Rozmowy kuriera

19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 15­28 kwietnia 2016 nr 7 (251)

Sprawa cichociemnych

ze Starokonstantynowa wymaga czasu

Ukraiński historyk Oleksandr Zinczenko, doradca prezesa Ukraińskiego Instytutu Pa-

mięci Narodowej, uczestniczyl w drugim Polsko-Ukraińskim Forum Historyków. Wrę-

czono mu nagrodę Przeglądu Wschodniego za popularyzowanie wiedzy o Wschodzie

za książkę ,,Katyń. Śladami polskich oficerów". W czasie pobytu w Warszawie

z OLEKSANDREM ZINCZENKĄ rozmawial WOJCIECH JANKOWSKI.

pisać co tylko zechce. Oczywiście

Podczas forum, które odbylo się

Co wydarzylo się w Sta-

tę informację trzeba rzetelnie spraw-

14 i 15 marca tego roku, przekaza-

rokonstantynowie?

To co wydarzylo się w Staro-

dzić. Należaloby przejrzeć źródla

liśmy dyrektorowi IPN Lukaszowi

konstantynowie to byla glupota. Do

historyczne. W takiej sytuacji odpo-

Kamińskiemu materialy, dotyczące

prezesa Wolodymyra Wiatrowycza

wiedź mogla być tylko jedna ­ gdy

Waclawa Kapisto.

zwrócil się w liście mer Starokon-

są podejrzenia i podstawy do podej-

Ta edycja byla poświęcona pol-

stantynowa Melnyczuk 5 lutego 2016

rzeń w dyskursie publicznym, należy

skiemu i ukraińskiemu podziemiu na

roku z prośbą o informację na temat

przeprowadzić badania historyczne.

terenach obecnej Ukrainy Zachod-

dzialalności cichociemnych, w szcze-

Dlatego odpowiedź UIPN byla bar-

niej i to byla okazja by porozmawiać

gólności Leonarda Zub-Zdanowicza i

dzo prosta: ,,Rekomenduje odlożyć

o trudnych kwestiach, dotyczących

Waclawa Kapisty, czy te osoby nie

umieszczenie tych tablic Leonarda

tych ruchów. Ja akurat nie jestem

wspólpracowaly z rosyjskimi slużba-

Zub-Zdanowicza i Waclawa Kapisty

specjalistą w tej dziedzinie i pelnilem

mi w czasie II wojny światowej oraz

na czas potrzebny dla zapoznania

raczej rolę obserwatora, niż aktywne-

czy nie braly udzialu w zabójstwach

się z naukowymi źródlami dotyczą-

go uczestnika, więc trudno mi komen-

Ukraińców. W liście pada pytanie,

cym Zub-Zdanowisza i Kapisty". Ta-

tować kwestie merytoryczne. Trzeba

czy Ukraiński Instytut Pamięci Na-

kie badania trwają bardzo dlugo...

zaznaczyć, że te spotkania odbywaly

rodowej nie sprzeciwia się upamięt-

O Waclawie Kapisto moi koledzy

się na wysokim poziomie naukowym.

nieniu urodzonych na naszej ziemi

znaleźli 10 tomów, w tym również

Okazalo się, że jest dużo spraw,

cichociemnych. UIPN nie ma żadnej

materialy śledztwa i sprawy karnej, w

które należy doprecyzować. Polscy

możliwości wplywania na lokalną wla-

której skazano go na sowieckie lagry.

badacze nie mieli, na przyklad, okazji

dzę w inny sposób, niż wedlug Prawa

Te materialy liczą 5 tysięcy stron, na

zapoznać się z jakimiś dokumentami

Oleksandr Zinczenko podczas wykladu w Studium Europy

o Osądzeniu Reżimów Totalitarnych,

przeczytanie ich nie starczy czterech

i faktami, o których mówila ukraiń-

wschodniej w warszawie

to jedyny wypadek, kiedy możemy

dni. W tym miejscu nasuwa się pyta-

ska strona i na odwrót, są materialy,

im coś radzić. Ale jednocześnie Pra-

nie: czy nie są to naciski na mera. On

do których z różnych powodów nie

wy chcecie, żeby takie postacie byly

później, ale nie w ciągu trzech dni, z

wo o Apelach i Wnioskach Obywa-

zwrócil się do nas w taki sposób i w

miala dostępu ukraińska strona. To

uszanowane na ulicach Lodzi czy

czego dwa dni to weekend.

teli i Prawo o Dostępie do Informacji

takim terminie, że nie mogliśmy dać

forum sprzyja naukowej wymianie

Warszawy?

