sieber im

dującej się po poludniowej stronie

natu kaplicy. Zdarzają się jednak i ta-

townie przebudowal i na nowo ozdobil

oknie nad lożą ,,cesarską" i przedsta-

Jarhe 1880" i ,,Gewidment von Geno-

katedry, nawiązuje do tematyki maryj-

kie, których tematyka zostala uzależ-

calą świątynię w dominującym wtedy

wia ,,Konsekrację Grzegorza z Sano-

euva Sieber im Jarhe 1880". Nazwi-

nej. W oltarzu kaplicy mieści się XVI-

niona od życzenia fundatora. Kartony

stylu barokowym. Do korpusu świątyni

ka na arcybiskupa lwowskiego".

sko autora kartonów, wedlug których

wieczny cechowy obraz Matki Bożej w

do poszczególnych witraży zamawia-

dobudowane zostaly po trzy kaplicy od

Oceniając wyniki i osiągnięcia

wykonano witraże, nie jest znane.

srebrnej sukience, który jest zaslania-

no u różnych artystów, a wykonanie

poludniowej i pólnocnej stron oraz po

prac nad ozdobieniem katedry witra-

Należy przypuszczać, iż byl to jeden

ny przez XVIII-wieczny obraz zatytulo-

zlecano różnym pracowniom. Zatem

jednej po każdej stronie prezbiterium.

żami, warto przypomnieć opinię Sta-

z malarzy na stale zatrudnionych w

wany ,,Matka Boska Anielska" pędzla

nic dziwnego, iż takie podejście nie

W XVIII wieku, gdy budowano

nislawa Wyspiańskiego. Przebywając

pracowni Carla Geylinga. Przema-

Józefa Chojnickiego. W roku 1870 w

sprzyjalo jednolitości stylu. Pomimo

kaplice, witrażownictwo nie bylo

we Lwowie w 1897 roku, wstąpil arty-

wialby za tym choćby ten fakt, że w

oltarzu umieszczono kopię cudowne-

to, brak powiązania stylowego między

popularne, dlatego też ani abp Sie-

sta do katedry, następnie opisal swoje

ówczesnym Lwowie witrażownictwo

go obrazu Matki Boskiej Częstochow-

witrażami nie jest zbyt wyczuwalny,

rakowski, ani glówny architekt prze-

refleksje w artykule umieszczonym w

nie bylo jeszcze rozpowszechnione.

skiej, wtedy też kaplicę poświęcono

gdyż większość okien znajduje się w

budowy katedry Piotr Polejowski nie

krakowskim ,,Życiu". Bez uprzedzenia

Co więcej, nie bylo też i miejscowych

Czarnej Madonnie. Tradycyjnie tą

glębi malych skąpo oświetlonych ka-

myśleli o ozdabianiu okien witrażami.

i obrazy po spotkanym go zawodzie

artystów uprawiających ten rodzaj

kaplicą opiekowalo się Bractwo zrze-

plic (niekiedy nawet za oltarzami).

Jednak w drugiej polowie XIX wieku,

podczas pracy nad kartonem do wi-

sztuki. Dzięki jednakowym wymiarom

szające kupców i mlodzież kupiecką.

Podczas II wojny światowej wi-

gdy w sztuce polskiej nawiązywano

traża ,,Śluby Jana Kazimierza" Sta-

obydwu okien, artysta mógl wykonać

Wlaśnie ono ufundowalo do okna

traże znajdujące się w oknach polu-