21

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18­30 marca 2016 nr 5 (249)

kaplicy witraż przedstawiający Matkę

ka firma ,,Tiroler Glasmalerei und

Tak jak i w poprzednim witrażu rozja-

Okna w dwóch pozostalych ka-

że jest on najważniejszym i czolowym

Boską Loretańską z koroną nad glo-

Mosaik Anstalt" z Innsbrucka. Nie-

śniającą funkcję pelni zlocista postać

plicach pw. św. Kazimierza Królewi-

dzielem wśród wszystkich innych

wą w otoczeniu adorujących aniolów.

stety, nazwisko artysty ­ wykonawcy

Dzieciątka Jezus i zlociste nimby nad

cza i rodziny Kampianów nigdy nie

witraży lwowskich. Autorzy ,,Katedry

Witraż ten zostal mocno uszkodzony

kartonów nie jest znane. Dokonując

glowami Matki Boskiej i św. Józefa.

zostaly ozdobione witrażami.

Lacińskiej we Lwowie" tak reasumu-

podczas II wojny światowej. Wedlug

porównania szczególów postaci z

Tlo kompozycji stanowią niebo z

Na początku XX wieku istnial tak-

ją jego znaczenie w historii polskiej

przekazów naocznych świadków,

witraży i z obrazów o podobnej tema-

bladoniebieskimi chmurami, zielone

że projekt ,,regotycyzowania" okien w

sztuki sakralnej: ,,Mimo przewagi

wybitą część witraża z glową Matki

tyce, które znajdowaly się uprzednio

krzewy, trawa i wysoka palma.

nawach i zamontowania w nich witra-

dziel o charakterze zachowawczym,

Boskiej podniósl z chodnika lwowski

we lwowskim kościele Matki Boskiej

W roku 1890 zamontowano wi-

ży. Jednak zamiar ten nie zostal nigdy

lwowski zespól witraży jest jednym z

kompozytor Andrzej Nikodemowicz,

Śnieżnej, a które zostaly namalowa-

traże we wszystkich pięciu oknach

zrealizowany, ponieważ Centralna

najcenniejszych, jakie wykonano w

który zwrócil ją proboszczowi o. Ra-

ne przez Edwarda Lepszego, można

kaplicy Najświętszego Sakramentu.

Komisja Konserwatorska w Wiedniu

polskich kościolach pod koniec wie-

falowi Kiernickiemu dopiero po rozpo-

przypuścić autorstwo wlaśnie tego ar-

Fakt ten potwierdza sprawozdanie z

negatywnie ocenila propozycję kapi-

ku XIX. Bardzo istotny jest przy tym

częciu prac nad konserwacją witraża.

tysty. Za tą proweniencją przemawia

dzialalności firmy ,,Tiroler Glasmalerei

tuly metropolitalnej, stwierdzając w

dobór tematów kompozycji po ,,ma-

Konserwator Anatol Czobitko w 1982

również fakt, iż artysta w czasie gdy

und Mosaik Anstalt" z Innsbrucka, w

liście do lwowskiego arcybiskupa Jó-

tejkowsku" lączących elementy histo-

roku fachowo zrekonstruowal witraż,

powstaly witraże do kaplicy św. Józe-

którym czytamy: ,,Jahre 1890 endlich

zefa Bilczewskiego, że ,,...tak ulubio-

ryczne z religijnymi, dając calość o

wprawiając starą część i uzupelniając

fa pracowal nad kartonami do okien

fünf des Sakramentes Kapelle der

ne dążenie do gotyzowania pozba-

wyraźnym wydźwięku patriotycznym.

ubytki. Niektóre fragmenty witraża zo-

witrażowych w prezbiterium katedry.

Katedrale zu Lemberg". Na montaż

wilo nas licznych cennych zabytków

To ostatnie stwierdzenie stanowi do-

staly jednak bezpowrotnie utracone.

