27

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 18­30 marca 2016 nr 5 (249)

Humor

glośne bunty i ucieczki

Wielkanoc jest świętem rodzin-

nem ­ a wszak wszyscy jedną wielką

rodziną jesteśmy. Niech w tym dniu

żydowski

szlachty polskiej na Syberii

uroczystym, gdy serca nasze wznio-

są się ku niebu ­ przyjdzie wzajemne

zbliżenie. Wszak nic nas dzielić nie

Żyd w carskiej Rosji radzi się ra-

powinno, a wszystko lączyć! Wie-

Polaków nawet po zeslaniu za swą dzialalność przeciwko Imperium

bina prowadzącego księgi metrykal-

rzymy glęboko, że Polska po latach

ne, jak zarejestrować swego nowo

niewoli do życia powolana ­ dobrze

Rosyjskiemu na Syberię nie opuszczal duch dążenia do wolności.

narodzonego syna:

spelnia swą rolę strażnika pokoju.

- Jeśli zarejestruję datę urodzenia

Nie straszyly ich trudne warunki, nieznane okolice czy ludność miej-

Triumf pokoju na ziemi jest jej trium-

o rok później, to mój zyska wpraw-

fem.

scowa, z którą nie zawsze można bylo znaleźć wspólny język. Rwali

dzie na czasie, ale kiedy stanie przed

komisją poborową, będzie fizycznie

Na dalszych stronach gazeta

się na wolność za wszelką cenę i to im się niejednokrotnie udawalo.

lepiej rozwinięty. Jeśli natomiast za-

nawiązuje jednak do konieczności

rejestruję o rok wcześniej, to syn mój

budowy nowej mentalności narodu

będzie wprawdzie slabszy fizycznie,

JAN MATKOWSKI

odrodzonego państwa:

ale stanie poborowej już w dziewięt-

Zmartwychwstania cud ­

nastym roku życia. Co robić?

Maurycy Beniowski nie byl jedy-

dźwigania się trud. Wcześnie,

- A może byś go jednak zare-

nym, kto dokonal tego bohaterskiego

niezwykle wcześnie obchodzimy

jestrowal zgodnie z faktyczną datą

czynu i wyzwolil się z Syberii ­ wię-

tego roku święto Zmartwychwstania

urodzenia? ­ wtrąca rabin.

zienia ludów. Fantastyczna ucieczka

Pańskiego. ,,Jeszcze pólnoc mrozem

- Co wy mówicie, rebe? Świetny

z Kamczatki w 1771 roku uczestnika

dmucha" w te marcowe dni, jeszcze

pomysl! Że też ja sam na taki po-

konfederacji barskiej swego czasu

śniegi pokrywają nasze pola, zasie-

mysl nie wpadlem!

uzyskala taki rozglos, że nawet do

wy przyszlych zbiorów przykryte są

***

dziś zaćmiewa inne podobne przy-

jeszcze bialym plaszczem zimowym.

W armii carskiej kapral egzami-

padki.

W chwili, kiedy slowa te się drukują,

nuje żolnierza Żyda. Powiedz mi, do

Jedną z pierwszych historii o

zima zda się jeszcze wszechwladnie

czego potrzebny jest karabin? Kara-

buntach polskich niewolników po-

panować, a choćby w dzień świątecz-

bin? Do strzelania, broń Boże!

chodzi z 1619 roku. W odpowiedzi

ny slońce przedarlo siwe chmury, nie

na rozkaz cara Michala I Romano-

***

Szkic fortu Albazin

będzie to jeszcze wiosna -- Na nią

wa, wojewoda w Omsku pisze, że

Szeregowiec Morduch odznaczyl

czekać nam trzeba jeszcze, może

rokiem doszlo do konfliktu między

,,19 jeńców napadlo na konwój woj-

wa Kotkowskiego i Jakuba Reinera

się na froncie. Pulkownik wzywa go

nawet dość dlugo.

Czernichowskimi a miejscowym wo-

skowy i zrabowawszy jego, uciekli

skazano na śmierć. Wyrok wykona-

do siebie i każe mu wybrać między

To jakby symbol tegorocznych

jewodą ilimskim Lawrientijem Obu-

za Ural". W 1620 roku 30 Polaków

no 27 listopada 1866 roku. Miejsce

Krzyżem Świętego Jerzego a nagro-

świąt wielkanocnych, symbol nastro-

chowym. Moskal ni to porwal siostrę

wymknęlo się wojskom carskim.

bitwy w Miszysze jest upamiętnione

dą pieniężną w wysokości stu rubli.

jów spoleczeństw, obchodzących

szlachcica, ni to zgwalcil jego żonę.

Pieszo dostali się do powiatu dźwiń-

dziś krzyżem i tablicą. Wiadomości

je, nastrojów, które nie dadzą się

Żyd waha się dlugo.