Pan w czasie swojej wi-

przewiduje, że jeśli jakaś organizacja

odpowiedzi ,,tak" lub ,,nie".

informacjami, udostępnianiu i kryty-

Jak zareagowaly na to

zyty w Warszawie przekazal

bądź osoba prywatna zwraca się do

Co wydarzylo się dalej? Mer wpa-

ce źródel, opracowaniu materialów

media?

wszystkie materialy dotyczą-

nas z prośbą o jakąś informację, my

da w histerię, ponieważ przepadly

związanych z trudnymi stronami

Wywolalo w nas uczucie smutku

ce kapisto polskiemu iPn?

nie możemy pod żadnym pozorem im

mu ważne uroczystości z udzialem

naszej przeszlości. Niektóre szcze-

to, że polskie dziennikarstwo prze-

Skopiowaliśmy wszystko, co po-

odmówić. Tak więc, jeżeli mer miasta

ważnych gości z Polski. Kto byl temu

gólowe zagadnienia wchodzące w

chodzi w tej chwili kolosalny kry-

siadamy. Skopiowaliśmy i przekazali-

Starokonstantynowa zadal pytanie ­

winien? Trzeba bylo znaleźć przecież

sklad szerszych tematów wymagają

zys. Nie bylo ani jednego medium,

śmy. Rozumiemy, że dla państwa pol-

sprzeciwiacie się czy też nie sprzeci-

winowajcę. Stal się nim Wolodymyr

jeszcze rzetelnej pracy badawczej.

które staraloby się dzialać zgodnie

skiego to jest ważne dla pelnej wiedzy

wiacie? ­ to takie pytanie przewiduje

Wiatrowycz, który rzekomo wywieral

Na przyklad, stosunek ukraińskich

z warsztatem dziennikarskim i po-

o polskim podziemiu, o państwie pod-

odpowiedź ,,tak" lub ,,nie".

nacisk na wladze lokalne w Starokon-

podziemnych organizacji do pol-

prosić nas o komentarz w tej ewi-

ziemnym, o ważnych dzialaczach. To

Co dalej się dzialo? Nic mądrzej-

stantynowie. A co zrobil Wiatrowycz?

skiego podziemia i stosunek pol-

dentnie konfliktowej sytuacji. Poza

oczywiste, że przekazujemy takie

szego nie mogli zrobić, niż wyslać to

Zadzwonil, streścil treść faksu, który

skiego państwa podziemnego do

Wolodymyrem Wiatrowyczem, w

dane. UIPN sprzyja takim transferom.

pismo pocztą... Ukraińska Poczta

wyslaliśmy do Starokonstantynowa

kwestii ukraińskiej w czasie II wojny

UIPN pracuje jeszcze 38 osób, w tym

Archiwum Slużby Bezpieczeństwa

dziala nie najlepiej. I w efekcie otrzy-

na wypadek, gdyby nie dostarczono

światowej. To zresztą może być te-

kilka kompetentnych, które moglyby

Ukrainy przekazal kilkadziesiąt ty-

maliśmy list 12 lutego, w piątek. Oni

mu na czas treści tego pisma. To

matem jednego z kolejnych spotkań

udzielić komentarza.

sięcy dokumentów polskiej stronie.

wyslali to pismo 9 lutego. Proszę

wywolalo wzburzenie w radzie miej-

polskich i ukraińskich historyków. A

To rzeczywiście jest udany kierunek

Rozmawialem z merem

zwrócić uwagę ­ to wielka uroczy-

skiej. A trzeba wziąć pod uwagę, że

tymczasem wszystkie wygloszone

w naszej wspólpracy w dziedzinie

Starokonstantynowa, Melny-

stość, jest przygotowywana przez

bylo też pismo jednego z czlonków

referaty będą przetlumaczone na

archiwalnej. Nasi koledzy ciągle przy-

czukiem, który powiedzial,

kilka miesięcy! I na kilka dni przed

spoleczności Starokonstantynowa,

obydwa języki i umieszczone na

jeżdżają na szkolenia do polskiego

że Wolodymyr Wiatrowycz

samą uroczystością mer postanawia

czy można urządzać tę uroczystość!

stronach obydwu instytutów. Tak

IPN, za co jesteśmy wam niezmiernie

byl kategorycznie przeciw-

przeprowadzić konsultacje spolecz-

Kto móglby zagwarantować, że naza-

samo, jak uczyniliśmy z materialami

wdzięczni. Z kolei oni caly czas przyj-

ny tej uroczystości i powie-

ne, czy warto uszanować pamięć

jutrz po odslonięciu tablic nie byloby

z poprzedniego spotkania. Kolejna

mują swoich kolegów z Polski. I to jest

dzial, że wplynie na admini-

cichociemnych tablicami pamiątko-

jakichś sprowokowanych akcji? Czy

edycja odbędzie w końcu paździer-

znakomita sprawa! Ale ­ powtarzam

strację prezydenta...

wymi. Dostaliśmy ten list w piątek,

nie rozbiliby na przyklad tych tablic?

nika bieżącego roku. Tematem na-

Jakoś nie wyobrażam sobie, żeby

­ wszystko wymaga czasu.

cztery dni przed uroczystością. Jaka

I nasuwa się kolejne pytanie: po

szych rozmów będą wydarzenia

padly takie slowa z ust Wiatrowycza.