Okna kaplicy pw. św. Józefa są

witraży zdecydowano się w trakcie

z innych epok stylowych, niszcząc je

datkowy klucz interpretacyjny w od-

Dlatego też artysta nadal twarzom

prawie prostokątne i swoim ksztal-

przeprowadzonej w latach 1890-1891

i zbezksztalcając".

niesieniu do wyboru kostiumu gotyc-

aniolków, które otaczają postać Mat-

tem przypominają okna w kaplicy pw.

renowacji kaplicy. Dzięki staraniom i

Prastara lwowska katedra la-

kiego przy przeksztalceniu katedry. W

ki Bożej, rysy swego malego synka i

Chrystusa Ukrzyżowanego. Jednak-

za pieniądze kapituly metropolitalnej

cińska posiada unikatowy zespól

specyficznych warunkach lwowskich

jego przyjaciól. W gamie barw witraża

że wykonane osiemnaście lat póź-

odnowiono i częściowo wzbogacono

witraży autorstwa polskich i zagra-

końca wieku XIX neogotyk byl bo-

o nowe elementy wielki bogato zdo-

biony oltarz barokowy, który prawie

calkowicie zaslania witraże z dwóch

dolnych okien o motywach stylizowa-

nych kwiatów i elementów geome-

trycznych. Koszt remontów wynosil

8106 zlr. W dwóch górnych bocznych

oknach również zostaly umieszczone

geometryczne witraże. Kolorystyka

witraży jest utrzymana w gamie sub-

telnych odcieni niebieskiego, zielone-

go i żóltego. Jedynie witraż umiesz-

czony w górnym centralnym oknie

jest dobrze widoczny. Zwieńczenie

oltarza w formie fantazyjnie wykrojo-

nego szczytu otacza okno, a przez to

wyraźnie go akcentuje. Przedstawie-

nie witraża nawiązuje do patronatu

nicznych mistrzów. Burzliwa histo-

wiem nie tylko stylem dominującym w

kaplicy. W jego centrum na blękitnym

ria XX wieku oszczędzila go przed

architekturze epoki, ale i synonimem

tle umieszczono kielich mszalny oraz

zniszczeniem. ,,Barwne szkla" i dziś

szlachetnej dawności, lacińskości, a

Hostię otoczoną promieniami, a nad

potęgują modlitewny nastrój, kierują

więc i polskości". Wlaśnie o tym mialy

nią koronę ze splywającymi ku dolo-

umysly wiernych ku skupieniu, budzą

świadczyć nie tylko poprzez treść, ale

wi girlandami z kwiatów i liści. Na wy-

podziw turystów, którzy tylko na chwi-

i poprzez formę nowe witraże katedry

sokości stopy kielicha przedstawiono

lę wstąpili do świątyni.

lwowskiej. Swoją funkcję one wyko-

dwie uskrzydlone glówki adorujących

Wśród opisów witraży katedry

nują do dziś, będąc nie tylko dzielem

aniolków. Pozostalą dolną część

lwowskiej bardzo cenną i aktualną po

sztuki, ale i świadkiem historii.

witraża  wypelniają  symetrycznie

dzień dzisiejszy jest opinia Stanisla-

Na początku XXI wieku przez

ulożone lilie i gwiazdki. Witraż wypel-

wa Wyspiańskiego wyrażona jeszcze

nienajlepszy stan techniczny witraży

niający niewielkie okno promieniuje

w 1897 roku. Otóż Wyspiański wy-

i ze względu na ich znaczenie histo-

barwami, przyciąga wzrok, rozlado-

mienil jedynie pracę Józefa Mehoffera

ryczne oraz poziom artystyczny wpi-

wuje napięcie dużego, blyszczącego

­ witraż ,,Kazimierz Wielki jako funda-

sano ich na listę obiektów w katedrze

zlotem barokowego oltarza.

tor katedry". Wedlug opiniodawczych

potrzebujących pilnej konserwacji. Tę

Na szczególną uwagę zasluguje

krakowskich historyków sztuki, powo-

pracę powierzono Ewelinie i Roberto-

jedyny w katedrze witraż secesyjny.