Skończylo się to zabójstwem woje-

skiego pod Witebskim. Stąd dotarli

o tzw. ,,zabajkalskim powstaniu" od-

żadnemi pięknemi slowami usunąć

- A ile jest wart ten Krzyż Świę-

wody na rzece Lena. Obawiając się

do domów rodzinnych. Rok później

bily się echem i w kraju. Wrażenie,

w zupelności, chyba tylko wyjaśnić i

tego Jerzego?

zemsty cara, wraz z 84 Kozakami

w Tobolsku szlachta przygotowala

jakie to wydarzenie wywarlo w świa-

wytlumaczyć, że są jedynie przemija-

- Tak stawiać sprawę to wstyd

uciekli do opuszczonego przez od-

plan zajęcia miasta. Kolejnym eta-

domości, opisane zostalo przez Kor-

jące. Caly świat, jak daleki i szeroki,

­ strofuje go dowódca. ­ Krzyż co

dzialy moskiewskie fortu Albazin. Po

pem przywidywala przygotowania

nela Ujejskiego w wierszu ,,Na zgon

czeka z utęsknieniem wiosny, pogody

prawda wart jest co najwyżej rubla,

szybkiej odbudowie, Czernichowski

do dlugiej wędrówki i ucieczki do

rozstrzelanych w Irkucku".

i szczęścia, smagany niejednokrotnie

ale to wielki honor i wyróżnienie!

oglosil powstanie państwa i nawiązal

kraju przez Chiny. Niestety, plan

zimowemi śnieżycami, przygnębiony

Ja rozumiem ­ kiwa glową Mor-

stosunki dyplomatyczne z Chinami.

zostal zdradzony, a spiskowcy po-

Na zgon rozstrzelanych

olowianemi chmurami.

duch. ­ W takim razie ja proszę o

Cara w Moskwie udalo się uspo-

wieszeni. Podobna historia miala

w Irkucku

Nie bądźmy niesprawiedliwi wo-

Krzyż i dziewięćdziesiąt dziewięć

koić wyslawszy mu bogatą daninę.

miejsce w 1634 roku w Tomsku. Tu

bec pokolenia, do innych czasów

rubli...

,,Lepsza nam kula niźli takie życie!"

W 1672 roku uciekinierzy otrzymali

administracja skazala na śmierć 12

przyzwyczajonego, gdy nazywa je

***

Rzekli, powstali, rozbroili zbirów;

ulaskawienie z Moskwy, a rok póź-

Polaków.

,,lepszemi", nie oskarżajmy go nade-

Chaim stoi przed komisją pobo-

A gdy broń mieli, to w pierwszym

niej Czernichowski stanąl na czele

Nieznane tereny na wschód od

wszystko o brak patrjotyzmu i rado-

rową i co chwila przeciera oczy.

zachwycie

wyprawy przeciwko Mandżurom.

Moskwy, bez wątpienia w większości

ści, którą serce każdego Polaka po-

- Panie doktorze, ja jestem bardzo

Blysnęla ku nim ziemia lez i kirów.

W 1776 roku spod Azowa zbiegl

wypadków stawaly się pulapką dla

winno przepelnić zmartwychwstanie

krótkowidzący, prawie niewidomy.

Potem pustynia, skąd nie ma

Karol Lubicz Chojecki, uczestnik

Europejczyków. Pierwsze opisy tej

Polski. Nawet, gdy usta ich najgwal-

- Niewidomy?

wychodu,

konfederacji barskiej i dlugoletni je-

krainy pojawily się dopiero w 1672

towniej skarżą się na teraźniejszość,

- Tak jest. Czy pan doktor widzi

Bój, gdzie szczęśliwsi giną, męki

niec wojenny. Pojmany na Ukrainie,

roku. ,,Dyaryusz więzienia moskiew-

wierzajcie, serca ich ani rozumy nie

ten hak na suficie, bo ja go wcale nie

glodu

Chojecki odbywal zeslanie w Omsku.

skiego, miast i miejsc" wyszedl spod

pragną powrotu do przeszlości.

widzę...

I znowu dawne pęta. Sąd otwarty...

Jako dragon, bral udzial w tlumieniu

pióra Adama Kamieńskiego-Dlużyka

Tylko oni w zbyt latwych czasach

***

Dla katów spisy żeru...

powstania Pugaczowa. W 1790 roku

herbu Ślepowron. W 1660 roku trafil

swego duchowego ksztalcenia się

Przed tą samą komisją staje inny

Czy slyszycie?

zostalo wydane jego wspomnienie z

do niewoli moskiewskiej jako żolnierz

przeżyli, by mogli dać sobie radę z

Żyd. Twarz ma zalaną lzami. Prze-

Padl strzal ­ i drugi ­ i trzeci ­

okresu syberyjskiego pt. ,,Polak kon-

biorący udzial w polsko-rosyjskiej

trudnościami teraźniejszości ­ tylko

wodniczący komisji zaintrygowany

i czwarty!

federat przez Moskwę na Syberię

wojnie. Ostatecznie trafil do Jakucka,

oni zbyt przywykli do dawnego spo-

pyta:

Salwo męczeńska! Bądź dla tych

zaprowadzony".

znajdującego się okolo 8400 km na

koju bez wysilku, by dzisiaj mogli

- Co wam dolega?

zbudzeniem,

Powstania lokalne i ucieczki z

wschód od Moskwy. Sybir opuścil w

zdobyć się sami na takie wysilki, a

- Co mi dolega? To, że ja jestem

Których sumienia glos syren utula,

syberyjskich miejscowości trwaly

1668 roku. Do tego momentu jeniec

choćby innym dać się do tych wysil-

wariat...