Czy są w zasobach ukra-

może być odpowiedź poważnego

co prowokować? Czemu wybrano

lipca 1943 roku, a więc najgorętszy

Jeżeli tak bylo, niech udostępni na-

ińskich materialy dotyczą-

ośrodka naukowego? Nawet niepo-

takich ludzi, którzy mogą być kontro-

temat i najstraszniejsze wydarzenia

granie takiej rozmowy. Mer może mó-

ce Zub-Zdanowicza?

ważnego i nienaukowego, jakiego-

wersyjni. Gdyby oni mieli czystą bio-

nalężące do kwestii omawianych

wić, co tylko zechce... Ja znam taką

W wyniku poszukiwań przepro-

kolwiek ośrodka? W wypadku, gdy

grafię, jak Giedroyć na przyklad, kto

przez nasze forum. To ważne, aby

wersję, że mer Starokonstantynowa

wadzonych w archiwum SBU zna-

dostajesz prośbę o przeprowadzenie

bylby przeciw takiemu upamiętnie-

taka dyskusja się odbyla i oczekuje-

krzyczal na Wiatrowycza. Czy może-

leziono jedną sprawę związaną z

badań naukowych zgodnie z warsz-

niu? A po wrzuceniu w wyszukiwarkę

my, że będzie ona na takim samym

my mu wierzyć? Twierdzi, że UIPN

Leonardem Zdanowiczem, ale to byla

tatem badawczym i one są potrzebne

hasla Zub-Zdanowicz, pierwsze co

wysokim poziomie, jak ostania.

na niego wywieral wplyw, że zabronil

zbieżność nazwisk. To nie byl ten Le-

za cztery dni?

znajdujemy to krew na jego rękach.

Mamy świadomość tego, że w pol-

mu przeprowadzić uroczystość. Tym-

onard Zdanowicz. Oni urodzili się w

Co zaczęli robić moi koledzy

Jak na takie listy ma odpowiadać

skim Instytucie Pamięci Narodowej

czasem zapomina, że to on zwrócil

różnych okresach, ich losy byly zupel-

z UIPN? Zaczęli bardzo intensyw-

Ukraiński Instytut Pamięci Narodo-

nastąpią jakieś zmiany, skoro ma

się do nas. Otóż mamy jeden taki wy-

nie różne. To są tak różne biografie,

nie, w ogromnym tempie próbować

wej? Dajcie nam czas, abyśmy mogli

ulec zmianie prawo o Instytucie

padek, kiedy on sklamal, bo przecież

że nie mamy wątpliwości, że chodzi

zrozumieć, o co w tym wszystkim

przestudiować materialy. Zwróciliśmy

Pamięci Narodowej. Ne ulega wąt-

on nie mówi o tym, że sam się do nas

o zupelnie inną osobę. Nie można

chodzi. Dzięki wyszukiwarce Go-

się do naszych kolegów z polskiego

pliwości, że zmiany będą zarówno

zwrócil. On mówi, że to my wywiera-

jednak wykluczyć, że jakieś materialy

ogle zaczęli wyszukiwać informacji o

IPN, żeby zapoznać się z materiala-

strukturalne, jak i kadrowe. Należy

my na niego nacisk. On przyslal do

będą znalezione w ukraińskich archi-

dwóch cichociemnych. Co otrzymu-

mi z ich zasobów dotyczących oby-

życzyć odnowionemu instytutowi i

nas prośbę o informację i naszą od-

wach. Spodziewam się materialów w

ją? Masę informacji w polskiej prasie

dwu cichociemnych. Ale nawet na

historykom, którzy będą pracowali

powiedź oglosil światu jako element

polskich archiwach i możliwości, by

oskarżających Zub-Zdanowicza o

pierwszy rzut oka jeden z nich wzbu-

nad tymi zagadnieniami, aby kolejne

wywierania nacisku. To klamstwo czy

ukraińscy badacze mogli się z nimi

zabójstwa. Czy to na Polakach, czy

dza kontrowersje, bo Zub-Zdanowicz

edycje forum mialy tak samo wysoki

nie klamstwo? Co najmniej manipu-

zapoznać.

na Ukraińcach, nie ma w tej sytuacji

jest w polskiej prasie posądzany o

poziom i aby nasze stosunki byly tak

lacja. Gdyby polski IPN byl w takiej

Jak Pan ocenia przebieg

znaczenia. Oczywiście polska prasa,

zabójstwa Polaków, nie tylko Ukra-

samo partnerskie, jak do tej pory.

sytuacji, odpowiedzieliby w ciągu pię-

II Polsko-ukraińskiego fo-

podobnie jak każda inna, może na-

ińców. Pytanie nasuwa się takie, czy

ciu miesięcy, może wcześniej, może

Dziękuję za rozmowę.

rum?