dem opinii Stanislawa Wyspiańskiego

wi Kędzielewskim, doświadczonym

dominują kolory jaskrawe: niebieski

niej witraże w kaplicy pw. św. Józefa

Zostal on zamontowany w oknie

nie byla jedynie przyjaźń z Mehoffe-

konserwatorom z Warszawy. Prace

plaszcza Matki Bożej, czerwony tla

prezentują już inny styl o wyraźnych

kaplicy pw. Chrystusa Milosiernego

rem, ,,...lecz rzeczywisty, wyjątkowy

konserwatorskie finansowano ze

dookola jej postaci, żólto-zlocisty figu-

wplywach  neogotyku.  Centralne

podczas przebudowy przeprowa-

poziom dziela, wyróżniającego się na

środków Senatu RP i Ministerstwa

rek aniolków.

sceny ujęto dodatkową witrażową

dzonej w latach 1904-1907 pod kie-

tle pozostalych realizacji witrażowych.

Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.

Po przeciwleglej, pólnocnej stro-

ramą w postaci bordiury zamkniętej

rownictwem prof. Politechniki Lwow-

Praca ta w spuściźnie artystycznej

W 2006 roku renowacji poddano wi-

nie znajduje się kaplica pw. św. Anto-

lukiem w ,,ośli grzbiet" i dodatkowo u

skiej Wladyslawa Sadlowskiego.

Mehoffera odznacza się szczegól-

traże ,,Matka Boska Królowa Korony

niego. W malym okrąglym oknie nad

góry ozdobiono stylizowanymi frędz-

Wystrój kaplicy lącznie z malowidla-

nym, niemal kubizującym sposobem

Polskiej" i ,,Konsekracja Grzegorza

oltarzem zamontowano witraż przed-

lami i liśćmi akantu. W dolnej części

mi, rzeźbami i witrażem tworzy jed-

potraktowania elementów kompozy-

z Sanoka na arcybiskupa lwowskie-

stawiający św. Antoniego jako opata

każdego witraża znajdują się iden-

nolitą stylowo calość, dzięki wspól-

cji, której zostala podporządkowana

go", w 2007 roku ,,Kazimierz Wielki

i pustelnika. Świętego z dlugą siwą

tyczne napisy: ,,Staraniem Bractwa

pracy takich wybitnych rzeźbiarzy i

ornamentyka, slużąca jedynie jako

jako fundator katedry". W 2009 roku

brodą i wąsami wyobrażono w jasno-

św. Trójcy 1898 r.". Kompozycje wi-

malarzy jak Tomasz Dykas, Alojzy

element dopelniający. Należy przyjąć,

odrestaurowano witraż ,,Śluby Jana

brązowym habicie z pastoralem w

traży wykonano wedlug tradycyjnych

Bunsch, Stanislaw Dębicki, Wale-

że artysta (Wyspiański) nie chcial się

Kazimierza" w prezbiterium, a w 2010

lewej ręce i książką w prawej. Rozbu-

schematów. W ,,Bożym Narodzeniu"

rian Kryciński, Tadeusz Rybkowski,

wypowiadać na temat pozostalych

roku kolisty witraż ,,Św. Antoni pustel-

dowaną kompozycję witraża tworzą

Świętą Rodzinę wyobrażono na tle

Miron Pietsch i Luna Drexlerówna.