A tym, co naród chcą zbawiać

dość dlugo. Ostatni glośny wypa-

dużo wędrowal i robil w tym czasie

ków porwać. Wszak to tak ludzkie,

- Na czym polega wasz oblęd? ­

spodleniem,

dek jest zanotowany w roku 1866 w

notatki. Wydany opis nosil charakter

tak bardzo ludzkie...

zainteresowal się lekarz.

Powiedz: Niż takie życie ­ lepsza

okolicach jeziora Bajkal. Tu na bu-

etnograficzny i przyrodniczy. W tam-

Bo minie kiedyś ono ostatecznie

- Panie doktorze! Ja osiem lat

kula!

dowie drogi reżim carski zgromadzil

tych czasach, kiedy temat syberyjski

i niepodzielnie na widowni polskiej

mieszkalem w Ameryce i akurat w

Powiedz: Na sprzedaż nie wolno

uczestników powstania stycznio-

nie byl prawie poruszany, diariusz byl

teraźniejszości dzialać będzie Polak

roku tysiąc dziewięćset czterna-

nikomu

wego. Po krótkim czasie, zeslańcy

bezcennym świadectwem.

wolny od nalecialości tej mentalno-

stym zachcialo mi się powrócić do

Wynosić slupów ze wspólnego

zorganizowali się w ,,Syberyjski Le-

W XVII stuleciu na Syberii już

ści. Nie dokona się to bez zmagania

Galicji!...

domu,

gion Wolnych Polaków". Plan zakla-

bylo pelno obywateli Rzeczypospo-

się przeciwnych nastrojów, bez trudu

***

By w ciasnym szczęściu na chwilę

dal wzniecenie powstania w wielu

litej. Często integrowali się w róż-

i wysilku. Chrystus, jako Bóg, cudem

Kapitan wyklada kompanii o obo-

utonąć.

miejscowościach i przedostanie się

ne akcje. Z Adamem Kamieńskim

w jednej chwili, wszechwladzą Swą

wiązkach żolnierza, a następnie pyta

Niźli obcego ciala stać się cieniem,

przez Mongolię i Chiny do portów

do niewoli trafilo ponad czterystu

zmartwychwstal. Narody dźwigają

wyrywkowo:

Lepiej jak gwiazda w wlasnym

morskich. Ilość uczestników liczyla

żolnierzy i w czasie jego pobytu

się też trudem wlasnym, mozolem

- Szeregowiec Perlmutter! Dla-

ogniu splonąć!

okolo 700 osób. 24 czerwca tegoż

w Jakucji doszlo do jednego z ta-

powolnym i ciężkim.

czego wzorowy żolnierz, gdy zacho-

roku zostaly zaatakowane oddzialy

kich czynów. Na granicy z Chinami

Jeżeli nasi ojcowie wierzyli w cud

dzi potrzeba, ma umrzeć za cesarza

rosyjskie. Brak broni oraz dzialania

Polacy utworzyli państwo Jaxa.

Kornel Ujejski, 1867

zmartwychwstania Polski, chociaż

i ojczyznę?

w niewielkich grupach doprowadzily

Przewodniczyl temu Nicefor Czer-

cala okrutna rzeczywistość wierze

Szeregowiec Perlmutter wylew-

do porażki. Między niektórymi od-

nichowski herbu Jaxa (Gryf), który

W 1990 roku na Grobie Nie-

tej przeczyla, czy my, którym dokonal

nie i z ożywieniem:

dzialami powstańców odleglość byla

wraz z ojcem i rodzeństwem trafil

znanego Żolnierza w Warszawie

się już ten blogoslawiony cud zmar-

- Racja, panie kapitanie! Ja także

nawet do 200 kilometrów. Szcze-

do moskiewskiej niewoli jeszcze w

odslonięto napis ,,POWSTANIE ZA-

twychwstania, możemy nie wierzyć

się pytam: dlaczego ten żolnierz ma

gólnym miejscem tego wydarzenia

1632 roku, prawdopodobnie wsku-

BAJKALSKIE CZERWIEC 1866".

w owocność trudów już zmartwych-

umrzeć za cesarza i ojczyznę?!...

jest miejscowość Miszycha, gdzie

tek porwania. Rodzina mieszkala

Symbolizuje on nie tylko wspomnia-

wstalego życia...

Polacy ponieśli klęskę. Czterech

w Czerniachowie, obecnie obwód

ne wydarzenie, ale i każde inne na

Horacy Safrin,

przywódców: Narcyza Celińskiego,

Żytomierski, a wówczas wojewódz-

tych ziemiach od XVI stulecia do

Oryginalna pisownia zostala

Gustawa Szaramowicza, Wladysla-

Przy sabasowych świecach

two kijowskie. Między 1660 a 1665

wieku XX.

zachowana