kompozycji jako nieodpowiadających

nik" w kaplicy pw. św. Antoniego. W

fioletowe góry, ciemnozielone drze-

niebieskiego nieba i antycznej archi-

Nazwiska autora witraża niestety

zasadom nowej sztuki, a tym samym

2012 roku odrestaurowano witraż w

wa, jasnozielone krzewy, żólte kwiaty,

tektury. Najważniejszym akcentem

nie znamy. Mógl nim być każdy z

niewartych jego uwagi". Rzeczywi-

dużym oknie po poludniowej stronie

czerwono-brązowa ziemia, niebieskie

kolorystycznym calej kompozycji są

wymienionych artystów. Tradycja

ście, wśród witraży katedry lwowskiej

prezbiterium ,,Cudowna obrona Lwo-

chmury, zlociste tlo nad glową świę-

szaty przedstawionych postaci: nie-

jednak przypisuje autorstwo Lunie

przeważają dziela nawiązujące do

wa za przyczyną św. Jana z Dukli"

tego oraz kolista bordiura ze stylizo-

bieski plaszcz Matki Bożej i czerwony

Drexlerównie. Wielki jaskrawy wi-

doświadczeń malarstwa historyczne-

(,,Leopolis opressa 1648"). W trakcie

wanych zlocistych liści i niebieskich

św. Józefa. Znaczącą rolę odgrywa

traż ,,Zaćmienie slońca" wykonany

go drugiej polowy wieku XIX. Jest to

kompleksowej konserwacji kaplicy

kwiatów na ciemnoczerwonym tle.

żólto-zlocisty kolor postaci Dzieciąt-

w różnych odcieniach pomarańczo-

charakterystyczne tak dla twórczości

Najświętszego Sakramentu (kaplicy

W 1898 roku katedralne Bractwo

ka Jezus, jak również barwa nimbów,

wego, niebieskiego, liliowego, zielo-

lwowskich, jak i krakowskich malarzy

Wiśniowieckich), która trwala siedem

św. Trójcy ufundowalo witraże do

liści akantu i bordiury. Jednakże kolo-

nego koloru stanowi dominantę w tej

zaangażowanych w ten projekt. Żywą

lat, odrestaurowano też pięć witraży w

dwóch okien kaplicy pw. św. Józe-

rystyczna i kompozycyjna harmonia

slabo oświetlonej i niewielkiej (7,2 x

i bogatą kolorystyką wyróżnia się wi-

jej oknach (2012-2014). W 2015 roku

fa. Okna są rozmieszczone po obu

witraża zostala naruszona poprzez

5,4 m) kaplicy. Równocześnie witraż

traż zaprojektowany przez Teodora

prowadzono konserwację witraża

stronach renesansowego oltarza,

przedstawienie po prawej stronie

jest na tyle misternie wkompono-

Axentowicza ,,Matka Boska Królowa

,,Święci patronowie Polski" w oknie

w którego centrum znajduje się XI-

zbyt masywnej i ciemnej stajenki.

wany w architekturę oltarza, że bez

aniolów" w oknie chóru muzycznego

po poludniowej stronie prezbiterium.

X-wieczny olejny obraz ,,św. Józef z

W centrum witraża ,,Ucieczka do

niego nie jest możliwe wyobrażenie

i Edwarda Lepszego ,,Matka Boska

W najbliższych latach w planach

Dzieciątkiem Jezus". Okno po lewej

Egiptu" przedstawiono Matkę Boską

sobie oltarza jako calości. Witraż

Królowa Korony Polskiej" w central-

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa

stronie oltarza ozdobiono witrażem z

w szatach niebiesko-czerwonych z

wykonal ,,Krakowski Zaklad Witra-

nym oknie nad oltarzem glównym.

Narodowego RP i konserwatorów

przedstawieniem ,,Bożego Narodze-

Dzieciątkiem na osiolku, zwierzę pro-

żów" prof. Wladyslawa Ekielskiego i

Wspólcześni historycy sztuki wy-

Eweliny i Roberta Kędzielewskich

nia", a po prawej ,,Ucieczką do Egip-

wadzone jest przez św. Józefa ubra-

Antoniego Tucha. Cena wykonania

soko oceniają zespól witraży katedry

jest odnowienie wszystkich witraży

tu". Witraże wykonala znana austriac-

nego w plaszcz brązowo-czerwony.

wyniosla 800 zlr.

lwowskiej, sprawiedliwie uważając,

w katedrze.